EPIDEMIOLOGIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA

Choroby układu krążenia stanowią w chwili obecnej obok chorób nowotworowych najważniejsze zagrożenie dla zdrowia i życia ludności w Polsce. Są odpowiedzialne za około 50% wszystkich zgonów w Polsce.

Do chorób układu krążenia stanowiących najpoważniejsze zagrożenie z punktu widzenia epidemiologii zaliczamy:

• chorobę niedokrwienna serca z najpoważniejszymi jej postaciami zawałem serca i nagłym zgonem sercowym

• oraz nadciśnienie tętnicze ze wszystkimi jego powikłaniami.

Czy i jak ograniczać rozpowszechnienie tych chorób?

• Niekorzystne trendy wzrostu zachorowalności na choroby układu krążenia musza być zahamowane i w miarę szybko należy dążyć do spadku liczby zachorowań.

• Jedną z możliwości odwrócenia tych niekorzystnych trendów jest promowanie wiedzy o istocie chorób układu krążenia i możliwościach wynikających z rozpowszechniania w społeczeństwie postaw prozdrowotnych.
  

CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA

Choroba niedokrwienna serca (Ch.N.S.) stanowi jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji z powodu chorób układu krążenia. Ocenia się, że występuje ona u około 1 miliona dorosłych mieszkańców Polski. Obserwuje się niekorzystny, stały wzrost zapadalności na Ch.N.S.

Jest ona również główną przyczyną tzw. nagłych zgonów, często u osób, którzy nie mieli uprzednio żadnych objawów choroby.

Jednocześnie stwierdza się występowanie dwóch niekorzystnych trendów epidemiologicznych:

1. Tendencja do występowania Ch.N.S. w coraz młodszych grupach wiekowych - stwierdza się ją już w przedziale wieku 20-30 lat.

2. Tendencja to występowanie coraz większej liczby chorych na Ch.N. S. wśród kobiet.
   

Zawał serca.

Występuje on rocznie u około 100.000 mieszkańców Polski.

mimo postępu w terapii zawału serca jest jednak obarczony wysoką śmiertelnością sięgającą ok. 40%.

Głównymi czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia Ch.N.S. są:

• wysoki poziom cholesterolu,

• palenie tytoniu,

• nadciśnienie tętnicze,

• niska aktywność fizyczna,

• otyłość.

Rodzaje prewencji:

1. prewencja pierwotna polegająca na redukcji tych czynników wśród osób zdrowych. Wyniki redukcji czynników ryzyka mogą być zauważalne już w krótkiej perspektywie czasowej.
   
   2. prewencja wtórna a więc eliminowanie czynników ryzyka u osób z rozpoznawaną Ch.N.S. oraz objęcie tych chorych opieką medyczną.
   
   NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
   
   Najczęściej występującą nieprawidłowością ze strony ukł. krążenia jest podwyższone ciśnienie tętnicze. Szacuje się, że jest ono u 4 do 5 miliona osób. Rzeczywista liczba osób z nadciśnieniem tętniczym jest jednak z pewnością wyższa.
   Niepokojący jest fakt, że jedynie 25-30% chorych z nadciśnieniem tętniczym jest leczonych, w tym zaledwie około 10% wszystkich chorych systematycznie.
   

Nadciśnienie tętnicze jest

• jednym z głównych czynników zagrożenia choroby niedokrwiennej serca i zawału.

• prowadzi również do rozwijania się przewlekłej niedomogi krążenia - jej niewydolności.
  

• istotny sposób zwiększa ryzyko występowania udaru mózgu, który często kończy się zgonem lub ciężkim kalectwem. (Udar mózgu występuje rocznie u około 80.000 - 100.000 osób w Polsce).
  

Konieczne staje się zwiększenie wykrywalności nadciśnienia tętniczego oraz uzmysłowienie społeczeństwu wagi prawidłowego, systematycznego jego leczenia.

