PATOLOGIE SPOŁECZNE
ćwiczenia mgr Dąbrowski
Nowak A. „Wybrane zjawiska powodujące zagrożenia społeczne”
Kozaczuk F. „Młodzież wobec współczesnych zagrożeń”
Urban B. „Dewiacje wśród młodzieży”
Urban B. „Zachowania dewiacyjne młodzieży”
Świętochowska U. „Patologie cywilizacji współczesnej”
Szczęsny W. „Zarys resocjalizacji z elementami patologii społecznej i profilaktyki”
Moczuk E. „Czy patologie społeczne...”
Nowak A., Wysocka E. „Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie. Elementy patologii społecznej i kryminologii”
Dymek-Balcerek K. „Patologie zachowań społecznych. Rzeczywistość przełomu wieków XX i XXI”
Termin patologia (z gr. patos - cierpienie, logos - nauka) początkowo używany był tylko w medycynie. Pod koniec XIX w. Zaczęto odnosić go również do zjawisk społecznych. Tak więc szeroko rozumiana patologia to nauka o wszelkich negatywnych przejawach życia społecznego.
Wg słownika jęz. polskiego patologia społeczna to zjawiska społecznego zachowania się jednostek i określonych grup społecznych sprzeczne z wartościami danej kultury.
Podgórecki określa patologię społeczną jako destruktywne i autodestruktywne zachowania ludzi, grup lub całych społeczeństw. Jest to ten typ zachowania i funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danym społeczeństwie są akceptowane.
Patologia społeczna jako nauka szuka odpowiedzi na następujące pytania:
dlaczego pewne zjawiska, szkodliwe dla społeczeństwa, w nim się pojawiają (etiologia);
jakie są objawy (symptomatologia);
jakie należy zastosować środki i jaka jest ich skuteczność (profilaktyka).
Istotne zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania systemu społecznego stanowią: alkoholizm, narkomania, niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży, dysfunkcjonalność rodziny, zabójstwa, samobójstwa (autodestruktywne zachowania ludzi), prostytucja, dewiacje seksualne i przestępczość seksualna, przestępczość gospodarcza i korupcja, terroryzm, choroby XX w., mobbing.
W praktyce stosuje się bardzo różne typologie zjawisk patologicznych i nie ma takiej, która by w sposób wyczerpujący ukazywałaby jej skalę. Spowodowane to jest różnorakimi uwarunkowaniami i będą to:
indywidualne cechy ludzi uwikłanych w zachowania patologiczne (cechy biologiczne, genetyczne, osobowościowe);
zakres przyswajania negatywnych wzorców występujących w określonej grupie społecznej, wiekowej, zawodowej.
Wzrost i trwałość zjawisk patologicznych uzależnione będą również od czynników demograficznych, zdrowotnych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych.
Na klasyfikacje zjawisk patologicznych, charakterystycznych dla współczesnej cywilizacji będą miały wpływ następujące kryteria:
stopień zagrożenia i szkodliwości;
dehumanizacja rzeczywistości;
wzrost tempa życia;
kryzys wartości (zastępowanie jednych wartości przez inne);
kryzys instytucji rządowych i pozarządowych;
frustracja i związane z nią reakcje emocjonalne.
Zgodnie z tymi kryteriami U. Świetochowska wyodrębniła następujące grupy zjawisk patologicznych:
A - zjawiska kryzysowe i bezrobocie jako wywołujące nasilenie zachowań patologicznych, a długotrwałe pozostawanie ludzi bez pracy wpływa negatywnie na ich sferę materialną, psychiczną i funkcjonalna rodziny.
B - zagrożenia dla otoczenia przyrodniczego człowieka (niszczenie środowiska naturalnego, bio- i fizykosfery).
C - zagrożenie bezpieczeństwa przez narastające afery, korupcje, terror, przestępczość zorganizowaną czyli zjawiska zagrażające bezpieczeństwu jednostki, grupy, społeczeństwa i społeczności międzynarodowej.
D - konflikty o różnym charakterze, zakresie i rozmiarach przestrzennych, które dotyczą sprzecznych interesów grup ludzi mające charakter etniczny, religijny, kulturowy, ekonomiczny, polityczny.
