Prof. dr hab. Anna Wyrozumska

Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego UŁ

Jean Monnet Chair of European Constitutional Law

5. Najważniejsze procedury przyjmowania aktów prawnych w Unii

5.1. Inicjatywa prawodawcza

• Komisja/ art. 17 ust. 2 TUE

O ile Traktaty nie stanowią inaczej, akty ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek Komisji. Pozostałe akty są przyjmowane na wniosek Komisji, jeżeli Traktaty tak stanowią.

Rada (art. 241/208); PE (art. 225/192) mogą zażądać od Komisji przygotowania projektu

• Parlament Europejski

• Grupa PCz / 1/4 art. 76 TFEU/ ex III filar

• EBC

• TSUE

• EBI

Art. 289 (4) TFEU

W szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach akty ustawodawcze mogą być przyjmowane z inicjatywy grupy Państw Członkowskich lub Parlamentu Europejskiego, na zalecenie Europejskiego Banku Centralnego lub na wniosek Trybunału Sprawiedliwości lub Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

• Wysoki Przedstawiciel (ex II filar)

Czy obywatele Unii?

Art. 11(4) TUE

Obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii.

5.2. Zasady ogólne

Artykuł 293 (dawny artykuł 250 TWE)

1. Jeżeli na mocy Traktatów Rada stanowi na wniosek Komisji, może ona zmienić ten wniosek wyłącznie jednomyślnie, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w artykule 294 ustępy 10 i 13, artykułach 310, 312, 314 oraz w artykule 315 akapit drugi.

2. Dopóki Rada nie podjęła działań, Komisja może zmienić swój projekt w każdej chwili w toku procedur prowadzących do przyjęcia aktu Unii.

Artykuł 295

Parlament Europejski, Rada i Komisja konsultują się wzajemnie oraz za wspólnym porozumieniem ustalają warunki współpracy. W tym celu mogą one, w poszanowaniu Traktatów, zawierać porozumienia międzyinstytucjonalne, które mogą mieć charakter wiążący.

5.3. Zwykła procedura ustawodawcza /PE + R art. 294 TFUE

1. KE przedstawia projekt PE i R

Pierwsze czytanie

3. PE uchwala stanowisko R

4. R zatwierdzi stanowisko PE = akt zostaje przyjęty w brzmieniu, które odpowiada stanowisku PE

5. R nie zatwierdzi stanowiska PE przyjmuje własne stanowisko PE

Rada informuje w pełni Parlament Europejski o powodach, które doprowadziły ją do przyjęcia jej stanowiska w pierwszym czytaniu. Komisja informuje w pełni Parlament Europejski o swoim stanowisku.

Drugie czytanie

7. Jeżeli w terminie trzech miesięcy od tego przekazania PE:

a) zatwierdzi stanowisko R lub nie wypowie się = akt przyjęty w brzmieniu, które odpowiada stanowisku R

b) odrzuci/ większością głosów swoich członków/ stanowisko R = akt nieprzyjęty

c) zaproponuje/ większością głosów swoich członków/ poprawki do stanowiska R R i KE, która wydaje opinię w przedmiocie tych poprawek.

8. Jeżeli w terminie trzech miesięcy R/ głosując QMV/

a) przyjmie wszystkie te poprawki = akt przyjęty

b) nie przyjmie wszystkich poprawek przewodniczący R w porozumieniu z przewodniczącym PE zwołuje komitet pojednawczy w terminie sześciu tygodni

9. R stanowi jednomyślnie w sprawie poprawek, które stały się przedmiotem negatywnej opinii KE

Procedura pojednawcza

10. Komitet pojednawczy (KP), w którego skład wchodzą członkowie Rady lub ich przedstawiciele oraz taka sama liczba członków reprezentujących Parlament Europejski, ma za zadanie doprowadzić do porozumienia w sprawie wspólnego projektu większością kwalifikowaną członków Rady lub ich przedstawicieli oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament Europejski, w terminie sześciu tygodni od jego zwołania, na podstawie stanowisk Parlamentu Europejskiego i Rady w drugim czytaniu.

11. KE uczestniczy w pracach KP i podejmuje wszelkie niezbędne inicjatywy na rzecz zbliżenia stanowisk PE i R

12. Jeżeli KP nie zatwierdzi wspólnego projektu = akt nieprzyjęty

Trzecie czytanie

13. Jeżeli KP zatwierdzi wspólny projekt PE/ większością oddanych głosów/ i R/ QMV/ mają na przyjęcie aktu sześć tygodni

Jeżeli nie = akt nieprzyjęty.

14. Terminy mogą być przedłużone.

5.4. Specjalna procedura ustawodawcza

• Może być różnie określona w konkretnym przepisie (np. jednomyślność lub QMV w R, konsultacja lub zgoda PE; zwykła większość w PE, konsultacja lub zgoda R)

• Przykład art. 81 ust. 3 TFUE (dawny artykuł 65 TWE)

WSPÓŁPRACA SĄDOWA W SPRAWACH CYWILNYCH

„Na zasadzie odstępstwa od ustępu 2, środki dotyczące prawa rodzinnego mające skutki transgraniczne są ustanawiane przez Radę stanowiącą zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą. Rada stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim.”

5.5. Inne procedury

• Przykład - Artykuł 342 (dawny artykuł 290 TWE) czy takie rozporządzenie jest aktem ustawodawczym Unii?

