Badanie pacjenta z uszkodz rdzenia.
Jest prowadzone tak jak u pacjenta neurologicznego badamy następujące parametry:
*bad. czucia powierzchownego- przede wszystkim bólu i dotyku *bad czucia głębokiego (ułożenia) w zakresie k.d.
*bad. czynności ruchowych zwracamy uwagę na zakres ruchów dolnych napięcie mięśniowe stopień niedowładów. Podstawą jest tu test Lavetta.
*ocena odruchów skórnych ścięgnistych i okostnowych odruch ze ścięgna Achillesa kolanowy z mm. dwugłowego.
Rehabilitacja
I okres Bezwzględnego unieruchomienia jest on narzucony poprzez zastosowane leczenie
# operacja- okres leczenia trwa 2-3tyg poprzez leczenie operacyjne zapewnia się wew. stabilizację kręgosłupa przy użyciu druta płytek sprężyn. Zaletą tego leczenia jest możliwość znacznie wcześniejszego spionizowania pacjenta niż przy leczeniu zachowawczym. Pionizacje rozpoczynamy po 10dniach od zabiegu
# leczenie zachowawcze pacjent leży w łóżku przez okres do 3m W pierwszej kolejności polega na odtworzeniu właściwych stosunków anatomicznych kręgosłupa zastosowaniu odpowiednio dobranym unieruchomieniu gwarantującym uzyskanie zrostu złamania i stabilności uszkodzonego segmentu kręgosłupa.
Prowadzona rehabilitacja *zapobieganie odleżynom ciało chorego należy myć woda z mydłem następnie delikatnie nacierać spirytusem i pudrować można stosować delikatny masaż i oklepywanie -materac przeciwodleżynowy -częsta zmiana pozycji co 2h.
*zapobieganie zaburz. ukł oddech. ćw. oddechowe, nauka efektywnego kaszlu. *zapobieganie zaburz ukł moczowego pacjent najpierw jest cewnikowany. Następnie trzeba nauczyć pacjenta automatycznego opróżniania poprzez ucisk na spojeniu łonowym. Jeżeli pacjent nauczy się tego jest ponownie cewnikowany aby sprawdzić jak często i ile moczu pojawia się w cewniku.
*zapobieganie przykurczom i deformacjom. Stos. ćw bierne wykonywane 2 razy dziennie we wszystkich stawach -ćw. kontrolowane -ćw. w odciążeniu jeżeli pacjent ma siłę mm na 2 -przykładanie oporu poza osią -ćw. wolne
II okres pionizacji Etapy: -siad na łóżku -siad na łóżku ze spuszczonymi nogami jeżeli pacjent wytrzyma w tej poz. 10-15min rozpoczynamy pionizacje na stole pionizacyjnym. *nauka chodzenia w zależności od umiejscowienia urazu: -chód w barierkach -chód o kulach pachowych -chód o kulach łokciowych -nauka wchodzenia i schodzenia po schodach -nauka chodzenia po nierównym terenie.
W przypadku porażeń wysokich tj. odc. szyjny i wysoki piersiowy prowadzimy: -nauka samoobsługi -nauka poruszania się na wózku -nauka wsiadania i zsiadania
kontynuacja ćw. ogólnousprawniających na stole pionizacyjnym na sali gimnastycznej -stos. się trening siłowy i trening sportowy.
III okres powrotu do domu Wyst. bariery architektoniczne co ogranicza choremu kontakt ze środowiskiem. Sporty inwalidzkie -koszykówka na wózkach, pływanie, szermierka, taniec towarzyski.
Postępowanie we wczesnym okresie uszkodz rdzenia
Odcinek szyjny: *zabezpieczenie prawidłowego oddychania rurka tracheotomijna w celu zmniejszenia martwej przestrzeni.
*założenie klamry wyciągowej Crutchfielda lub innego typu za czaszkę i pod kontrolą elektronowego wzmacniacza rentgenowskiego następuje próba jednoczasowej repozycji złamania
*po repozycji chory zostaje przeniesiony na odpowiednie łóżko wyciągowe przystosowane do możliwości obracania co 2h
*cewnikowanie pęcherza wykonuje się co 3h aby nie dopuścić do nadmiernego rozszerzania ścian pęcherza co prowadzi do jego wiotkości i uniemożliwia uruchomienie systemu kompensacyjnego.
