Staw kolanowy jest największym stawem ustroju ludzkiego, łączy kość piszczelową z kością udową najdłuższymi ramionami dźwigni. Prawidłowa czynność tego stawu decyduje o statyce i dynamice kończyn dolnych i całego narządu ruchu.
Staw kolanowy tworzą dwa kłykcie udowe, dwa piszczelowe oraz rzepka. Jak każdy staw posiada powierzchnie stawowe pokryte chrząstką stawową, torebkę stawową oraz jamę stawową wraz z wypełniającym ją płynem stawowym.
Najważniejszymi strukturami anatomicznymi stawu kolanowego są: struktury kostne, powierzchnie stawowe (chrząstka stawowa), łąkotki, więzadła, mięśnie, staw rzepkowo-udowy (między kością udową, a rzepką) i torebka stawowa.
1. Struktury kostne
Wypukłe kłykcie kości udowej stanowią główkę stawową, która porusza się po na wklęsłych powierzchniach kłykci kości piszczelowej stanowiących panewkę stawową. Rzepka jest spłaszczoną kością włączoną w aparat wyprostny kolana.
2. Łąkotki
Łąkotki, twory chrzęstno-włókniste, spełniają szczególną rolę w stawie kolanowym. Posiadają one sierpowaty kształt, a w przekroju czołowym mają postać klina podstawą zwróconą do torebki stawowej, zaś wierzchołkiem do wnętrza stawu. W prawidłowym stawie kolanowym występują dwie łąkotki: boczna i przyśrodkowa.
Funkcje łąkotek (główne):
poprawienie zwartości stawu,
przenoszenie obciążeń i osłanianie chrzęstnych powierzchni stawowych,
ograniczanie maksymalnego zgięcia i wyprostu stawu,
rola w odruchach nerwowych.
3. Więzadła
W stawie kolanowym najważniejszą rolę odgrywają więzadła poboczne i krzyżowe.
Więzadła poboczne:
a) więzadło poboczne piszczelowe (MCL)
Główną funkcją tego więzadła jest ograniczenie nadmiernej koślawości oraz rotacji zewnętrznej piszczeli.
b) więzadło poboczne strzałkowe (LCL)
Główna rola tego więzadła polega na ograniczaniu szpotawości kolana.
c) więzadło krzyżowe przednie (ACL)
Najważniejsza rola tego więzadła polega na ograniczaniu przedniego przemieszczania piszczeli względem kości udowej, ograniczaniu nadmiernego zgięcia i wyprostu oraz forsownego koślawienia i szpotawienia w wyproście i zgięciu.
d) więzadło krzyżowe tylne (PCL)
Więzadło to składa się z dwóch oddzielnych części zróżnicowanych anatomicznie i funkcjonalnie. Taka budowa więzadła gwarantuje jego podstawową funkcję, jaką jest zabezpieczenie tylnego przemieszczania piszczeli oraz ograniczanie maksymalnego wyprostu i zgięcia.
Pozostałe więzadła to:
e) więzadło podkolanowe skośne
f) więzadło torebkowe przyśrodkowe
g) więzadło tylne skośne
4. Mięśnie
Mięśnie działające na staw kolanowy zaliczane są do grupy tzw. stabilizatorów czynnych.
Najważniejszą rolę wśród nich odgrywa najsilniejszy prostownik stawu - mięsień czworogłowy. Jest on dynamicznym partnerem PCL w stabilizowaniu kolana w płaszczyźnie strzałkowej oraz decyduje o wyproście kolana. Pozostałe stabilizatory czynne to mięśnie: krawiecki, smukły, półścięgnisty, półbłoniasty, podkolanowy, dwugłowy uda oraz brzuchaty łydki.