Babka lancetowata (Plantago lanceolata)
- wieloletnia, w II roku pędy kwiatostanowe w formie kłosa.
Występowanie: łąki pastwiska, miedze.
Surowiec: liście (V - IX).
Główne związki: garbniki, flawonoidy, witaminy, sole mineralne (Fe, K, Ca, Zn).
Zastosowanie: nieżyt żołądka, jelit, skąpe wydzielanie kwasu solnego, suchy kaszel, wrzody żołądka, uszkodzenia skóry.
Preparaty: Plantagen - stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła, kaszel; Plantifort - stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła.
Babka zwyczajna (Plantago maior)
Surowiec: liście
Działanie: słabsze niż działanie b. lancetowatej.
Mniszek pospolity (Taraxacum officinale)
Występowanie: przydroża, miedze, pastwiska, łąki, trawniki.
Główne związki: gorzkie glikozydy, flawonoidy, ksantofile, witaminy, sole mineralne (Fe, K, Mg, S, Si), korzeń: taniny, żywice, kauczuk, inulina, garbniki, olejki eteryczne, kwasy organiczne.
Zastosowanie: choroby wątroby, choroby układu moczowego, reumatyzm, osłabienie organizmu, zła przemiana materii. Liście spożywa się na świeżo - np. w sałatce, z kwiatów - syrop przeciwkaszlowy (ze świeżych kwiatów).
Preparaty: Cholarisol - zaburzenie trawienia, Cholesol - zaburzenia wątrobowo - żółciowe, Digesflow - zaburzenia wydzielania soku żółciowego.
Wykorzystanie: Wino z korzeni mniszka - rozdrobnić 30 - 40 g wysuszonych korzeni mniszka i zalać butelką 700 ml białego wina gronowego. Pozostawić na 2 tygodnie często wstrząsając. Pić po 1 łyżce 2 - 3 razy dziennie.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)
- włoski parzące zawierają kwas mrówkowy, oczyszcza ze złogów toksyn, które powodują reumatyzm.
Występowanie: przydroża, miedze, ogrody, zarośla, polany.
Surowiec: korzeń (zanim pojawią się pędy wiosną) i liście w fazie niekwitnącej.
Główne związki: kwasy organiczne, witaminy, flawonoidy, ksantofile, chlorofil.
Działanie: odżywcze, witaminizujące, krwiotwórcze, polepsza przemianę materii.
Preparaty: Reumaflos - choroby reumatyczne, nerwobóle; Diurecol - moczopędny; Urtix - moczopędny; sok z pokrzywy - patrz sok z mniszka.
Krwawnik pospolity (Achillea millefolium)
- roślina wieloletnia, rodzina Asteraceae
Występowanie: przydroża, miedze, suche łąki.
Surowiec: ziele (VI - IX).
Główne związki: olejki eteryczne, flawonoidy, glikozydy, garbniki.
Zastosowanie: stany zapalne przewodu pokarmowego, stymulujący w zaburzeniach trawienia, stany zapalne skóry, usuwanie toksyn z organizmu.
Preparaty: Heparoson - zaburzenia wydzielania żółci i trawienne; Amarosal - zwiększa łaknienie; Digestosan - zaburzenia trawienia, wzdęcia; Rektosan - przewlekłe stany zapalne jelit.
Kuracja oczyszczająca i wzmacniająca: świeże soczyste liście babki (1/1); niekwitnące ziele pokrzywy (1/4); liście mniszka albo krwawnika, lub mięty (1/4); wszystko umyć w gorącej wodzie, posiekać, przyprawić, dodać śmietankę i majonez.
Brzoza brodawkowata (Betula pendula)
Występowanie: lasy iglaste, lasy liściaste.
Surowiec: młode liście w maju, sok.
Główne związki: flawonoidy, garbniki, saponiny, kwasy organiczne.
Zastosowanie: zwiększone wydalanie moczu, gościec, skaza moczanowa, choroby skóry.
Preparaty: Reumosan - moczopędnie, oczyszcza organizm z toksyn, gościec, dna, miażdżyca; Uromix - stany zapalne dróg moczowych, kamica moczowa; Herbaton - zaburzenia trawienia.
