Żołądek - narząd workowaty, składający się z : trzonu, dna, części wpustowej, części odźwiernikowej. Ściana żołądka: błona śluzowa, błona podśluzowa, błona mięśniowa, błona surowicza. Błona śluzowa: liczne pola żołądkowe o średnicy do 5 mm, dołki żołądkowe - około 4 mln, uchodzą do nich gruczoły - 15 mln. Błona śluzowa pól i dołków - nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. W błonie śluzowej żołądka wyróżniamy 3 typy gruczołów: właściwe, wpustowe i odźwiernikowe. Otoczone tkanką łączną właściwą luźną - liczne włókna siateczkowe i kolagenowe, fibroblasty, nerwy, naczynia krwionośne, pojedyncze miocyty gładkie i limfocyty. Gruczoły żołądkowe właściwe: trzonu i dna żołądka. Składają się z dnia, szyjki i ujścia. W skład gruczołu właściwego wchodzą: komórki główne, okładzinowe, śluzowe ujścia i szyjki, endokrynowe (enteroendokrynowe, gastroendokrynowe), macierzyste. Komórki główne: najliczniejsze, przede wszystkim występują w szyjce i dnie gruczołów, mają zasadochłonną cytoplazmę, owalne jądra, liczne pęcherzyki wydzielnicze w części wierzchołkowej cytoplazmy - ziarna zymogenu. Wydzielają: - pepsynogen - pod wpływem niskiego pH przekształca sie w pepsynę, - lipazę (niewiele) U niemowląt wydzielają: podpuszczkę czyli chymozynę Komórki okładzinowe: głównie w górnej części szyjki gruczołu, duże, piramidowe komórki o kwasochłonnej cytoplaźmie, na wolnej powierzchni komórki występują wpuklenia, powierzchnia wpukleń daje liczne wypustki cytoplazmatyczne - podobne do mikrokosmków. Komórki okładzinowe wydzielają do światła żołądka: - kwas solny (kwaśne pH soku żołądkowego) - czynnik wewnętrzny (Castle'a) - glikoproteina niezbędny do wchłaniania witaminy B12 w jelicie krętym. Komórki śluzowe ujścia i szyjki: syntetyzują i wydzielają śluz, syntetyzują w nadmierze histon H2, nadmiar histonu H2 - wydzielany do światła żołądka - cięty na krótkie peptydy - buforynę II. Buforyna jest rodzajem peptydowego antybiotyku (defensyny) - zabija drobnoustroje. Śluz zawiera O-glikany działające antybakteryjnie (komórki śluzowe szyjki i głębszych fragmentów gruczołów) - uśmiercają szczególnie Helicobacter pylorii. Komórki śluzowe ujścia - śluz obojętny (komórki śluzowe ujścia) - chroni nabłonek żołądka przed szkodliwym działaniem kwasu solnego. Komórki śluzowe szyjki - kwaśny śluz bogaty w glikozoaminoglikany (kom. śluzowe szyjki występujące w grupach pomiędzy innymi komórkami gruczołów). Komórki endokrynowe (jasne): pojedyncze komórki, rozproszone wśród nabłonka wyścielającego lub gruczołowego, wydzielają hormony peptydowe i czynne biologicznie związki (histaminę serotoninę), posiadają właściwości pobierania z otoczenia prekursorów amin: tryptofanu lub histydyny i ich tlenowej dekarboksylacji do serotoniny lub histaminy zalicza się je do układu APUD - układ rozproszonych komórek neuroendokrynowych. Niektóre z komórek redukują sole srebra i chromu - nazywane są: argento (srebrno) lub chromofilnymi(chromochłonnymi) - feochromocytami, charakteryzują się dwubiegunowością, wielkość pęcherzyków wydzielniczych : kryterium klasyfikacji i identyfikacji komórek. Rozróżnia się 20 rodzajów komórek endokrynowych w układzie trawiennym i innych układach m.in.: - komórki S - wydzielają sekretynę,- komórki G - gastrynę - regulacja wydzielania soku trzustkowego, ruchy jelita,- komórki A - grelinę - łaknienie,- komórki L - oksyntomodulinę, peptyd YY i peptyd podobny do glukagonu 1 (GLP1)- komórki I - cholecystokininę - m. in. wydzielanie soku trzustkowego, insuliny. Hormony układu pokarmowego dzieli się na regulujące: masę wprowadzanego pokarmu, ruchy przewodu pokarmowego oraz trawienie, homeostazę glukozy i wytwarzanie tkanki tłuszczowej. Do pierwszej grupy