Nowe zjawiska w strukturze gospodarczej.
Adam Woźny
grupa 406 IiE
Nr Indeksu 760
Nowe zjawiska występujące w strukturze gospodarczej powinny mieć wpływ na formułowanie strategii rozwoju. Ma to istotne znaczenie dla polityk i działań dostosowawczych, głównie dla sterowania promocją dziedzin uznawanych za decydujące w przyszłości, a także zanikami tych, które tracą na ważności. Z tego powodu identyfikacja tych zjawisk jest szczególnie ważna.
Prezentacje rozpocznę od strony demograficznej. Nowym zjawiskiem, które bardzo silnie wpływa na pozostałe zmiany strukturalne, jest skok w przeciętnej trwania życia. Ostrym redukcjom podległy także decyzje prokreacyjne oraz przesunęły się one ku wyższym grupom wiekowym. Nie można też zapomnieć, o przesunięciu się w czasie przeciętnych okresów zawierania związków małżeńskich. Rosnąca liczba ludności w wieku poprodukcyjnym zmienia popyt na dobra publiczne oraz skłonność do oszczędzania. Starzejące się społeczeństwo stawia nowe wyzwania przed systemami opiekuńczymi i ochrony zdrowia.
Ważnym zjawiskiem są zmiany infrastrukturalne. Modyfikacje w sieci łączności, takie jak łączność satelitarna, czy sieć Internet, tworzą nowe kierunki rozwoju. W obrębie energetyki następują zmiany proporcji między energią wytwarzaną metodą konwencjonalną i niekonwencjonalną. Prawdziwym przełomem dla transportu samochodowego może być wynalezienie nowego środka napędowego opartego przykładowo na paliwie wodorowym.
W sferze stosunków własnościowych trzeba odnotować skalę, jaką osiągnęła własność publiczna. Zepchnięcie jej na margines okazało się nie możliwe, przede wszystkim na skutek nowej roli władz publicznych, którą jest odbudowa i ochrona środowiska naturalnego. Dlatego też, władze muszą gromadzić środki finansowe oraz posiadać określone zasoby majątku by móc nimi dysponować i sprostać nowym wyzwaniom.
Kolejnym ważnym zjawiskiem jest zanikanie „klasy robotniczej” wywodzącej się ze społeczeństwa przemysłowego. Ca za tym idzie występują znaczne zmiany w strukturach kwalifikacyjnych zatrudnionych, przy zanikaniu popytu na proste prace wymagające niskich kwalifikacji.
Rolnictwo również zmienia swoją funkcje w gospodarce. Przechodzi się od tradycyjnej produkcji żywności, do wykorzystywania produktów rolnictwa w gospodarce paliwowo-energetycznej, w produkcji opakowań itp. Funkcje produkcji żywności przejmuje stopniowo produkcja żywności genetycznej.
W przemyśle przetwórczym następuje stałe umacnianie się roli trzech branż: przemysłu elektronicznego, informatycznego i sprzętu telekomunikacyjnego. Według prognoz te trzy branże maja stanowić 1/3 całej produkcji przemysłu przetwórczego w 2020 r. w krajach rozwiniętych.
Są to według mnie główne i ważniejsze nowe zjawiska występujące w gospodarce. Teraz chciałbym się skupić na małej syntezie i wnioskach.
Przede wszystkim traci na aktualności tradycyjny podział na trzy sektory w gospodarce w skład, którego wchodzą: sektor pierwotny, przetwórczy i usługowy. Powodem tego są dwa źródła. Przede wszystkim, według analityków, sektor usług w krajach rozwiniętych obejmuje około 70-80% całości zasobów pracy. Skala ta powoduje zwiększenie zainteresowania strukturą trzeciego sektora. Następuje wzrost usług związanych z oświatą, ochroną zdrowia, zagospodarowywaniem czasu wolnego przy jednoczesnym spadku tak zwanych „usług starych” typu naprawczych, pralniczych. W takiej sytuacji dokładne wyodrębnienie struktur sfery usług jest bardziej przydatne niż poszczególnych rodzajów przemysłów czy rolnictwa. W analizach i opracowaniach krajów UE coraz częściej pojawia się podział na: sferę produkcji, usług rynkowych i usług nierynkowych. Taki podział ma sens ze względu na komercjalizację niektórych usług świadczonych nieodpłatnie oraz prywatyzację części dziedzin oświaty i ochrony zdrowia.