Bez czarny (Sambucus nigra)
- głównie na soki na przeziębienie
Występowanie: zarośla, przydroża, parki.
Surowiec: kwiaty (kwiaty niewpełni rozwinięte w maju i czerwcu), owoce (sierpień, wrzesień w pełni dojrzałe)
Główne związki: flawonoidy, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne, garbniki; owoce - pektyny, garbniki, antocyjany, kwasy wielofenolowe, kwasy organiczne.
Zastosowanie: kwiaty - napotnie, moczopędnie; owoce (! Można jeść tylko przegotowane, nie łączyć z alkoholem) - usuwanie toksyn (gościec, choroby skóry).
Preparaty: owoce gotować aż puszczą sok, dodać cukier 1:1, gotować kilka minut i pić 2-3 razy dziennie 1-2 łyżki. Gryposon - przeziębienia; Infektotenfix - przeziębienia, nieżyty dróg oddechowych; Normolax - zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha.
Fiołek trójbarwny (Viola tricolor)
Występowania: przydroża, pola, słoneczne zbocza.
Surowiec: kwitnące ziele.
Główne związki: flawonoidy, antocyjany, śluz, garbniki.
Zastosowanie: schorzenia dróg moczowych, trudności w oddawaniu moczu, zapalenie pęcherza moczowego, zła przemiana materii, dolegliwości skórne.
Preparaty: Ameflos - reguluje przemianę materii, pomocniczo przy trądziku młodzieńczym; Amevultenfix - działa moczopędnie, przy problemach skóry.
Poziomka pospolita (Fragaria vesca)
- roślina wieloletnia, rodzina Rosaceae
Występowanie: widne lasy sosnowe.
Surowiec: liście - cały okres wegetacji.
Główne związki: garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne.
Zastosowanie: działa moczopędnie, przeciwbiegunkowo, przeciwzapalnie, reguluje przemianę materii.
ZIOŁOWE KWIATY
Jasnota biała (Lamium album) `martwa pokrzywa'
Występowanie: przydroża, rumowiska, zarośla, lasy.
Surowiec: korony kwiatowe.
Główne związki: flawonidy, glikozydy, śluz, garbniki, saponiny.
Zastosowanie: przewlekłe nieżyty dróg rodnych, moczowych, przewodu pokarmowego, gardła, krtani, oskrzeli.
Zioła metaboliczne: zmieszać równe ilości kwiatów jasnoty, liści pokrzywy, ziela fiołka trójbarwnego i ziela skrzypu. Zalać 1 łyżkę ziół 1 szklanką letniej wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować przez 3 minuty pod przykryciem. Odstawić na 15 minut i przecedzić, pić ½ - 2/3 szklanki 2 - 3 razy dziennie po jedzeniu.
Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
Występowanie: na polach, chwast polny.
Surowiec: kwiaty języczkowe.
Główne związki: glikozydy antocyjanowe, flawonoidy, związek goryczkowy centauryna, sole mineralne Mn.
Zastosowanie: silne działanie moczopędne, choroby nerek, kamica nerkowa, zewnętrznie - zapalenie spojówek.
Zioła czyszczące krew: 50 g ziela ostrożnia i liść brzozy, oraz po 25 g kwiatów wrzosu, bzu czarnego, jasnoty białej i kwiatów chabru, do 2 łyżek ziół dodać w termosie 2 - 2,5 szklanki wrzącej wody i zamknąć na godzinę. Pić 2/3 szklanki naparu 3 razy dziennie między posiłkami. Stosować przy zmianach skórnych. *żel ze świetlikiem i chabrem - do powiek i pod oczy.
Nasturcja większa (Tropaeolum majus)
- przyciąga mszyce z innych roślin.
Występowanie: roślina ozdobna.
Surowiec: kwitnące ziele, nasiona.
Główne związki: olejki lotne, flawonoidy, garbniki.
Zastosowanie: przeciwbakteryjne, ziele - zaburzenia trawienia, nasiona - zapalenie dróg moczowych, grypa, zapalenie płuc. Ziele do sałatek. Niedojrzałe owoce SA namiastką kaparów, suszone nasiona - właściwości antybiotyczne.