*dbałość o higienę skóry i profilaktykę odleżyn przez okres 6tyg.
*w tym okresie prowadzi się ćw. bierne
Odcinek piersiowy-leczenie operacyjne- uzyskujemy możliwie szybkie odbarczenie rdzenia za pomocą drutu płytek lub sprężyn.
*chorzy po tej operacji przeważnie już po 10 dniach od zabiegu mogą siadać przechodząc stopniowo z poz. lezącej do poz. siedzącej na wózku inwalidzkim
*osiągnięcie poprawy motorycznej kończyn dolnych wyst. już po 4tyg od operacji.
Odcinek piersiowo- lędźwiowy *szansa na poprawienie stanu neurologicznego z obniżeniem stopnia trwałych porażeń k.d i tułowia jest jak najszybsze uwolnienie rdzenia, który jest napięty na garbie zapadniętego kręgu. Jest to możliwe tylko na drodze operacyjnej wprowadzając dwa równoległe szeregi sprężyn po obydwu str. kręgosłupa zaczepiając je za pomocą specjalnych haków na łukach kręgów.
Leczenie zachowawcze *powinno ono umożliwić szybkie uruchomienie i usamodzielnienie chorego, aby w jak najkrótszym czasie powrócił do życia społ. i rodzinnego
*odpowiednio długie unieruchomienie w łóżku z utrzymaniem pozycji korygującej miejsca urazu, stos. zabiegów poprawiających zniekształcenie kanału i osi kręgosłupa oraz właściwych gorsetów.
*ułożenie korygujące uzyskuje się za pomocą dobranych wałków podkładanych pod okolicę lędźwiową kręg.
*należy pamiętać o właściwej pielęgnacji chorego aby nie dopuścić do powstania odleżyn *możliwe jest stosowanie pionizacji biernej chorego do kąta 30-40o
Odcinek lędźwiowy górny jest również wskazany do leczenia operacyjnego alloplastyką sprężynową
Odcinki niżej położone powinny być leczone zachowawczo
W II okresie
Odcinek szyjny: *w uszk. wysokich które cechuje tetraplegia kontynuujemy w dalszym ciągu program rozpoczęty ponieważ chory jeszcze przez trzy tygodnie musi pozostać na wyciągu czaszkowym *następnie nasilamy częstotliwość ruchów biernych k.g. Staramy się jak najszybciej uzyskać sprawność k.g. w szczególności w obrębie zespołu łokcia trenując m. dwugłowy i trójgłowy oraz w zespole barku m naramienny i piersiowy wielki
*niekiedy już w tym okresie pojawia się funkcja w obrębie prostowników i zginaczy nadgarstka. Dawkując obciążenie zwiększamy ich siłę pamiętając że maja one podstawowy wpływ na samodzielna lokomocje chorego na wózku inwalidzkim.
*wprowadza się terapię zajęciową dla wzmocnienie m. dłoni i palców, nadgarstków a zwłaszcza pasa barkowego.
Odcinek piersiowy i lędźwiowy Leczenie zachowawcze *kontynuujemy w tym okresie ćw. bierne *wprowadzamy jedynie ćw. oporowe k.g. w poz. leżącej
*w 3tyg po uszkodzeniu kręgosłupa w odc. piersiowym pacjent leży część dnia na brzuchu i bierze udział w terapii zajęciowej
Leczenie operacyjne *do programu włącza się intensywne ćw. k.g. i pasa barkowego stosuje się ćw. izometryczne i ćw. z oporem
* szczególnie duże znaczenie ma wzmocnienie m. trójgłowych ramienia które są warunkiem chodzenia o kulach *pacjenci po alloplastyce sprężynowej rozpoczynają także trening lokomocyjny w poz. siedzącej potem w poz. stojącej między barierkami
*po 4 tyg można rozpocząć naukę samodzielnego poruszania się w środowisku wodnym * wzmocnienie m. najszerszego grzbietu przy stabil. k.d na kulach łokciowych umożliwia wyczucie podłoża przez chorego z paraplegią a w sytuacji gdy będzie poruszał się na wózku pozwala na prawidłowe utrzymanie poz. siedzącej
*ćw. z oporem i lokomocyjne stos. w zależności od stanu skóry 2-3razy dziennie po pół h.
