Pochodzenie dziecka oraz jego imię i nazwisko
Ustalenie macierzyństwa na ogół nie stwarza trudności. Ustalenie macierzyństwa jest nieodzowną przesłanką umożliwiającą ustalenie ojcostwa. Żądanie ustalenia macierzyństwa nie ulega przedawnieniu.

Mężczyzna będący w związku małżeńskim nawet jeżeli nie mieszka z żoną, zawsze uważany jest za ojca dziecka. Działa w tym przypadku domniemanie prawne, że mąż matki jest ojcem dziecka. Jedynym sposobem obalenia domniemania jest przeprowadzanie postępowania sądowego w tej sprawie.

czytaj dalej ››

R E K L A M A

Jeżeli dziecko urodzi się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Natomiast, gdy dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża.

Te domniemania ustawowe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem sto osiemdziesiątego dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarczy, że w procesie o zaprzeczenie ojcostwa mąż oświadczy, że nie jest ojcem dziecka. Jeżeli jednak mąż obcował z matką dziecka nie dawniej niż z trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka albo jeżeli zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży, obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko wtedy, gdy zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż mógł być ojcem dziecka.

Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę. Powinien on wytoczyć powództwo przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku. Matka może również wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w tym samym terminie, czyli sześciu miesięcy od urodzenia dziecka, pozywając męża i dziecko, a jeżeli mąż nie żyje - tylko dziecko. Obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko przez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł być ojcem dziecka.

Dziecko po dojściu do pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności. Pełnoletnie dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki oraz matce, a jeżeli ona nie żyje - przeciwko jej mężowi. Jeśli natomiast nie żyje mąż matki, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Zaprzeczenie nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć także prokurator. Prokuratora jednak nie obowiązują terminy do wytoczenia powództwa podane pod pkt 3 i 4 niniejszego pouczenia. Może on wytoczyć powództwo w każdym czasie. Właściwy do rozpoznania sprawy o zaprzeczenie ojcostwa jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania pozwanego. Jeżeli nie jest to możliwe, sprawę wytacza się w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania strony powodowej (wnoszącej sprawę). Do pozwu o zaprzeczenie ojcostwa dołącza się nadto jeden odpis pozwu dla prokuratora.

Ojcostwo dziecka może zostać ustalone za pomocą jednego z 3 sposobów:
• Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia. Domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczeniu ojcostwa:
• Uznanie dziecka przez jego ojca
• Sądowe ustalenie ojcostwa
Sposoby powyższe wzajemnie się wykluczają. Istota tego wyłączenie tkwi w tym, jeżeli ojcostwo dziecka zostało ustalone umyślnie jednego z wymienionych sposobów dopóki poprzednie ustalenie nie zostanie unicestwione.

Stosunki między rodzicami a dziećmi.

Art. 87. Rodzice i dzieci obowiązani są wspierać się wzajemnie.

Dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców. Dziecko, które pozostaje na utrzymaniu rodziców i mieszka u nich, jest obowiązane pomagać im we wspólnym gospodarstwie.

NAZWISKO
KRO normuje kwestie dotyczące nazwiska dziecka. Mając na względzie dobro dziecka oraz zasadę równych praw dzieci bez względu na ich pochodzenie małżeńskie lub pozamałżeńskie.
Wyróżniamy kilka sytuacji normujących sprawę nazwiska dziecka:
• Domniemanie prawne, że dziecko pochodzi od męża matki zazwyczaj dziecko nosi nazwisko ojca. Wyjątek, gdy małżonkowie oświadczyli przy zawarciu małżeństwa że dzieci z ich związku będą nosiły nazwisko matki
• Zawarcie małżeństwa przez rodziców dziecka po jego urodzeniu, nabywa nazwisko męża matki, chyba że żona nosi inne nazwisko niż mąż, a małżonkowie zawierając małżeństwo złożyli oświadczenie, że dzieci będą nosiły nazwisko matki. Zmiana nazwiska dziecka, które ukończyło 13 lat życia wymaga wyrażenia osobiście przez takie dziecko zgody
• Dziecko uznane przez ojca nosi jego nazwisko
• Sądowe ustalenie ojcostwa nie powoduje z mocy samego prawa nabycia przez dziecko nazwiska ojca
• Gdy znana jest tylko matka dziecko dla którego nie nastąpiło ustalenie ojcostwa nosi nazwisko matki
• Gdy oboje rodzice są nieznani, nazwisko nadaje sąd opiekuńczy
• Nadanie dziecku swego nazwiska przez męża matki gdy matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem urodzonego przez nią dziecka małżonkowie mogą złożyć oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki
Nadanie dziecku imienia należy do uprawnień rodziców. Rodzice dokonują zgodnie imienia dziecka. Dziecko nie może mieć więcej niż dwa imiona, zgłoszenie następuje w ciągu 14 dni po narodzeniu.

