Przedmiot obejmuje zarówno kształcenie analizy różnych typów wypowiedzi literackiej, jak też zagadnienia teoretyczne, które uwzględniają elementy poetyki normatywnej, historycznej i opisowej. Analiza prowadzona jest na wskazanych przez wykładowcę utworach literackich. Ćwiczenia teoretyczne wymagają uprzedniego zapoznania się studentów z wymaganymi artykułami naukowymi. Każdy z prowadzących podaje na pierwszych ćwiczeniach, jakie utwory i artykuły naukowe student powinien przygotować.
Celem ćwiczeń poświęconych analizie jest między innymi opanowanie następujących umiejętności:
- określanie miejsca utworu wobec historycznie narzuconych norm i konwencji;
- kwalifikacja gatunkowa utworu, wskazanie rozbieżności w stosunku do obowiązującego w epoce modelu gatunku oraz sposobów wykorzystania w utworze składników różnych modeli gatunkowych;
- charakterystyka kompozycji;
- rozpoznawanie systemu wersyfikacyjnego i struktury składniowo-wersyfikacyjnej wiersza;
- identyfikacja zdefiniowanych w podręcznikach figur brzmieniowych, tropów i chwytów intertekstualnych oraz metatekstowych, jak również określenie sposobu ich funkcjonowania w utworze;
- rozpoznawanie stylów wypowiedzi językowej i gatunków mowy, zastosowanych w utworze, a także stopnia i kierunku ich transformacji;
- wyszczególnianie poziomów instancji nadawczej i opis relacji zachodzących między tymi poziomami, rekonstrukcja cech implikowanego adresata;
- analiza struktury świata przedstawionego, identyfikacja technik narracyjnych, form podawczych, sposobów przytaczania wypowiedzi postaci, implikowanych aktów mowy;
- rozróżnianie funkcji odmiennych form wypowiedzi w dramacie (tekst główny, tekst poboczny, dialog, monolog, apart, chór itd.);
- opis semantyzacji różnych struktur wewnątrztektowych (brzmienie, układ graficzny, czas, przestrzeń itd.).
Celem ćwiczeń o charakterze teoretycznym jest poznanie aktualnego stanu wiedzy z głównych dziedzin poetyki (wersologia, stylistyka, genologia, narratologia, teoria dramatu), także w zakresie badań nad poetyką historyczną. Szczegółowy zakres materiału teoretycznego określa lista lektur. Zawarte w niej artykuły i rozprawy są podzielone na obowiązkowe i uzupełniające. Lektury obowiązkowe należy traktować jako konieczne dopełnienie wiedzy zawartej w podręcznikach, lektury uzupełniające - jako jej pożądane rozszerzenie i unowocześnienie. Materiał ten obowiązuje do egzaminu na wszystkich trybach studiów.
Egzamin ustny obejmuje część teoretyczną i analityczną.
W części teoretycznej egzaminu student losuje jeden z zestawów pytań. W zestawach znajduje się ogółem:
A. 67 pytań wymagających definicji, podania podstawowych właściwości zagadnienia oraz - jeśli tak wskazano - jego typologii;
B. 3 polecenia wymagające rozpoznania systemu wersyfikacyjnego i formatu konkretnego wiersza;
C. 28 kwestii problemowych, pozwalających na przedstawienie różnych koncepcji, dyskusję teoretyczną oraz zaprezentowanie własnego stanowiska.
W każdym zestawie pierwsze zadanie to polecenie z grupy A lub B, drugie natomiast - to za każdym razem polecenie z grupy C. Każde polecenie z grupy C powtarza się w dwóch lub trzech różnych zestawach (po 2 - pytania z wersologii i stylistyki, po 3 - pytania z prozy, dramatu i genologii). W wypadku pytań wymagających definicji, egzaminator może poprosić o wskazanie danego zjawiska w utworze przedstawionym studentowi.
Zestawy pytań do części analitycznej egzaminu są jawne i znajdują się w pliku do pobrania. oraz na stronie internetowej Instytutu Literatury Polskiej: http://www.ilp.uw.edu.pl/akt.php.
W części analitycznej egzaminu student przeprowadza analizę dwóch wybranych przez siebie tekstów literackich (lub ich fragmentów) różnego typu (wierszowanego, narracyjnego, dramatycznego). Student może być dodatkowo poproszony o analizę tekstu wybranego przez egzaminatora.
Literatura
I. Podręczniki i opracowania ogólne
Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, 1983, 1989 (BN II 209) lub: [w tegoż:] Retoryka. Poetyka, 1988.