Umieralność z powodu chorób układu krążenia

• choroby układu krążenia są największym zagrożeniem życia w Polsce (w 2006 r. 46% ogółu zgonów)

• istnieje tendencja do powolnego spadku natężenia umieralności jak i ich udziału wśród ogółu przyczyn

• spadek umieralności z ich powodu wynika przede wszystkim ze

zmniejszającego się zagrożenia życia chorobą niedokrwienną serca

(szczególnie zawałem serca).

• choroby układu krążenia dominują jako przyczyna zgonu dopiero w wieku powyżej 64 lat (powyżej 44 lat u mężczyzn i 69 lat wśród kobiet)

• choroby układu krążenia są znacznie częstszą przyczyną

zgonów przedwczesnych mieszkańców Polski niż przeciętnie w UE i

w ostatnich latach w Polsce spadek przedwczesnej umieralności z ich

powodu uległ spowolnieniu

Umieralność mężczyzn z powodu chorób układu krążenia w wybranych latach 1980-2006

1980	1991	1996	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
Standaryzowane współczynniki zgonów na 100 000 ludności
737,9	797,1	670,5	561,3	545,0	531,4	535,9	510,2	492,8	480,2
Procentowy udział w zgonach mężczyzn ogółem
44,5	48,3	45,7	42,8	42,9	41,8	42,0	41,1	40,3	40,2

Umieralność kobiet z powodu chorób układu krążenia w wybranych latach 1980-2006

1980	1991	1996	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
Standaryzowane współczynniki zgonów na 100 000 ludności
463,8	476,0	419,5	355,9	346,0	328,8	330,9	314,2	304,1	291,9
Procentowy udział w zgonach kobiet ogółem
52,6	57,9	55,6	53,1	53,5	53,1	53,1	52,6	51,9	51,8

Rzeczywiste współczynniki zgonów z powodu chorób układu krążenia według płci

	Ogółem		Mężczyźni		Kobiety
	2005	2006	2005	2006	2005	2006
Choroby układu krążenia	440,8	442,0	429,3	432,3	451,6	451,0
Choroba nadciśnieniowa	14,6	15,6	12,5	13,8	16,6	17,4
Choroba niedokrwienna serca	130,4	131,2	146,3	147,7	115,5	115,8
Ostry zawał serca	62,4	60,5	80,3	78,0	45,6	44,2
Inne choroby serca	100,7	105,1	103,8	107,8	97,7	102,6
Choroby naczyń mózgowych	102,2	100,7	90,5	89,9	113,2	110,7
miażdżyca	83,0	79,2	64,3	60,9	100,5	96,3

Rzeczywiste współczynniki zgonów z powodu chorób układu krążenia według miejsca zamieszkania

	Ogółem		Mężczyźni		Kobiety
	Miasto	Wieś	Miasto	Wieś	Miasto	Wieś
Choroby układu krążenia	415,6	483,5	415,7	457,3	415,4	509,3
Choroba nadciśnieniowa	13,7	18,6	12,7	15,4	14,7	21,7
Choroba niedokrwienna serca	132,6	128,9	151,6	141,8	115,5	116,3
Ostry zawał serca	61,2	59,6	80,0	75,0	44,2	44,2
Inne choroby serca	98,4	115,6	102,4	115,8	94,8	115,4
Choroby naczyń mózgowych	91,9	114,3	83,5	99,4	99,6	129,1
miażdżyca	68,1	98,6	52,2	74,0	82,5	118,9

Wnioski:

1. Główną rolę wśród chorób układu krążenia odgrywają:

• Choroba niedokrwienna serca, w tym zawał serca

• Choroby naczyń mózgowych

• Inne choroby serca

• miażdżyca

2. Współczynniki zgonów zmniejszyły się w 2006 r. w stosunku do roku poprzedniego

3. Na choroby układu krążenia częściej umierają mieszkańcy wsi niż miast i nie wynika to z ich starszej struktury wieku

4. Obserwuje się znaczne zróżnicowanie międzywojewódzkie zagrożenia życia chorobami układu krążenia. W 2006 r. najmniejsze było w woj. mazowieckim, zaś największe w woj. śląskim (większe o ¼). W większości województw największy udział w spadku poziomu zgonów miało znaczenie obniżenie umieralności z powodu ChNS ( w tym głównie z powodu zawału serca).