Władza rodzicielska.

Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską.

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom.  Jednakże w razie sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy, gdy przyzna mu ją sąd w wyroku ustalającym ojcostwo. Sąd opiekuńczy może ojcu przyznać władzę rodzicielską także po ustaleniu ojcostwa.

 Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce.

 Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka.

.Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo.

Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.

Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską;

2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.

. Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku.

Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy, w razie zmiany okoliczności, może zmienić zawarte w wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania.

 Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom nie pozostającym ze sobą w związku małżeńskim, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z nich, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

Rodzice, którzy wykonywają władzę rodzicielską nad dzieckiem ubezwłasnowolnionym całkowicie, podlegają takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun.

 Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.

§ 2. Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,

2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,

3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,

4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,

5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

§ 3. Sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.

W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.

Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców. Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może być orzeczone także w wyroku orzekającym rozwód lub unieważnienie małżeństwa..

 Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy zakaże rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej styczności z dzieckiem. W wyjątkowych wypadkach sąd opiekuńczy może ograniczyć osobistą styczność z dzieckiem rodziców, których władza rodzicielska została ograniczona, przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

PRZYSPOSOBIENIE
Przysposobienie- oznacza nawiązanie między przysposabiającym a przysposobionym stosunku prawnorodzinnego podobnego do stosunku między rodzicami, a dzieckiem. Podstawową funkcja społeczna, jaka spełnia obecnie przysposobienie dziecka jest zastąpienie brakującego środowiska rodzinnego.

Powstanie stosunku przysposobienia jest aktem formalnym i następuje na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego. Orzeczenie to ma charakter konstytutywny i skuteczne jest erga omnes. Model przysposobienie wg KRO oparty jest na 3 założeniach:

٭ niemajątkowym charakterze adopcji
٭ realizacji postulatu dobra dziecka
٭ równym traktowaniu dzieci przysposobionych i dzieci naturalnych

PRZESŁANKI PRZYSPOSOBIENIA

Występujące po stronie przysposobionego

1. małoletniość - przesłanka jest spełniona jeżeli dziecko jest małoletni w dniu złożenia wniosku o jego przysposobienie. Dolna granicą wieku jest 6 tygodni życia dziecka.
2. życie w chwili orzeczenia przysposobienia - w razie śmierci dziecka przed wydaniem orzeczenia postępowanie o przysposobienie traci cel i sąd je umarza.
3. zgoda małoletniego - wg konwencji o prawach dziecka dziecko ma prawo wyrazić opinie w sprawie jego dotyczącej. Chodzi tu o zgodę dziecka po ukończeniu 13 lat, gdyż wówczas posiada ono ograniczona zdolność do czynności prawnych.

Występujące po stronie przysposabiającego

1. wyrażenie woli przysposobienia - podstawą prawną tej przesłanki jest art. 117 § 1, wg którego przysposobienie następuje przez orzeczenie sadu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego . Jeżeli przysposabiający pozostaje w związku małżeńskim to ponadto potrzebna jest zgoda jego współmałżonka, chyba, ze nie ma on zdolności do czynności prawnych albo porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Zgoda ta wymagana jest również, jeżeli małżonkowie pozostają w separacji.
2. odpowiednia różnica wieku miedzy przysposabiającym a przysposabianym - różnica wieku ma upodobnić stosunek między nimi do przeciętnej rodziny opartej na więzi biologicznej. Przyjmuje się, ze różnica ta wynosić powinna 18 lat, ale w wyjątkowych sytuacjach może ona zostać obniżona, jeżeli nie ucierpi na tym dobro dziecka.
3. pełna zdolność do czynności prawnych - jest przesłanka konieczną ponieważ brak lub ograniczenie tej wolności uniemożliwia sprawowanie władzy rodzicielskiej nad przysposobionym dzieckiem.
4. kwalifikacje podmiotowe - wychowanie i troskę o rozwój dziecka należy powierzyć osobie, której cechy osobiste, a zwłaszcza poziom moralny pozwalają przypuszczać, ze dziecko znajdzie korzystne dla siebie środowisko rodzinne. Sąd opiekuńczy obowiązany jest zbadać te okoliczności również przy pomocy opinii ośrodka adopcyjno - opiekuńczego lub innej specjalistycznej placówki.