Ogórecznik lekarski (Borago officinalis)
Występowanie: rzadko jako chwast ogrodowy, roślina uprawna.
Surowiec: ziele, nasiona.
Główne związki: flawonoidy, śluz, garbniki, cholina, nasiona - nienasycone kwasy tłuszczowe.
Zastosowanie: zewnętrznie jako środki gojące rany, oparzenia termiczne, obrzęki po stłuczeniach. Olej obniża ciśnienie krwi i poziom cholesterolu, ma też działanie immunostymulujące. Wewnętrznie - może być karcinogenny. Młode rośliny potarte pachną ogórkiem. Liście aby spożyć należy sparzyć wrzątkiem, kwiaty mają zastosowanie w kuchni.
Nagietek lekarski (Calendula officinalis)
Występowanie: roślina ozdobna.
Surowiec: kwiaty języczkowe lub koszyczki kwiatowe (im ciemniejsza odmiana tym lepsze działanie).
Główne związki: saponiny trójterpenowe, karotenoidy, flawonoidy, śluz, gorycze, żywice, fitosterole.
Zastosowanie: zewnętrznie, uszkodzenia skóry, wewnętrznie nieżyt żołądka i jelit, wrzody, upośledzenie działania wątroby, osłabienie organizmu. Dobre herbaty na wątrobę.
Wino nagietkowe - białe wino + kwiaty nagietkowe.
Widok kwiatów w ogrodzie uspokaja.
Preparaty: Hemocal, Pancrosan, Scaldex
20 - 40 g kwiatów + 700 ml wina białego macerować 14 dni, przecedzić i dolać 30 g soku dziurawcowego, pić po kieliszku 2 - 4 razy dziennie, 1 godzine przed jedzeniem
Rumianek pospolity (Chamomilla recutita)
Występowanie: chwast polny.
Surowiec: koszyczki kwiatowe.
Główne związki: olejki eteryczne, flawonoidy, pochodne kumarynowe.
Zastosowanie: stany zapalne przewodu pokarmowego, bóle brzucha, wzdęcia, choroby nerek, choroby układu nerwowego, bolesne miesiączkowanie. Zewnętrznie - schorzenia skóry, jamy ustnej, stany zapalne oczu.
Preparaty: Azuseptol, bobonisan, Diuronis, Nerwobonisol.
Malwa czarna (Althea rosea var. nigra)
Występowanie: roślina ogrodowa.
Surowiec: kwiat.
Gówne związki: śluzy, antocyjany, pektyny, garbniki.
Zastosowanie: stany zapalne gardła, zalecany przy chrypce, w suchym kaszlu. Do barwienia win, oraz innych produktów spożywczych.
Prawoślaz lekarski (Althea officinalis)
Występowanie: ogrody.
Surowiec: korzeń (głównie), liść, kwiat.
Główne związki: śluzy, pektyny, sacharoza, skrobia.
Zastosowanie: lek osłaniający, chroni błony śluzowe przed drażniącym działaniemróżnych związków i pokarmów.
Preparaty: Propolis (grzybobójczy).
Dziewanna wielkokwiatowa (Verbascum thapsiformae)
Występowanie: ogrody.
Surowiec: korony kwiatowe.
Główne związki: śluzy, saponiny, flawonoidy.
Zastosowanie: środek wykrztuśny, lek na kaszel, przeciwko grypie i chrypce.
Zewnętrznie - w oparzeniach, stłuczeniach i stanach zapalnych skóry.
Preparaty: Verbasci - syrop.
SUROWCE ZIELARSKIE
Cortex - kora
Radix - korzeń
Rhizoma - kłącze
Flos - kwiat
Inflorescentia - kwiatostan
Anthodium - koszyczek
Herba - ziele
Folium - liść
Gemmae - pączki
Semen - nasiona
Fructus - owoce
Kora - Cortex - zbiór wczesną wiosną
Kora dębu - cortex Quercur
Quercus robur
Działanie: ściągające, przeciwzapalne, bakteriobójcze.
Kora wierzby - cortex Salicis
Salix purpura
Działanie: w schorzeniach reumatycznych, biegunka, nieżyt jelit.