Kolejnym powodem utraty na aktualności tradycyjnego podziału gospodarki jest kluczowa rola nowych technologii tworzących podstawy współczesnej gospodarki. Dominującą roję odgrywają technologie informatyczne (IT), dlatego też powstały postulaty, na wyodrębnienie 4 sektora IT. Obejmowałby on wszystkie rodzaje działalności zawiązane z tworzeniem, obiegiem i wykorzystaniem informacji. W dotychczasowym sektorze obejmującym przemysł przetwórczy i budownictwo zwiększa się rola wyrobów i usług wyspecjalizowanych, z reguły niskogabarytowych, kosztem działów wytwarzających wyroby masowe.
Nie odchodząc od tematu nowych technologii ważnym zjawiskiem jest pojawienie się liderów w przemianach strukturalnych. Wśród nich należy wymienić pięć obszarów:
produkcja i usługi na rzecz obsługi firm - zawierają się tutaj profesjonalne usługi biznesowe, pośrednictwo finansowe i firmy obrotu nieruchomościami
przemysł wysokiej techniki - głównie przemysł wiązany z IT, a także z biotechnologią
produkcja i usługi służące wykorzystaniu czasu wolnego - głównie turystyka, hotele gastronomia, obsługa motoryzacji, przemysł rozrywkowy oraz środki masowego przekazu
produkcja i usługi służące ochronie zdrowia - zawiera się tutaj opieka nad ludźmi starymi w domu
produkcja i usługi służące ochronie środowiska naturalnego
Te 5 obszarów charakteryzuje się bardzo wysokim tempem wzrostu wynoszącym ok. 2,5-krotnie szybsze tempo od średniego Jak również przyczyniają się w największym stopniu do wzrostu dynamiki gospodarki. W tych obszarach wytwarza się dziś około 35% całej produkcji UE, ok. 40% w Japonii i ok. 45% w Stanach Zjednoczonych.
Współczesną gospodarkę charakteryzuje wysokie tempo powstawania nowych zawodów. Międzynarodowy Zespół do prognozowania Popytu na pracę działający w Polsce przy Rządowym Centrum Studiów Strategicznych zidentyfikował około 80 nowych zawodów, które powstały w przeciągu ostatnich 15 lat. Głownie w sektorach technologii informatycznych, biotechnologii, ochrony środowiska, eksploatacji morza, telebankingu i telesprzedaży w handlu, edukacji, kultury, przemysłu rozrywkowego, ochronie zdrowia i działalności prozdrowotnej. Spada zdecydowanie rola przemysłu na rynku pracy. W tradycyjnych dziedzinach przestają powstawać miejsca pracy, a postępująca automatyzacja i informatyzacja procesów powoduje zmniejszanie się ich w większym stopniu niż powstają kolejne w nowych gałęziach.
W związku ze zmianami zachodzącymi w strukturze gospodarczej, można wyróżnić dwa podstawowe typy polityki: negatywną i pozytywną. Ta pierwsza polega na ochronie istniejących przemysłów, zwłaszcza tych upadających, bądź zagrożonych ze względu na silną konkurencje zagraniczną. Polityka pozytywna natomiast polega na wspieraniu rozwoju nowych przemysłów, które często są alternatywą dla tradycyjnych. W połowie lat `80 w wielu krajach panowała polityka negatywna, natomiast już w `90 zaczęto wspierać rozwój alternatywnych przemysłów. Wynikiem takiej polityki jest produkcja komputerów w Irlandii, skąd pochodzi 30% zaopatrzenia rynku europejskiego. Innym przykładem jest Finlandia i jej czołowe miejsce na rynku telefonów komórkowych.
Uważam, iż bardzo ważne jest by osoby odpowiedzialne za politykę w państwie były świadome jak istotnymi sprawami są zmiany strukturalne i jak bardzo powinny one ukierunkowywać politykę gospodarczą każdego państwa.
BIBLIOGRAFIA
Tekst ten powstał głównie w oparciu o artykuł:
A. Karpiński, A. Łukasiewicz, Struktura gospodarcza. Modyfikacje i nowe zjawiska, Ekonomista, 4/2001
Pomocne w zrozumieniu tematu były:
H. Ćwikliński (red), Polityka gospodarcza, rozdz. 9 (s.142-145)
B. Winiarski(red), Polityka gospodarcza, PWN, rozdz.14.1: Przemiany strukturalne w gospodarce
A. Karpiński, A. Łukasiewicz, Struktura gospodarcza. Modyfikacje i nowe zjawiska, Ekonomista, 4/2001 str.459
A. Karpiński, A. Łukasiewicz, Struktura gospodarcza. Modyfikacje i nowe zjawiska, Ekonomista, 4/2001 str.462
A. Karpiński, A. Łukasiewicz, Struktura gospodarcza… str. 464-465
A. Karpiński, A. Łukasiewicz, Struktura gospodarcza... str. 466
4