Przesłanki niezależne od stosunku przysposobienia

1. zgoda rodziców - chodzi tu o zgodę rodziców biologicznych dziecka, którzy z jakiś powodów nie mogą pozostać jego rodzicami. Zgoda ta nie jest jednak wymagana w wypadku:
ű pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej
ű gdy rodzice są nieznani
ű gdy porozumienie z rodzicami napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody
ű sądowego ustalenia ojcostwa bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej
Ze względu na szczególne okoliczności sad może wyrazić zgodę na przysposobienie bez zgody rodziców biologicznych dziecka, jeżeli maja oni ograniczona zdolność do czynności prawnych, a odmowa zgody jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka. Zgodę na przysposobienie dziecka rodzice mogą wyrazić dopiero po upływie 6 tygodni od urodzenia dziecka.

2. przesłanki wspólnego przysposobienia przez małżonków - sad może orzec przysposobienie na wniosek jednej osoby (samotnej lub pozostającej w związku małżeńskim), jak i na wniosek obojga małżonków. Jednakże ze względu na dobro dziecka preferuje się adopcje wspólna przez małżonków. Wspólnie mogą przysposobić dziecko tylko małżonkowie, tj. osoby, które pozostają w związku małżeńskim. Jest to szczególna ochrona dziecka w przypadku konfliktu, między przysposabiającymi - w przypadku konkubinatu sąd nie ma kontroli nad losem dziecka, a przy separacji czy rozwodzie ją ma.
3. zgoda małżonka - w przypadku przysposobienia przez jedna z osób pozostających w związku małżeńskim konieczna jest zgoda współmałżonka na przysposobienie.

PRZYSPOSOBIENIE:

-niepełnie

-pełne

-całkowite

1. NIEPEŁNE - skutki jego dotyczą tylko relacji miedzy przysposobionym a przysposabiającym, z tym wyjątkiem, że rozciągają się one na zstępnych przysposobionego. Sąd może je orzec na wyraźne żądanie przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest wymagana. Nie może być ono orzeczone w razie wyrażenia przez rodziców dziecka tzw. zgody blankietowej, czyli bez wskazania osób przysposabiających).
   Przysposobienie niepełne jest to wyjątek od przysposobienia pełnego:
   • Różnice od przysposobienia pełnego jest ustalone na wyraźne żądanie przysposabiającego
   • Stwarza stosunek pokrewieństwa, które nie rozciąga się na rodzinę przysposabiającego
   • Skutki naturalnego pokrewieństwa nie ulegają wyłączeniu a tylko osłabieniu
   • Ustanie przysposobienia z ważnych powodów, przysposobiony albo przysposabiający może żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd, również prokurator

2. 
   2. PEŁNE, ROZWIĄZYWALNE - w wypadku jego orzeczenia powstaje taki stosunek, jaki istnieje miedzy rodzicami, a dziećmi. Ustają obowiązki i uprawnienia alimentacyjne miedzy przysposobionym a jego naturalnymi krewnymi (z wyjątkiem alimentacji pasierba), natomiast powstaje wzajemny obowiązek alimentacyjny miedzy przysposobionym, a przysposabiającymi i jego krewnymi. Dziedziczenie przysposobionego po przysposabiającym i jego krewnych i odwrotnie następuje wg reguł, jakie dotyczą dziecka pochodzącego od spadkodawcy. Przewidziano tu odstępstwo w wypadku przysposobienia pasierba, który zachowuje uprawnienia do dziedziczenia po swoim rodzicu małżonku przysposabiającego i jego krewnych (i vice versa).
   
   3. CAŁKOWITE - przesłanka jego orzeczenia jest uprzednie wyrażenie zgody przez rodziców dziecka na przysposobienie go w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającego. Przysposobiony traci dotychczasowy stan cywilny i nabywa nowy, związany z włączeniem go do nowej rodziny. Wyrazem tego jest nowy akt urodzenia, którego sporządzenie jest obligatoryjne, przy czym jako rodziców wpisuje się przysposabiających. Nie jest dopuszczalne jakiekolwiek postępowanie zmierzające do ustalenie naturalnego pochodzenia przysposobionego i tym samym ustalenia innego stanu cywilnego. Przysposobienie to nie może dotyczyć pasierba.

