Dzieci głębiej upośledzone w rodzinie
Rodzice dziecka upośledzonego musza mieć świadomość doniosłości swojej roli w procesie wychowania. Przyjęcie postawy świadomego swych działań rodzica nie jest jednak łatwe, gdyż narodziny dziecka upośledzonego stawiają go przed bardzo trudną sytuacją, której towarzyszą trzy typu kryzysów:
- kryzys nowości wywołany nagłą zmiana własnego położenia,
- kryzys osobistych wartości przejawiających się skrajnymi uczuciami do dziecka,
- kryzys rzeczywisty związany z wychowaniem dziecka upośledzonego.
Dziś wiadomo, że zdolności intelektualne i rozwój społeczny osób upośledzonych w dużej mierze mogą być modelowane przez warunki środowiska rodzinnego. Proces wychowania musi jednak uwzględniać potrzeby i możliwości dziecka oraz uczestniczących w nim osób.
Do najistotniejszych potrzeb dzieci upośledzonych należą:
- potrzeba bezpieczeństwa,
- potrzeba snu i wypoczynku,
- potrzeba ruchu oraz symulacji sensorycznej.
Zasady rehabilitacji
Warunkiem koniecznym do skutecznej rehabilitacji dziecka upośledzonego umysłowo jest pełna akceptacja rodziców. Dopiero wówczas sensowne wydaje się wyznaczenie sobie pewnych celów w pracy z takim dzieckiem, obiektywne spojrzenie na sukcesy i porażki wychowawcze. Za podstawowy cel w wychowaniu i rehabilitacji dziecka głębiej upośledzonego umysłowo J. Lausch - Żuk uważa maksymalne uspołecznienie pozwalające na w miarę samodzielne życie. Istotne jest także zdobycie wiedzy na temat upośledzenia w ogóle, aby zdać sobie sprawę z ograniczeń i możliwości dziecka, sposobów działań i efektów jakich można się spodziewać.
Prowadzenie rehabilitacji przez rodziców jest dla dziecka najkorzystniejszym rozwiązaniem. Muszą oni jednak wierzyć w sens podjętych działań, wykazać się zdyscyplinowaniem i samozaparciem. Podobne zadania poczynając od akceptacji dziecka stawia się przed wykwalifikowanym terapeutą.
W wychowaniu osoby upośledzonej, tak samo jak i zdrowej ogromną rolę pełni system kar i nagród. Należy jednak wiedzieć, co stanowi dla dziecka karę, a co wynagrodzenie. Karać i nagradzać należy natychmiast po zachowaniu dziecka pamiętając, że każe się indywidualnie, a nagradza w obecności innych osób.
Istotna w wychowaniu okazuje się również konsekwencja obojga rodziców oraz zbliżony system nagradzania i karania, przy czym w obrębie kar bezapelacyjnie odrzucić należy wszelkiego rodzaju kary fizyczne, gdyż naruszają one nie tylko godność człowieka ale są również bodźcem mogącym w przyszłości wywołać zachowania agresywne u dziecka.
W ostatnich latach nastąpił rozkwit metod wychowawczych i rehabilitacyjnych. Autorka omawianego rozdziału ze względu na cel jakiemu mają służyć dzieli je na pewne grupy:
- metody nakierowane na ogólne stymulowanie rozwoju dziecka,
- metody budujące wartość własnego ja,
- metody motywujące do aktywności,
- metody terapii zaburzeń rozwoju i zachowania,
- metody usprawniania i nabywania umiejętności w poszczególnych sferach funkcjonowania.
Większość tych metod cechuje atrakcyjność i duża skuteczność, chociaż niektóre z nich wymagają specjalnego, profesjonalnego przygotowania osoby prowadzącej zajęcia i nie wskazane jest stosowanie ich przez rodziców dziecka.
Wybierając konkretne metody warto pamiętać, aby przyczyniały się one do realizacji przedsięwziętego wcześniej celu. Część z nich można wykorzystać w klasach integracyjnych. Osobiście metodę Ruchu Rozwijającego W. Sherborne stosuję w pracy nie tylko z dziećmi upośledzonymi, ale także zdrowymi i cieszy się ona dużą popularnością oraz zaangażowaniem uczestników.
J. Lausch - Żuk kończąc rozważania na temat dzieci głębiej upośledzonych umysłowo stanowczo podkreśla, iż na proces wychowania wpływa wszystko, co dziecko otacza. Wszystkie elementy rzeczywistości i indywidualne przeżycia, emocje. Świadomi tej zależności rodzice powinni więc starać się zapewnić mu jak najlepsze warunki do życia i rozwoju kierując się słowami J. W. Goethego: „Kto wiele przebywa z dziećmi, odkryje, że żaden nasz czyn nie pozostaje u nich bez odzewu”.