Edukacja ekologiczna.
Nam dorosłym często trudno jest zmienić poglądy, styl życia czy sposób postępowania w stosunku do natury i przyrody. Gdzieś w pogoni za codziennymi sprawami zapominamy o tym co nas otacza, a wraz z przybywaniem lat tracimy dziecięcą wrażliwość cieszenia się pięknem świata i postrzegania go w każdym szczególe i drobiazgu. Dlatego też, wszelkie nadzieje w tym zakresie należy pokładać w młodym pokoleniu, zwłaszcza w dzieciach, gdyż to one właśnie posiadają intuicyjne wyczucie funkcjonowania w zgodzie ze światem przyrody.
Dziecko w wieku przedszkolnym wchodzi w aktywne relacje nie tylko ze środowiskiem społecznym, ale również ze środowiskiem przyrodniczym. Nawiązując silny kontakt z przyrodą gotowe jest do jej poznawania i ochrony.
Zatem:
W jaki sposób rodzice i nauczyciele powinni zapewnić dziecku szeroko rozumianą edukację ekologiczną, by wykształcić w nim z jednej strony wrażliwość na piękno przyrody, a z drugiej poczucie odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego?
Okazuje się, iż nie jest to ani trudne, ani niemożliwe i to nawet w grupie dzieci w wieku trzech lat. Wystarczy dobrze przemyślany i przygotowany plan działania w tym zakresie, biorący pod uwagę zarówno doniosłość problemu jak i wiek dziecka, jego naturalne predyspozycje dotyczące zbliżania się do przyrody i zainteresowanie otaczającym go światem.
W zbliżaniu się dziecka do przyrody pierwszą ważną rolę spełniają rodzice, zaraz potem nauczyciele. To oni pierwsi kierują uwagę dziecka na piękny, fascynujący i tajemniczy świat roślin, zwierząt, obiektów i zjawisk przyrody ożywionej i nieożywionej. To oni pierwsi uświadamiają dziecku, iż otaczająca go przyroda dostarcza ludziom wielu pozytywnych emocji i że ono samo jest częścią tego, nie do końca jeszcze odkrytego świata natury.
Przedszkole powinno wyposażyć dzieci w elementarne wiadomości na temat przyrody, jej znaczenia w życiu człowieka i zwierząt, a także sukcesywnie wprowadzać podstawowe elementy ochrony środowiska naturalnego. Ta pierwsza instytucja edukacyjna w życiu dziecka poprzez różnorodne działania w tym zakresie ma na celu kształtować w nim postawę ekologiczną, która powinna charakteryzować się szeroką zdolnością percepcji wobec zjawisk przyrodniczych, ciekawością świata i praw nimi rządzących, odpowiedzialnością wobec wszelkich form życia, poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi.
Jakie wobec tego działania mogą zaproponować nauczyciele dzieciom w wieku trzech lat, by dostarczyły one ich wychowankom możliwości poznawania przyrody poprzez aktywny i bezpośredni kontakt z nią i jej zjawiskami? Oczywiście muszą to być działania oparte na szeroko rozumianej aktywności, gdzie dziecko będzie miało możliwość ” szukać, badać, eksperymentować, obserwować, zbierać i klasyfikować” przyrodę. Tylko dzięki takim działaniom dziecko w wieku przedszkolnym ma szansę w pełni poznać otaczający je świat.
Oto rodzaj sprawozdania pisanego przez nauczyciela w imieniu wychowanków, przedstawiający przykłady działań zaproponowanych dzieciom w wieku trzech lat w miesiącach wrzesień - październik przy okazji realizacji rocznego planu pracy wychowawczo - dydaktycznej przedszkola:
„Rozbudzanie wrażliwości dzieci na otaczający je świat przyrody i zagrożenie naturalne środowiska człowieka”.
1. W ogródku przedszkolnym poprzez bezpośrednią obserwację i dotyk: drzew, liści, trawy, łatających owadów, kamieni i piasku poznawaliśmy znaczenie słowa PRZYRODA. Odkryliśmy „Nasze Zaczarowane Drzewo” do którego możemy się przytulić, posłuchać „bicia jego serca” oraz obserwować pory roku. Przystawiając ucho do drzewa i wsłuchując się w jego drżenie zrozumieliśmy, że przyroda żyje. Potwierdzeniem tego były łatające owady, śpiewające ptaki i wiatr. Zrozumieliśmy, iż skoro przyroda żyje, to nie wolno jej tak jak nas, dzieci „krzywdzić”.
2. Uprawiamy i pielęgnujemy w naszej sali „Koralikowy Ogródek” -około 20 roślin doniczkowych, które będą rosły i dojrzewały razem z nami. Kwiatki te przybyły do naszej sali w drugim dniu września jako małe roślinki symbolizujące nas, dzieci w wieku trzech lat. Teraz w połowie października urosły nieco razem z nami lub my urośliśmy z nimi. Tego problemu nie potrafimy do końca wyjaśnić.
Uprawa kwiatów doniczkowych pozwoli nas nauczyć obserwacji ich rozwoju i pielęgnacji. Ukształtuje w nas takie cechy charakteru jak: wytrwałość, opiekuńczość i obowiązkowość. Wpłynie również pozytywnie na rozwój naszych uczuć estetycznych.