3. Skutki przysposobienia całkowitego:
   • Niedopuszczalność uznania dziecka przysposobionego
   • Niedopuszczalność sądowego ustalenia jego pochodzenia
   • Kwestie związane z prowadzeniem akt stanu cywilnego
   Pozostałe skutki przysposobienia całkowitego są identyczne z przysposobieniem pełnym:
   • Między przysposabiającym a przysposobionym powstaje stosunek pokrewieństwa
   • W stosunku do krewnych przysposabiającego przysposobiony nabywa takie same prawa i obowiązki, jakie ma naturalne dziecko przysposabiającego i odwrotnie
   • Ustają wnikające z pokrewieństwa prawa i obowiązki przysposobionego względem jego byłych krewnych i odwrotnie
   • Ustaje dotychczasowa władza rodzicielska i powstaje nowa
   • Przysposobiony otrzymuje nazwisko
   • Sąd może zmienić imię przysposobionego
   
   Ustanie przysposobienia
   Następuje orzeczeniem sądu. Przesłanki:
   a. ważne powody - istnieją wtedy , gdy mimo przysposobienia nie ma między stronami bliskiej więzi rodzinnej.
   b. dobro małoletniego dziecka - jest przesłanka negatywna ze względu na sformułowanie „ rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeżeli w skutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka”.
   W wpływ na ocenę powyższych przesłanej na wina za rozkład więzi rodzicielskiej, która jednak nie stanowi przesłanki orzeczenia rozwiązania stosunku przysposobienia. Chodzi o to, aby ten, kto zawinił rozkładu więzi rodzinnej, nie odnosił korzyści ze swojego nagannego postępowania. Dotyczy to głównie przysposabiającego, który żąda rozwiązania przysposobienia i tym samym chce się uwolnić od obowiązków rodzinnych względem przysposobionego.
   
   Skutki rozwiązania przysposobienia
   W zakresie stanu cywilnego ustaje stosunek prawny podobny do rodzicielskiego, jaki powstał wskutek przysposobienia i związane z tym pokrewieństwo i powinowactwo. Przysposobiony wraca do stanu cywilnego, jaki miał przed orzeczeniem przysposobienia. Wyjątkiem od pełnego powrotu do uprzedniego stanu cywilnego jest zachowanie ex lege przez przysposobionego nazwiska i imienia nabytego w związku z przysposobieniem. Sąd z ważnych powodów na wniosek jednej lub drugiej strony może przywrócić przysposobionemu dawne nazwisko, a imię tylko na jego wniosek.
   Ustaje władza rodzicielska przysposabiającego, a reaktywuje się władza rodziców naturalnych.
   W zakresie prawa spadkowego ustają wzajemne uprawnienia obu stron rozwiązanego przysposobienia do dziedziczenia ustawowego. Reaktywują się natomiast uprawnienia do dziedziczenia ze stosunku przysposobionego z jego naturalną rodziną.
   Wzajemny obowiązek alimentacyjny ustaje podobnie jak ustają inne skutki przysposobienia. Jednakże sad opiekuńczy orzekając o rozwiązaniu przysposobienia może, stosownie do okoliczności, utrzymać w mocy ten obowiązek, ze względu na ochronę strony słabszej, którą najczęściej jest przysposobiony.

Obowiązek alimentacyjny
Obowiązek alimentacyjny jest to obowiązek dostarczenia środków utrzymania osobom uprawnionym:
• Małżonkom
• Krewnym w linii prostej bez ograniczenia stopnia, a w linii bocznej między rodzeństwem
• Osobami związanymi stosunkiem przysposobienia
• Pasierbem, ojczymem oraz odwrotnie

Obowiązek alimentacyjny.

Art. 128. Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Art. 129. § 1. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

§ 2. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Art. 130.  Obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

Art. 133. § 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

§ 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Art. 134. W stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny.

Art. 135. § 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Art. 137. Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech.

Art. 139. Obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego.

Art. 140. § 1. Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana ,może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.

Art. 141. § 1. Ojciec nie będący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące..

