Wrażenia i spostrzeżenia

Spostrzeganie (percepcja) - proces organizowania i interpretowania informacji zmysłowych, umożliwiający rozpoznawanie znaczących przedmiotów i zdarzeń.

Jest zespołem procesów za pośrednictwem których rozpoznajemy i organizujemy wrażenia wywołane przez bodźce zewnętrzne i nadajemy im sens.

Procesy, które nadają spójność i jednolitość informacji sensorycznej. Rozpoczyna się od wystąpienia bodźca fizycznego, kończy na jego fenomenologicznym doświadczeniu.

Jest efektem aktywności pól czuciowych naszej kory mózgowej, które odebrały informacje z różnych zmysłów i połączyły się w jedną całość.

Poznanie polisensoryczne - poznanie danego przedmiotu za pomocą wielu zmysłów.

Przetwarzanie „z dołu do góry” - analiza rozpoczynająca się w receptorach zmysłowych, zakończona integracją informacji w mózgu.

Przetwarzanie „z góry do dołu” - przetwarzanie informacji, sterowane procesami umysłowymi wyższego poziomu, gdy konstruujemy spostrzeżenia na podstawie naszych doświadczeń czy oczekiwań.

Fazy spostrzegania

Rejestracja sensoryczna - zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. W wielu wypadkach impulsy zawierają już informacje na temat specyficznych cech przedmiotu (wtedy, gdy pobudzone zostają detektory cech).

Pamięć sensoryczna - daje możliwość utrzymania informacji w systemie poznawczym tak długo, dopóki na odebranym materiale nie zostaną dokonane inne operacje.

Faza oceny emocjonalnej - bodźce oceniane są jako przyjemne lub nieprzyjemne, korzystne lub niekorzystne, zanim jednostka zdąży się zorientować czego one dotyczą (połączenie ze strukturami podkorowymi).

Faza rozpoznania treści bodźca (ocena semantyczna) - bodziec zostaje rozpoznany: określona zostaje kategoria, do której bodziec należy.

Porównywanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącymi w pamięci.

Faza oceny znaczenia metaforycznego - dostrzeganie innego sensu odbieranych bodźców.

Spostrzeganie nie jest procesem wyłącznie zmysłowym. W jego skład mogą wchodzić procesy wnioskowania, odwołujące się do innego systemu znaczeń danej osoby.

Widzenie - spostrzeganie kształtów

Postaciowa teoria spostrzegania - całość jest czymś więcej niż sumą pojedynczych składników.

Spostrzeganie nie jest mieszaniną niezorganizowanych wrażeń.

Spostrzeganie kształtu - aby rozpoznać przedmiot, musimy najpierw go spostrzec (zobaczyć jaką figurę) w odróżnieniu od otaczających go bodźców (tła).

Musimy zorganizować tę figurę w znaczący kształt.

Ujmowanie figury na tle - w trakcie percepcji pola wzrokowego pewne elementy odbieramy jako bardziej wyróżniające się, a innego schodzą na drugi plan, tworząc tło.

Zgodnie z prawem pragnacji mamy tendencje do spostrzegania każdego zestawu wzrokowego w sposób, który najprościej organizuje odmienne elementy w stabilną i spójną postać.

Zasada bliskości - gdy patrzymy na zbiór przedmiotów, mamy tendencję do spostrzegania tych, które znajdują się blisko siebie, jako grupy.

Zasada podobieństwa - gdy widzimy jako grupę te przedmioty, które wyglądają podobnie.

Zasada kontynuacji - mamy tendencję do spostrzegania linii przebiegającej w sposób płyny i ciągły, aniżeli urywanych i rozczłonkowanych.

Zasada zamykania - tendencja do spostrzegania dopełniania, czy scalania kształtów, które w rzeczywistości nie są kompletne.

Zasada symetrii - tendencja do spostrzegania figur, które składają się z części będących lustrzanym odbiciem.

„Wspólna droga” - elementy poruszające się w tym samym kierunku widzi się jako odrębną grupę.

Niewielkie rozmiary - łatwiej wyodrębnić te elementy, które cechują się niewielkimi rozmiarami.

Zgodność z chwilowym nastawieniem - oczekiwanie na pojawienie się pewnego układu bodźców znacznie ułatwia jego spostrzeganie.

Widzenie - stałość spostrzeżeń

Ma miejsce wtedy, gdy nasze spostrzeżenie przedmiotu pozostaje takie samo, mimo że odbierane od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się.

Stałość wielkości - spostrzegany przedmiot utrzymuje swoją wielkość mimo że zmienia się wielkość obrazu na siatkówce.

Stałość kształtu - spostrzegany przedmiot jest taki sam, mimo że jego położenie - a więc kształt obrazu na siatkówce - zmienia się.

Stałość jasności - spostrzegany przedmiot jest równo oświetlony, mimo istniejących w rzeczywistości różnic w ilości światła dochodzącego do naszych oczu.

Stałość barwy - spostrzegany przedmiot zachowuje swój kolor nawet wtedy, gdy zmienia się ilość padającego na nie światła.

Złudzenia wzrokowe

Spostrzegana wielkość - przedmiotu zależy od kontekstu, tworzącego wzrokowy układ odniesienia.

Agnozja wzrokowa - ludzie doznają normalnych wrażeń tego, co znajduje się przed nimi, ale nie potrafią rozpoznać tego, co widzą i nadać znaczenia spostrzeganym przedmiotem (obszar wzrokowy kory mózgowej).

Agnozja symulatywna - jednostka nie jest zdolna do zwrócenia uwagi na więcej niż jeden obiekt jednocześnie (obszar skroniowy).

Agnozja przestrzenna - dezorientacja przestrzenna, trudności z radzeniem sobie z otoczeniem fizycznym (płat ciemniowy).

Prozopagnozja - osłabienie umiejętności rozpoznawania twarzy ludzkich (prawy płat skroniowy).

---