3. Zorganizowaliśmy ciekawy „Koralikowy Kącik Przyrody”, który pozwala nam rozszerzać nasze wiadomości na temat przyrody ożywionej i nieożywionej. Gromadzimy w nim z pomocą naszych pań i rodziców „skarby jesieni”, które służą nam nie tylko do ich obserwacji, ale także do ich dotykania, przeliczania, gromadzenia w zbiory, wykorzystywania do prac plastycznych, przeprowadzania eksperymentów i rozszerzania naszego słownictwa związanego ze światem przyrody
4. Odbyliśmy kilka spacerów w celu obserwacji zmian zachodzących w przyrodzie na ulicach naszej dzielnicy. To początek cyklu edukacyjnego :”Pory roku w Poznaniu”, których celem jest rozbudzenie zainteresowania przyrodą w naszym mieście i zmianami w niej zachodzącymi. Pozwoli nam to również zrozumieć jedno z podstawowych praw przyrody: następowania po sobie pór roku, a co za tym idzie problem przemijania czasu i naszego dorastania.
Spacery te umożliwiły nam również udzielić odpowiedzi na pytania: czy dużo jest zieleni w naszym mieście?, czy nasze miasto jest czyste?, do czego służą kosze na ulicach?, itp.
5. „A pod drzewem jeżyk śpi” - zrealizowaliśmy temat tygodnia na temat trybu życia i odżywiania się chronionego w Polsce jeża. Dzięki temu został poruszony problem zwierząt i ptaków chronionych w naszym kraju i na świecie. Oglądaliśmy barwne ilustracje w albumach i książkach dostarczonych na zajęcia przez rodziców, przedstawienia w „Koralikowym Teatrzyku”, gdzie pomoce dydaktyczne - jeże - zabawki również pochodzące z naszych kolekcji domowych opowiadały nam o swoim życiu, odżywianiu się i sposobie spędzania zimy. Dowiedzieliśmy się również od naszych „teatrzykowych” przyjaciół, dlaczego niektóre gatunki ptaków i zwierząt są zagrożone, dlaczego i w jaki sposób należy je chronić.
6. Zorganizowaliśmy pierwszą wystawę naszych prac „Zielone Eko-Koraliki” kochają góry, lasy i strumyki”. To początek cyklu wystaw dotyczących otaczającego nas świata przyrody i jego ochrony. Poprzez sztukę plastyczna wyrażamy swoje uczucia w stosunku do przyrody, ludzi i w ogóle do otaczającego nas świata. W ten sposób najprościej nam - trzylatkom jest zamanifestować podziw i szacunek do świata natury.
7. Oglądaliśmy przedstawienie teatralne pt. „Śmieciowisko”. Teraz już wiemy co to znaczy segregacja odpadów i dlaczego powinno się ją przeprowadzać. Chociaż jeszcze nie potrafimy przeczytać wyrazów: SZKŁO, PAPIER, PLASTIK, to już wiemy, iż do stojących na ulicach żółtych pojemników wrzucamy niepotrzebne plastikowe opakowania, do niebieskich papier, a do białych i zielonych pojemników odpowiednio szkło białe i kolorowe.
8. Wzięliśmy udział w zorganizowanej przez przedszkole wycieczce autokarowej do Strzeszynka „W poszukiwaniu jesieni”. Była piękna, słoneczna pogoda, kolorowe drzewa i krzewy, jezioro z pływającymi kaczkami i łabędziami. Był jesienny zapach ziemi, powietrza i wody. A to oznacza „Złotą Polska Jesień”, niesamowite wrażenia i wspomnienia na długie, chłodne wieczory. Taki obraz i zapach jesieni doskonale dociera do wyobraźni i świadomości dziecka.
Jest dopiero połowa października. Wiele już dokonaliśmy w kwestii realizacji rocznego planu pracy naszego przedszkola. Ale jeszcze wiele planów i projektów przed nami! W najbliższym czasie weźmiemy udział w konkursie ekologicznym organizowanym przez nasze przedszkole „Przedszkolaków rady na odpady, czyli zrób coś ładnego zupełnie z niczego”, którego głównym celem jest uświadamianie zagrożeń wynikających z nadmiernego zaśmiecania środowiska. Ożywimy trochę nasz „Koralikowy Kącik Przyrody”, wzbogacając go w zapasy na zimę- duży słoik z kiszonymi ogórkami, uprawę cebuli i rzeżuchy oraz hodowlę ciekawego owada - patyczaka. Zaprosimy także rodziców do współpracy, proponując im chociażby wspólną z nami zbiórkę makulatury.
W ciągu trwania roku szkolnego można podejmować szereg różnorodnych działań mających na celu edukację ekologiczną dzieci rozumianą tutaj jako: upowszechnianie wiedzy o przyrodzie, wychowanie w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego i propagowanie konkretnych zachowań korzystnych dla niego. Oczywiście z przystosowaniem wszelkich metod, form i technik pracy w tym zakresie do możliwości dziecka w określonym wieku przedszkolnym. Należy tutaj pamiętać, iż w kształceniu i wychowaniu ekologicznym dzieci wszelkie formy i metody pracy, a także pomoce dydaktyczne powinny być niezwykle starannie dobrane, aby były dla dziecka ciekawe i atrakcyjne, wspierały jego edukację ekologiczna, rozwijały zainteresowania, uczyły swobodnego myślenia i działania, a także motywowały dziecko do pracy. Ważną rolę spełnia tutaj także osobowość nauczyciela, jego postawa, stosunek do przyrody i sposób przekazywania wiedzy swoim wychowankom. To wszystko razem ma ogromny wpływ na efekt końcowy: wychowanie młodego człowieka wrażliwego na piękno otaczającego go świata przyrody i niszczycielską działalność człowieka.