Korzeń - Radiź - zbiór w okresie spoczynku
Korzeń kozłka - radix Valerianae
Waleriana officinalis
Działanie: uspokajające, rozkurczowe.
Korzeń cykorii - radix Cichorii
Cichorium intybus
Działanie: zwiększa wydzielanie soków żołądkowych i żółci.
Kłącze - Rhizoma - zbiór w okresie spoczynku roślin.
Kłącze perzu - rhizoma Agropyri
Agropyron regens
Działanie: czyści krew, obniża poziom cholesterolu, moczopędnie, wpływa korzystnie na przewód pokarmowy.
Kłącze tataraku - rhizoma Calami
Acorus calami
Działanie: przeciwzapalnie, wydzielanie soków żołądkowych.
Kwiat - Flos - na początku zakwitania
Kwiat wiązówki - flos Ulmariae
Filipendula almaria
Działanie: przeciwzapalne, napotne, przeciwbólowe.
Kwiat lawendy - flos Lavandulae
Lavandula officinalis
Działanie: uspokajające, przeciwskurczowe, zaburzenia trawienia, zewnętrznie do kąpieli I nacierań.
Kwiatostan - Inflorescentia - początek zakwitania
Kwiatostan kocanki - inflorescentia Helichrysi
Helichrysum arenarium
Działanie: żółciopędne, moczopędne, rozkurczowe, bakteriobójcze.
Kwiatostan lipy - inflorescentia Tiliae
Tilia cordata
Działanie: uspokajające, napotne, przeciwzapalne, przeciwskurczowe.
Koszyczek - Anthodium - początek zakwitania
Koszyczek rumianku - anthodium Chamomillae
Koszyczek nagietka - anthodium Calendulae
Calendula officinalis
Ziele - Herba - początek kwitnienia
Ziele glistnika - herba Chelidonii
Chelidonium maius
Działanie: rozkurczowe, sok mleczny usuwa brodawki i kurzajki.
Ziele dziurawca - herba Hyperici
Hypericum perforatum
Działanie: żółciopędne, uspokajające, przeciwdepresyjne (! Poprawia nastrój)
Liść - Folium - początek kwitnienia
Liść podbiału - folium Farfarae
Tussilago farfara
Działanie: wykrztuśne.
Liść bobrku - folium Menyanthidis
Menyanthes trifoliata
Działanie: wzmacniające, schorzenia przewodu pokarmowego.
Pączki - Gemmae - koniec zimy, początek wiosny
Pączek sosny - gemmae Pini
Pinus sylvestris
Działanie: wykrztuśne, odkażające.
Nasiona - Semen - okres dojrzewania
Nasiona wiesiołka - semen Oenotherae
Oenothera bienis
Działanie: obniża cholesterol, ciśnienie krwi.
Nasiona lnu - semen Lini
Linum usitatissimum
Działanie: przeciwzapalne, regulacja funkcjonowania przewodu pokarmowego.
Owoce - Fructus - dojrzałe
Owoc kminku - fructus Carvi
Carum carvi
Działanie: rozkurczowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne
Owoc głogu - fructus Crataegi
Crataegus oxyacantha
Działanie: układ krążenia, zwiększa siłę skurczu serca, uspokajająco, obniża ciśnienie krwi, antyarytmicznie.
Temperatury suszenia surowców zielarskich:
Kwiaty 35
Ziele 35 - 45
Owoce 35 - 55
Nasiona 45 - 55
Kora 45 - 55
Kłącze i korzeń 35 - 55
Przetwory ziołowe:
Napar - zalanie wrzątkiem - 1 łyżka suszonych ziół na szklankę , 3- 15 minut, rośliny olejkowe.
Odwar - gotowanie ziół, 25 g suszu na 600 ml wody, 10 - 30 minut, tward części roślin.
Sok - wywar lub napar + cukier, 325 g cukru na 600 ml cieczy, gotować do rozpuszczenia cukru.
Nalewka - 25 % alkoholu, 1 część ziół suszonych na 5 części płynu, część ziół świeżych na 2 części płynu, maceracja 2 tygodnie.