Metateza

Pewne grupy głosek uległy przestawieniu i pojawiają się one dziś w odwrotnym kierunku. Proces ten nazwano przestawką, czyli metatezą.
Poniżej opisałem pewne przestawki słowiańskie. Proszę pamiętać, że T oznacza spółgłoskę.

ărT-, ălT- →

1. na zachodzie i wschodzie:

1. brak wydłużenia samogłoski pod intonacją cirkumfleksową
   roT-, loT-
   POL: róść, równy
   DŁU: rosć rowny
   GŁU: rosć
   CZE: růst, rovný
   SŁA: →

• roT-, loT-: rovný, robiť,

• raT-, laT-: rásť, lakeť, ražeň

ROS: локоть NB! czasami raT-, laT- (wpływ języka staro-cerkiewno-słowiańskiego), np.: разум, работать, равный, рало.

2. wydłużenie samogłoski pod intonacją samogłoskową
   raT-, laT-
   POL: ramię, radło
   DŁU: ramje, radło
   GŁU: ramjo, radło
   CZE: rameno, rádlo
   SŁA: rameno, radlo

2. na południu:
   wydłużenie:
   raT-, laT-, np:
   SCS: ravьnъ, rabъ, rasti, ramo, ralo, lakъtь, ladii, lani

TărT →

1. w PŁB brak wydłużenia i brak przestawki TorT
   PŁB: chornə, stornə, gord

2. w KSZ:

1. wydłużenie samogłoski (bez przestawki)
   KSZ: warna, barda, gard, starna, Starogard

2. przestawka i brak wydłużenia samogłoski TroT
   KSZ: broda, krowa, droga

3. w POL, DŁU, GŁU:
   przestawka + brak wydłużenia samogłoski
   POL: krowa, brona, gród
   DŁU: broda, strona, grod
   GŁU: wróna, broda, strona, hród

4. na wschodzie:
   pełnogłos + brak wydłużenia samogłoski (tj. ă → o)
   ROS, UKR: корова, борона, город
   BIA: карова, горад

5. na południe od Karpat i Sudetów (tj. języki południowosłowiańskie + CZE i SŁA)
   przestawka + wydłużenie samogłoski (tj. ă → a)
   CZE: strana, kráva, hrad, brada
   SŁA: strana, krava, hrad, brada
   SCH: grad, strana, krava, brada
   BUŁ, MAC: град, страна, крава, брада
   SCS: brada, strana, vrata

TĕrT →

1. na wschodzie:
   pełnogłos + brak wydłużenia samogłoski (tj. ĕ → e)
   ROS: берёза, дерево, берег
   UKR: береза, дерево, берег
   BIA: бяроза, бераг

2. w POL, DŁU, GŁU:
   przestawka + brak wydłużenia samogłoski
   POL: brzezina, drzewo, brzeg (dodatkowo przejście r' w ž, š zapisywane jako rz)
   GŁU: brěza, drjewo, brjóh
   DŁU: drjewo, brjog

3. na południe od Karpat i Sudetów (tj. języki południowosłowiańskie + CZE i SŁA)
   przestawka + wydłużenie samogłoski (tj. ĕ → e, ě)
   SCH: brijeg, brijeza
   SCS: brěgъ

TălT →

1. na wchodzie: → tolot
   ROS: голова, золота, молодой, полотно

2. na zachodzie: → tłot
   POL: głowa, płótno, złoto, młody
   GŁU: hłowa, płótno, złoto, młody

3. na południe od Karpat i Sudetów: → tlat (metateza + wydłużenie)
   CZE: mladý, hlava, zlato

TĕlT →

1. na wchodzie:

1. TołoT (większość)
   ROS: молоко, полоба
   UKR: полон

2. TeleT
   ROS: селёдка, селезень, пелена
   UKR: ожеледь, челен

2. w języku polskim:

1. TleT
   mleko, plewy, śledź, śledziona, pleć, mleć, wlec

2. TłoT (rzadko)
   młokos, młodziwo

3. górnołużycki:

1. TlóT, TloT
   GŁU: mloko [-ó-], mlóč, čłónk, płowy, žłob, čłowjek

2. TleT
   GŁU: wlec

4. dolnołużycki:

1. TloT
   DŁU: mloko, płowy, cłonk, cłowjek, žłob

2. TlaT
   DŁU: wlac

5. czeski i słowacki:
   metateza + wzdłużenie: TleT
   CZE: po č, ž, š różnie: člen : článek, žleb
   SŁA: mlieko

6. na południu: metateza + wzdłużenie TleT
   SCS: mlěko, plěva, plěnъ
   BUŁ: мляко, плява
   SCH: mlijeko, plijeva, mlijeti
   
   po č, ž, š: TlaT
   SCS: član, žlijeb
   BUŁ: член, шлем
   SŁE: član, žleb

---