Ocena częstości występowania i czynników ryzyka chorób układu krążenia w populacji kierowców autobusów miejskich.

Cel badań:

Celem wykonanego zadania badawczego była ocena częstości zaburzeń i chorób układu krążenia, ocena częstości czynników ryzyka tych zaburzeń oraz opracowanie indywidualnych zaleceń profilaktycznych u osób, u których stwierdzono występowanie czynników ryzyka, takich jak nadwaga i otyłość, zaburzenia gospodarki lipidowej w surowicy oraz podwyższone ciśnienie tętnicze krwi.

Metody:

Program przeprowadzono w Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej w Sosnowcu spółka z oo. (PKM spółka z oo), które jest organizacyjnie częścią tzw. Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego miast Zagłębia Dąbrowskiego: Sosnowca, Dąbrowy Górniczej i Będzina.

Badanie obejmowało:

1. Badanie ankietowe

2. Pomiar masy ciała i wzrostu, obwodu talii i bioder, pomiaru grubości fałdu skórnego fałdomierzem (w okolicy brzucha, łopatki i ramienia), oraz obliczenie tzw. wskaźnika odsetkowego masy ciała (BMI - body mass index).

3. Pomiary ciśnienia tętniczego krwi przy zastosowaniu aparatu marki Omron, po przynajmniej 10 minutowym odpoczynku.

4. Pobraniem krwi na czczo celem oznaczenia glikemii, cholesterolu całkowitego wraz z frakcjami HDL i LDL oraz trójglicerydów.

Ocena wartości ciśnienia tętniczego krwi (RR): wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.

Kategoria	Ciśnienie skurczowe (mmHg)	Ciśnienie rozkurczowe (mmHg)
Ciśnienie optymalne	<120	<80
Ciśnienie prawidłowe	120-129	80-84
Ciśnienie wysokie prawidłowe	130-139	85-89
Nadciśnienie stopień 1- łagodne	140-159	90-99
Nadciśnienie stopień 2- umiarkowane	160-179	100-109
Nadciśnienie stopień 3- ciężkie	>_ 180	>_110
Nadciśnienie izolowane skurczowe	>_140	< 90
Nadciśnienie izolowane rozkurczowe	< 140	>_ 90

Badania laboratoryjne wg. norm stosowanych przez laboratorium IMPiZŚ:

Glikemia - norma: 60 - 105 mg%;

Cholesterol całkowity - norma: 150 - 200 mg;

Cholesterol frakcja HDL - norma: 35 - 80%;

Cholesterol frakcja LDL - norma: do 135 mg%;

Trójglicerydy - norma: 60 - 165 mg%.

- normy badań, związanych z otyłością:

Wskaźnik talia-biodro - Kobiety: < 0,80

Mężczyźni: <0,85

Grubość fałdu skórnego: norma do 1,5 cm.

Wskaźnik BMI:

BMI
<18,5	Niski
>18,5 i <25	Norma
>25 i <30	Nadwaga
>30	Otyłość

Wyniki:

W projekcie uczestniczyło 161 badanych. Średni wiek badanych wynosił 46 (+/- 8,8 lat), średni staż pracy w PKM - 17,9 (+/- 9,5 lat).

Tabela 1. Częstość występowanie chorób układu krążenia i innych w badanej populacji.

Schorzenie	n	%
nadciśnienie tętnicze	45	27,9
zaburzenia gospodarki lipidowej	17	10,6
żylaki i stany zapalne żył	17	10,6
choroby tarczycy	11	6,8
choroby układu moczowego	10	6,2
cukrzyca	7	4,3
choroba niedokrwienna	6	3,8
miażdżyca	4	2,4
przebyty zawał mięśnia sercowego	4	2,5
wady serca	3	1,7

Tabela 2. Dolegliwości podawane w wywiadzie przez badanych.