Art. 142. Jeżeli ojcostwo mężczyzny nie będącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.

Art. 144. § 1. Dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, nie będącej jego matką.

§ 2. Mąż matki dziecka, nie będący jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje żonie ojca dziecka, nie będącej matką dziecka.

Opieka i kuratela
Opieka jest instytucją prawną mającą na celu zapewnienie pieczy i reprezentacji osobą małoletnią niebędącą pod władzą rodzicielską lub osobą pełnoletnią całkowicie ubezwłasnowolnioną.

Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadkach przewidzianych w tytule II niniejszego kodeksu. Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód.

Opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom.

Art. 147. Jeżeli dobro pozostającego pod opieką tego wymaga, sąd opiekuńczy wydaje niezbędne zarządzenia dla ochrony jego osoby lub majątku aż do czasu objęcia opieki przez opiekuna; w szczególności sąd opiekuńczy może ustanowić w tym celu kuratora.

 Nie może być ustanowiony opiekunem, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, jak również ten, kto został pozbawiony praw publicznych albo praw rodzicielskich lub praw opiekuńczych., jak też ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.

Opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej., lub spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców.

 W wypadku potrzeby ustanowienia opieki dla małoletniego umieszczonego w rodzinie zastępczej - sąd powierzy sprawowanie tej opieki przede wszystkim rodzicom zastępczym.

§ 2. W razie powierzenia opieki zakładowi wychowawczemu lub innej instytucji albo organizacji społecznej sąd opiekuńczy może wyłączyć z zakresu obowiązków opiekuna zarząd majątkiem pozostającego pod opieką i powierzyć ten zarząd ustanowionemu przez siebie kuratorowi.

Sąd opiekuńczy może ustanowić jednego opiekuna dla kilku osób, jeżeli nie ma sprzeczności między ich interesami. Opieka nad rodzeństwem powinna być w miarę możności powierzona jednej osobie.

Każdy, kogo sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem, obowiązany jest opiekę objąć. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zwolnić od tego obowiązku. Objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.

Sprawowanie opieki.

Art. 154. Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.

Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.

Jeżeli opiekun doznaje przemijającej przeszkody w sprawowaniu opieki, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora.

Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:

1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;

2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby pozostającej pod opieką.

Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu.

Sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką..

Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej.

Opiekun może żądać od pozostającego pod opieką zwrotu nakładów i wydatków związanych ze sprawowaniem opieki. Do roszczeń z tego tytułu stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

Nadzór nad sprawowaniem opieki.

. Sąd opiekuńczy wykonywa nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń.

§ 2. Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem.

 Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem.

Jeżeli opiekun nie sprawuje należycie opieki, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia.

Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki.

 Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki.

 Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką.

 Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna.

Gdy małoletni osiągnie pełnoletność albo gdy przywrócona zostanie nad nim władza rodzicielska, opieka ustaje z mocy prawa.

 W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowiązany jest złożyć w ciągu trzech miesięcy rachunek końcowy z zarządu majątkiem.

Niezwłocznie po swym zwolnieniu lub po ustaniu opieki opiekun obowiązany jest oddać osobie, która pozostawała pod opieką, albo jej przedstawicielowi ustawowemu lub spadkobiercom zarządzany przez siebie majątek tej osoby.

Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie.

 Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych.

Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż - jego ojciec lub matka.

Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe

Kuratela jest instytucją prawną zbliżoną do opieki, ma za zadanie ochronę praw i interesów osób, których je potrzebują. Podmiotem, dla których ustala się kuratele są:
• Osoby częściowo ubezwłasnowolnione
• Osoby ułomne
• Zastępowanie istniejących przez przedstawicieli ustawowych
• Wstąpienie w miejsce … albo jej zastępowanie w postępowaniu sądowym albo administracyjnym lub śmierci

Organ państwowy, który ustanowił kuratora, przyzna mu na jego żądanie stosowne wynagrodzenie za sprawowanie kurateli. Wynagrodzenie pokrywa się z majątku osoby, dla której kurator jest ustanowiony, a jeżeli osoba ta nie ma majątku, wynagrodzenie pokrywa ten, na czyje żądanie kurator został ustanowiony..

Organ państwowy, który ustanowił kuratora, uchyli kuratelę, gdy odpadnie jej cel..

Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia kuratela ustaje z mocy prawa.

Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.

Dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy

---