Podręczniki zalecane
1. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Zarys teorii literatury, 1972 i nast.
2. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Zarys poetyki, 1980 i nast.
Słowniki i encyklopedie
1. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Słownik terminów literackich, 1976 i nast.
2. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, 1985 i nast.
3. Poetyka. Zarys encyklopedyczny (tomy: Sylabizm, Sylabotonizm, Tonizm, Strofika, Rytmika, Instrumentacja dźwiękowa, Rym), pod red. M. R. Mayenowej (następnie L. Pszczołowskiej), 1957-1979.
4. H. Lausberg, Retoryka, Bydgoszcz 2002.
Materiały do ćwiczeń z poetyki i analizy dzieła literackiego
1. Poetyka, t. 1, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1999.
2. Poetyka, t. 2, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 2000.
3. Poetyka (Genologia. Interpretacje), t. 3, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1997.
II. Lektury obowiązkowe do poszczególnych zagadnień
Wiersz
L. Pszczołowska, Druga połowa XX wieku [w tejże:] Wiersz polski. Zarys historyczny, op. cit.
Styl i kompozycja
1. M. Bachtin, Słowo w dziele Dostojewskiego [w tegoż:] Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, 1970.
2. S. Balbus, Historycznoliteracka aktywność stylizacji [w tegoż:] Między stylami, 1993.
3. T. Dobrzyńska, Granice metafory [w:] Metafora, pod red. M. R. Mayenowej, 1984.
4. A. Okopień-Sławińska, Relacje osobowe w komunikacji literackiej [w:] Problemy socjologii literatury, pod red. J. Sławińskiego, 1967; przedruk [w:] Problemy teorii literatury, seria 2, pod red. H. Markiewicza, 1976.
5. J. Ziomek, Tropy [w tegoż:] Retoryka opisowa, 2000.
Fabuła i narracja
1. W. Propp, Morfologia bajki, przeł. S. Balbus, "Pamiętnik Literacki" 1968, z. 4.
2. F. Stanzel, Typowe formy powieści, przeł. R. Handke [w:] Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym pod red. R. Handke, 1980.
Dramat
1. R. Ingarden, O funkcjach mowy w widowisku teatralnym [w tegoż:] O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, 1988.; przedruk [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. J. Deglera, 1988.
2. K. Ruta-Rutkowska, Dramatyczne gry w podmiot, "Teksty Drugie" 1999, nr 1-2.
3. I. Sławińska, Główne problemy struktury dramatu [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, 1988; Problemy teorii dramatu i teatru pod red. J. Deglera, t.1., 2003.
Genologia
1. S. Balbus, Zagłada gatunków [w:] Genologia dzisiajpod red. W. Boleckiego i I. Opackiego, 2000.
2. M. Głowiński, Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej [w:] Genologia polska. Wybór tekstów pod red. E. Miodońskiej-Brookes, A. Kulawika, M. Tatary, 1983.
III. Podręczniki i lektury uzupełniające
Pełna literatura zawierająca podręcznik i lektury uzupełniające znajduje się w pliku do pobrania oraz na stronie internetowej Zakładu Teorii Literatury i Poetyki: http://www.ilp.uw.edu.pl/teoria.php.
IV. Sztuka analizy (obowiązuje znajomość wybranych pozycji)
1. Analizy i interpretacje [w:] Poetyka (Genologia. Interpretacje), t. 3, op. cit.
Eugeniusz Czaplejewicz, Poezja jako dialog, 1981.
2. Dramat polski. Interpretacje, pod red. J. Ciechowicza i Z. Majchrowskiego, cz. 1 i 2, 2001.
3. U. Eco, Sześć przechadzek po lesie fikcji, przeł. J. Jarniewicz, 1995.
4. W. Grajewski, Jak czytać utwory fabularne?, 1980.
5. Z. Kopczyńska, O wersyfikacji "Walca" Czesława Miłosza, "Pamiętnik Literacki" 1981, z. 4.
6. Liryka polska. Interpretacje, pod red. J. Prokopa i J. Sławińskiego, 1971 i nast.
M. R. Mayenowa, O sztuce czytania wierszy, 1964.
7. Z. Mitosek, Poznanie (w) powieści - od Balzaka do Masłowskiej, 2003.
8. Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, pod red. K. Bartoszyńskiego, M. Jasińskiej-Wojtkowskiej, S. Sawickiego, 1979.
9. L. Pszczołowska, Dlaczego wierszem?, 1964 i nast.