W III okresie
Odcinek szyjny *chory przechodzi z pozycji lezącej do pozycji siedzącej przy zabezpieczeniu kręgosłupa kołnierzem wyciągowym.
*w poz. siedzącej przeprowadza się ćw. oddechowe
*chory uczy się samodzielnego poruszania się na wózku a także prowadzi się próby w podstawowych czynnościach życiowych jedzenie samoobsługa higieniczna
*wzmocnienie czynnych grup mięśniowych stosując ćw. izometryczne a następnie oporowe aby chory osiągną sprawność ruchową pozwalającą mu na samodzielne posługiwanie się wózkiem inwalidzkim i wykonywania prostych codziennych czynności Sprawność ta mogą osiągnąć chorzy z częściowym uszkodzeniem rdzenia szyjnego i na jego niskim poziomie. Uszkodzenie całkowite poprzeczne wysokiego odcinka szyjnego czyni chorego całkowicie zależnym od drugiej osoby.
*włącza się odpowiednie techniczne aparaty trikowe na k.g. i inne urządzenia które pozwalają na samoobsługę
Odcinek piersiowy i lędźwiowy *chorzy w tym okresie musza być poddani intensywnemu usprawnianiu *trening w samodzielnym utrzymaniu poz. stojącej przy zastosowaniu właściwego wyposażenia ortopedycznego, chodzenia w barierkach
*trening w samodzielnym padaniu i wstawaniu
*ciągła dbałość o wzmocnienie k.g i pasa barkowego
*trening sportowy *terapia zajęciowa która ma za zadanie zwiększenie wysiłku w ćw. stania lub odpowiednich pozycjach na wózku a także dla wzmocnienia niektórych mięśni istotnych dla funkcji lokomocji
*stosujemy odpowiednio dobrane ćw. synergistyczne i inne z dawkowanym oporem lub dawkowanym obciążeniem
Odcinek piersiowy ćw. poruszania się na wózku pokonywania różnych przeszkód wstawanie po upadku.
Podział kliniczny uszkodz. rdzenia:
*uszkodz całkowite porażenie wszystkich grup mięśniowych i zniesienie czucia
*uszkodzenia częściowe rdzenia ~Zespół połowiczego uszkodzenia rdzenia. Jest to zespół ze śladowym zachowaniem niektórych grup mięśniowych i z częściowym zaburz. wszystkich rodzajów czucia Zaliczamy tu zesp. Browna-Sequarda jest wynikiem bocznego uszkodzenia połowy rdzenia lewej bądź prawej daje obraz połowiczego porażenia z ubytkiem czucia głębokiego po stronie urazu z jednoczesnym drugostronnym ubytkiem czucia bólu i temp. 1lub2 segmenty poniżej poziomu urazu. ~Zespół centralny niedowład 4-kończynowy z przewagą k.g. i zaburz. czynności pęcherza i różnego stopnia zaburzenia czucia zwłaszcza bólu i temp.
~Zespół tętnicy rdzeniowej przedniej- całkowite porażenie ruchowe z zaburz. czucia bólu poniżej uszkodzenia ale czuciowo zachowanym czuciem wibracji i ułożenia. ~Zespół stłuczenia tylnej części rdzenia objawy zaburz. czucia karku tylnej części pleców mrowienie w tym obszarze mogą temu towarzyszyć niedowłady k.d i tułowia. ~Zespół wstrząśnięcia rdzenia charakteryzuje się krótkotrwałym przemijającym zaburzeniem czynności rdzenia. Powrót funkcji następuje po kilku minutach lub godzinach i jest całkowity