zaliczmy: gastrynę, peptyd uwalniający gastrynę (GRP), cholecystokininę, motylinę. Do drugiej grupy: grelinę, peptyd hamujący gastrynę, peptyd YY, neuropeptyd (NPY), leptynę. Czynność nabłonka żołądka: gruczoły błony śluzowej - sok żołądkowy o pH około 1 zawierający enzymy trawienne, śluz - bariera dla soku żołądkowego, wewnętrzna powierzchnia - gruba warstwa glikokaliksu z śluzem przesyconym jonami węglanowymi, jony węglanowe - neutralizują sok przedostający się do glikokaliksu. Komórki macierzyste: w szyjce gruczołów, komórkami pluripotencjalnymi - dzielą się i różnicują w wyspecjalizowane komórki gruczołowe oraz komórki nabłonka wyścielającego żołądek. Gruczoły wpustowe: są gruczołami cewkowatymi o krętym przebiegu, niekiedy rozgałęziają się, produkują głównie śluz oraz lizozym (rozkłada składniki ścian bakterii), zawierają głównie komórki śluzowe, nieliczne komórki endokrynowe, okładzinowe. Gruczoły odźwiernikowe: rozgałęzione gruczoły cewkowe umiejscowione pomiędzy powierzchnią żołądka a blaszką mięśniową błony śluzowej. Skład gruczołów: komórki wydzielające śluz zasadowy, komórki endokrynowe G i D. Blaszka mięśniowa błony śluzowej: leży pod gruczołami błony śluzowe, dwie warstwy miocytów gładkich: wewnętrzna - o okrężnym przebiegu komórek, zewnętrzna o przebiegu podłużnym. Błona podśluzowa: składa się z tkanki łącznej właściwej zbitej, zawiera liczne włókna kolagenowe, limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne, występuje w niej: tętniczki, sploty żylne, gęsta sieć naczyń limfatycznych. Błona mięśniowa: składa sie z 3 grubych warstw miocytów gładkich o przebiegu: skośnym, okrężnym, podłużnym. Warstwa o skośnym przebiegu miocytów występuje w: wpuście, wzdłuż krawędzi większej żołądka, nie ma jej w okolicy krzywizny mniejszej. Warstwa o okrężnym przebiegu miocytów znajduje się w całej ścianie żołądka - szczególnie gruba jest w okolicy odźwiernika gdzie tworzy mięsień zwieracz odźwiernika, zewnętrzna warstwa o podłużnym przebiegu miocytów jest gruba we wpuście - skąd rozchodzi się na trzon i dno żołądka - nie ma jej w odźwierniku. Funkcje błony mięśniowej ściany żołądka: pozwala po rozkurczenie na wypełnianie żołądka pokarmem, zapewnia mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym, co usprawnia trawienie, przesuwa trawioną część pokarmową do dwunastnicy. Błona surowicza - otrzewna: pokrywa mięsnie gładkie żołądka, składa się z tkanki łącznej luźniej pokrytej od strony zewnętrznej nabłonkiem surowiczym (mesothelium), przechodzi w sieć mniejszą i większą. Jelito: przewód o długości około 5,5m, rozciąga się między odźwiernikiem a odbytem, dzieli się na: jelito cienkie: długość około 4m, jelito grube - długość około 1,5 m. Jelito cienkie: występuje między odźwiernikiem a kątnicą, składa się z 3 odcinków: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Odbywa sie w nim trawienie pokarmu, wchłanianie strawiony składników pokarmowych oraz wydzielanie wielu miejscowych hormonów. Wydzielaną są w nim śluz i immunoglobuliny klasy A - chronią przed szkodliwym działaniem składników pokarmu i antygenami światła jelita. Ściana jelita cienkiego składa się z: błony śluzowej, błony podśluzowej, błony mięśniowej, błony surowiczej - wyjątek - dwunastnica leży poza otrzewną i okryta jest błoną dodatkową. Błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia - fałdy Kerkinga - zwiększają one powierzchnię chłonną jelita mniej więcej 2-krotnie. Błona śluzowa jelita cienkiego: kosmki jelitowa - uwypuklenia błony śluzowej, krypty jelitowe - wgłębienia nabłonka do błony śluzowej właściwej (gruczoły Liberkuhna). Kosmki jelitowe: kształt liściasty lub palczasty, zwiększają powierzchnię chłonną jelita 8-krotnie. |