Dolegliwość	n	%
bóle głowy	68	42,5
uczucie kołatania serca	39	24,3
kurczowe bóle łydek	37	23,1
obrzęki kończyn	21	13,1
bóle za mostkiem	20	12,5
duszność	13	8,1

Tabela 3. Częstość występowania czynników ryzyka w badanej populacji.

Czynniki ryzyka	n	%
Palenie tytoniu: aktualnie pali palił w przeszłości nigdy nie palił brak odpowiedzi	51 67 42 1	31,6 41,7 26,1 0,6
Spożywanie nadmiernej ilości alkoholu: tak nie	24 126	14,9 78,2
Korzystanie z posiłków w fast foodach: tak nie	22 134	14,1 85,9
Aktywność fizyczna: tak nie	72 87	45,2 54,7
Czy łatwo denerwuje się?: tak nie	82 76	51,9 48,1
Wystarczająca ilość czasu na sen i relaks: tak nie	109 47	70,0 30,1
Częstość występowania sytuacji konfliktowych: tak nie	36 118	23,4 76,6
Zadowolenie z pracy: tak nie	134 19	87,6 12,4

Tabela 4. Średnie wartości wskaźników antropometrycznych w badanej populacji.

	Średnia	Odchylenie standardowe	Minimum	Maksimum
Masa ciała (kg)	83,1	15,3	45,8	138,0
Wzrost (cm)	170,9	8,6	150,0	189,0
BMI	28,5	4,6	18,8	44,6
Obwód talii (cm)	96,3	12,4	64,0	126,0
Obwód bioder (cm)	105,7	8,0	89,0	131,0
WTB Wskaźnik talia / biodra	0,9	0,10	0,70	1,06
Grubość fałdu skórnego: Łopatka Brzuch Ramię	2,4 2,9 1,8	0,9 1,1 0,9	0,6 0,9 0,5	5,5 6,2 5,5

Tabela 5. Średnie wartości wskaźników antropometrycznych w badanej populacji.

	Średnia	Odchylenie standardowe	Minimum	Maksimum
Masa ciała (kg)	83,1	15,3	45,8	138,0
Wzrost (cm)	170,9	8,6	150,0	189,0
BMI	28,5	4,6	18,8	44,6
Obwód talii (cm)	96,3	12,4	64,0	126,0
Obwód bioder (cm)	105,7	8,0	89,0	131,0
WTB Wskaźnik talia / biodra	0,9	0,10	0,70	1,06
Grubość fałdu skórnego: Łopatka Brzuch Ramię	2,4 2,9 1,8	0,9 1,1 0,9	0,6 0,9 0,5	5,5 6,2 5,5
Ciśnienie tętnicze krwi: Skurczowe Rozkurczowe	142,8 89,2	20,5 11,1	82,0 58,0	198,0 130,0

Prawidłowe RR (do 140/90 mm Hg) - 61,5%,

Nadciśnienie - (> 140/90 mm Hg) - 38,5%.

BMI prawidłowe (od 18,5 do 25) -24,2%

Nadwaga (wartość BMI od 25-30) - 43,5%

Otyłość (wartość BMI > 30) - 32,3%

Tabela 6. Wartości odsetkowe osób z prawidłowym oraz nieprawidłowym profilem lipidowym krwi oraz glikemią.

	Wynik						Norma
		Niski		Norma		Wysoki		Minimum	Maksimum
		n	%	n	%	n	%
Cholesterol	6	3,7	50	31,1	105	65,2	150,00	200,00
HDL	17	10,6	141	87,6	3	1,9	35,00	80,00
LDL	0	0,0	86	53,4	75	46,6	60,00	105,00
Trójglicery-dy	12	7,5	92	57,1	57	35,4	60,00	165,00
Glukoza	1	0,6	126	78,3	34	21,1	0,00	135,00

Podsumowanie:

Dominującym schorzeniem w badanej populacji było nadciśnienie tętnicze, a częstość czynników ryzyka chorób układu krążenia wysoka.

Badana grupa wymaga więc dalszych programów profilaktycznych i edukacyjnych w zakresie prewencji chorób układu krążenia.

---