„System językowy instytucji Unii określa Rada, stanowiąc jednomyślnie w drodze rozporządzeń, bez uszczerbku dla postanowień Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.”

• Procedura prowadząca do przyjęcia aktu konstytucyjnego/ zatwierdzenie przez państwa członkowskie zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi

5.6. Udział parlamentów narodowych w procedurach decyzyjnych w Unii

Znaczące umocnienie pozycji parlamentów narodowych (PN) w TL

• Art. 12 TUE „Parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii …”

• Protokół (nr 1) w sprawie roli parlamentów krajowych w Unii Europejskiej

• Protokół (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności

1. Mechanizm informowania PN

• bezpośrednie przekazywanie projektów aktów ustawodawczych przez K, PE lub R - projektów EBC, EBI, TSUE/ PN mają 8 tyg. na rozpatrzenie

• szerszy katalog dokumentów konsultowanych/ plany legislacyjne lub strategie polityczne, sprawozdanie roczne TO

2. Współpraca międzyparlamentarna - szersze kompetencje dla COSAC/ Konferencja komisji do spraw europejskich parlamentów narodowych/ nie tylko PWBiS!/ ale nie II filar!!!

3. Sprzeciw PN

• Kontrola procedury kładki/ art. 48 ust. 7 TUE decyzja RE dot. przejścia z jednomyślności na QMV lub ze specjalnej procedury ustawodawczej na zwykłą 6 mies.

• decyzja R określająca aspekty prawa rodzinnego mające skutki transgraniczne, które mogą być regulowane zwykłą procedurą ustawodawczą/ art. 81 ust. 3 TFUE akapit 2 i 3

4. Kontrola stosowania zasada pomocniczości

5. Skarga do TSUE

Krajowy mechanizm współdziałania parlamentu i rządu w sprawach UE

„... sposób, w jaki parlamenty narodowe sprawują kontrolę nad swoimi rządami w odniesieniu do działań Unii Europejskiej, należy do organizacji i praktyki konstytucyjnej każdego Państwa Członkowskiego”

(preambuła Protokołu (nr 1) w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej)

Ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej z 8 października 2010 r. zmieniła ustawę z 2004 r.

• w wielu przypadkach mandat wolny/ opinia

• mandat związany - art. 14 ustawy, np. art. 49 ust. 7

• stanowisko RP określa prezydent za zgodą wyrażoną w ustawie - art. 15, np. art. 81 ust. 3

• skargę Sejmu lub Senatu do TS wnosi Premier /art. 17

Mechanizm kontroli przestrzegania zasady pomocniczości

Artykuł 8 Protokół nr 2

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w zakresie skarg w sprawie naruszenia przez akt ustawodawczy zasady pomocniczości wniesionych przez Państwo Członkowskie zgodnie z zasadami określonymi w artykule 263 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub przekazanych przez nie zgodnie z jego porządkiem prawnym w imieniu jego parlamentu narodowego lub izby tego parlamentu. (…)

Artykuł 12 TUE

Parlamenty narodowe aktywnie przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania Unii:

a) otrzymując od instytucji Unii informacje oraz projekty aktów ustawodawczych Unii zgodnie z Protokołem w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej;

b) czuwając nad poszanowaniem zasady pomocniczości zgodnie z procedurami przewidzianymi w Protokole w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności;

c) uczestnicząc, w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w mechanizmach oceniających wykonanie polityk Unii w tej dziedzinie, zgodnie z artykułem 70 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz włączając się w polityczną kontrolę Europolu i ocenę działalności Eurojustu, zgodnie z artykułami 88 i 85 tego Traktatu;

d) uczestnicząc w procedurach zmiany Traktatów, zgodnie z artykułem 48 niniejszego Traktatu;

e) otrzymując informacje na temat wniosków o przystąpienie do Unii, zgodnie z artykułem 49 niniejszego Traktatu;

f) uczestnicząc we współpracy międzyparlamentarnej między parlamentami narodowymi i z Parlamentem Europejskim, zgodnie z Protokołem w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej

Article 76 The acts referred to in Chapters 4 and 5, together with the measures referred to in Article 74 which ensure administrative cooperation in the areas covered by these Chapters, shall be adopted: (a) on a proposal from the Commission, or (b) on the initiative of a quarter of the Member States.

1

Projekt aktu ustawodawczego bezpośrednio przekazywany prze

Parlamenty narodowe/ PN

8 tygodni / uzasadniona opinia o niezgodności projektu aktu z zasadą pomocniczości / 2 głosy (dwie izby - każda 1 głos)

Zwykła procedura ustawodawcza

• co najmniej zwykła większość głosów PN

K - ponowna analiza projektu / uzasadniona opinia

Specjalna procedura ustawodawcza

- co najmniej 1/3 głosów PN (w PWBiS 1/4) stwierdza sprzeczność projektu z zasadą pomocniczości

K lub inny podmiot, kt inicjuje /ponowna analiza projektu/ podtrzymanie, zmiana lub wycofanie

- decyzja musi być uzasadniona

uzasadnione opinie K i PN są przekazywane PE i R w celu uwzględnienia

procedura ustawodawcza nie jest kontynuowania jeśli:

• 55% członków R

• lub większość głosów w PE

stwierdza sprzeczność

---