RASATFARIANIZM
Ideologia rastafarian opiera się na Biblii interpretowanej jednak inaczej niż czyni to teologia. Zasady życia opierają na Starym Testamencie. Religia rastafarian zabrania spożywania narkotyków, picia alkoholu, spożywania mięsa i drobiu, są przede wszystkim wegetarianami. Uważają, że czysta żywność to ta wyprodukowana przez nich samych, ale nie może być ona przetwarzana przemysłowo ani konserwowana.
Wraz ze wzrostem popularności stylu rosła także popularność używania marihuany. W rezultacie zwolenników tego ruchu zaczęto kojarzyć z osobami nadużywającymi haszysz czy marihuanę, co prowadzi do konfliktów z prawem.
Od innych subkultur młodzieżowych różnią się tym, iż nie przejawiają agresywnych form zachowania. Swoje poglądy próbują przeforsować poprzez oddziaływanie na świadomość, własne zachowania i rytuały. Ich celem jest poszukiwanie zagubionych wartości. Pozytywne nastawienie do ludzi, elementy religijne w swojej ideologii, styl życia oraz specyficzny ubiór przyciąga wielu młodych. Żyją w oderwaniu od rzeczywistości i ją idealizują co prowadzi w późniejszym okresie do problemów z przystosowaniem społecznym.
Rastafarianizm należy do tych ruchów młodzieżowych, które wnoszą pozytywne pierwiastki w życie społeczne i osobiste. Przestrzega się jednak przed uzależnieniem od branych środków odurzających, które są tolerowane w niektórych grupach rastafarian; przed łączeniem brania narkotyków z piciem alkoholu.
Dla Rastamanów ważna jest również kulura afrykańska i środowisko naturalne - ekologia, walka z zanieczyszczeniem, ratowanie naszej planety, większość nie zabija zwierząt i jest wegetarianami.
Radykalni Rastafarianie nie jedzą mięsa i nie piją alkoholu, posiadają także własny, specyficzny slang. Preferują pozbawione hierarchii (nie liderów) małe społeczności oparte na więzi bezpośredniej typu wspólnotowego. Pomimo wielu podobieństw do ruchu hippisów, Rastafarian charakteryzuje czystość obyczajowa (w tym seksualna)
Charakterystyczne dla ideologii Rastafarian jest także pacyfistyczne nastawienie do świata oraz postrzeganie kobiety jako istoty niższej od mężczyzny. Niecodzienny wygląd ich fryzur, fakt palenia przez wielu z nich marihuany („ganji”), która traktowana jest jako lekarstwo i pokarm duchowy, przyczynia się do tego, że Rastafarianie nie mają „dobrej prasy”.
Brutalny rasizm pierwotnej wersji rastafarianizmu został z niego powoli wyeliminowany. Większość współczesnych rastafarian odżegnuje się obecnie od idei supremacji czarnej rasy, aczkolwiek, w wielu środowiskach rastafariańskich, reminiscencje idei panafrykanizmu są wciąż żywe.
Rastafarianie zawsze opowiadali się przeciwko wszelkim używkom i narkotykom. Posłuszny religii wyznawca nie pije alkoholu, kawy ani napojów gazowanych, uznając tylko naturalne soki i napary ziołowe. Podstawę jadłospisu stanowi tak zwane pożywienie I-Tal. Jest to pokarm, który nie był w żaden sposób konserwowany (nawet zamykany w słoiku czy puszce) i pochodzi bezpośrednio z drzewa czy rośliny. Większość Rasta to wegetarianie, ale nie jest to wymóg konieczny. Nie wolno jeść wieprzowiny, bo jest nieczysta (świnie żywią się odpadkami) oraz... krewetek, krabów i homarów, gdyż są to morscy padlinożercy.
METALOWCY
Skupiają fanów zespołów rockowych - młodzież szkolną w wieku od 15 do 20 lat. Tworzą oni kilkunastu osobowe grupy spędzając czas na słuchaniu muzyki, której cechą charakterystyczną jest nie tekst utworu, ale jego brzmienie - ciężkie, posępne, apokaliptyczne. Noszą długie włosy, lubią wisiorki, niklowane łańcuszki, metalowe znaczki, często noszą kolczyki, nie posiadają ideologii. Spotykają się głównie na koncertach, gdzie są agresywni i dokonują czynów typowo chuligańskich. Prowokują bójki, używając przy tym np. kastetów, łańcuchów, są sprawcami rozbojów. Większość metali nie chodzi do kościoła. Wielu też uznaje się za satanistów. Ale trudno powiedzieć czy są oni prawdziwymi satanistami. Wielu z nich zakłada naszyjnik z pentagramem czy z trzema szóstkami i już uważają się za czcicieli diabła. Metalowcy nie wstydzą się uczuć i potrafią o nich mówić.
PUNKI
Jest to głównie młodzież w wieku od 14 do 21 lat, wywodząca się z rodzin patologicznych. Ideologicznie są pokrewni hippisom - negują życie, a uważając, że świat jest obrzydliwyulegnie samozagładzie, chcą żyć dniem dzisiejszym, być ze sobą i robić co chcą, nie słuchając nakazów. Noszą zniszczone dżinsowe spodnie i ciężkie buty - glany, na rękach tzw. pieszczochy - opaski z ćwiekami. Charakterystyczne dla punków są ich fryzury: włosy podgolone na bokach, środkiem długie, zaczesane do góry w koguci grzebień zwany irokezem, często farbowane na zielono lub fioletowo. W większości jest to młodzież nieprzystosowana społecznie, o bardzo niskich aspiracjach edukacyjnych, negatywnym stosunku do szkoły i rodziny. Część z nich to tzw. wąchacze odurzający się klejami, rozpuszczalnikami. Silni w grupie, nie atakują piersi, popełniają pospolite przestępstwa kryminalne. Chcą, aby nikt nie przeszedł obok nich obojętnie. robią to, na co mają ochotę. Są totalnymi anarchistami. Punki akceptują wszystkich, bez względu na kolor skóry i pochodzenie. Nie tolerują rasistów. W konfrontacji skinów z punkami często dochodzi do tzw. zadym, które są odzwierciedleniem frustracji i zagubienia, Członkowie tej subkultury nie zgadzają się z poglądami dorosłych. Uważają, że świat opiera się na obłudzie, a życie to ciągła pogoń za pieniędzmi. Odrzucają taki styl życia, źle oceniają przyszłość jako szarą i beznadziejną. Stąd hasło NO FUTURE. Niektórzy punkowcy są wegetarianami. Protestują przeciwko wiwisekcji, wykorzystywaniu zwierząt w celach naukowych. Punk akceptuje swą grupę, aż do szowinizmu i nie toleruje żadnych przejawów wrogości, czy lekceważenia jej.
SKINNEDZI
Należą do nich głównie uczniowie szkół zawodowych, wywodzący się z rodzin rozbitych i patologicznych, prezentujący postawy agresji, nietolerancji. W ostatnich latach ruch ten uległ transformacji i powstała grupa tzw. naziskinów zafascynowanych ideologią faszystowską. Skinheadzi w swoim mniemaniu są silni, odważni, dumni i pewni siebie, ale też muszą cierpieć, dlatego często stosują formy autoagresji i bolesnych tatuaży. Wierzą w siłę pięści i swych ciężkich butów, zwykle nabitych gwoździami. Uczestniczą we wszystkich manifestacjach, demonstracjach i rozruchach, wyładowując w ten sposób swą niespożytkowaną energię. Polscy skini, są kontynuacją gitowców. Posiadają swą własną wewnętrzną strukturę grupy, opartą na dyscyplinie i podporządkowaniu w hierarchii władzy. Znaczna część rodzimych skinów to młodzież, która weszła w konflikt z prawem, lub członkowie ich rodzin popełnili przestępstwa. W imię idei nacjonalizmu napadają na obcokrajowców. Skinheads ześrodkowali i spotęgowali to, co w ruchu punk było wulgarne i szowinistyczne. Swastyka i inne narodowosocjalistyczne emblematy są dla nich symbolem identyfikacji ze skrajnie prawicowymi ideałami rasistowskimi. Ideologia ruchu to jawna agresja, będąca negacją wszelkich norm humanistycznych ideałów. Niemal zawsze występują w zorganizowanych grupach, stosując przemoc. W walce posługują się nożami, brzytwami, żyletkami, nunczakami, pałkami i łańcuchami. Często podczas "akcji" zakładają na twarz kominiarki. W odróżnieniu od wielu innych subkultur nie upijają się i nie narkotyzują. Ich ulubionym trunkiem jest piwo. Coraz częściej zapowiadają "czyszczenie miast", a ich ofiarami mają być bezdomni, kalecy i kolorowi.