WYCHOWANIE ESTETYCZNE
„kaleką jest człowiek pozbawiony wrażliwości na piękno lub mało na nie wrażliwy.”
Franciszek Urbańczyk
Estetyka (gr. aisthetikos - dosł. 'dotyczący poznania zmysłowego', ale też 'wrażliwy') - dziedzina filozofii, zajmująca się pięknem i innymi wartościami estetycznymi. W polskiej literaturze filozoficznej przedmiot estetyki w sposób najbardziej precyzyjny został określony przez Marię Gołaszewską w jej książce pt. Zarys estetyki, gdzie opisano estetykę jako naukę zajmującą się tzw. sytuacją estetyczną. W ramy sytuacji estetycznej wchodzą artysta (twórca), proces twórczy, dzieło sztuki, odbiorca, proces percepcji sztuki oraz wartości estetyczne.
Wychowanie estetyczne jest podstawowym składnikiem wychowania. To takie procesy edukacyjne, których efektem jest ukształtowanie pewnego poziomu kultury estetycznej jednostki. Przeżywanie estetyczne nie ogranicza się do dzieł sztuki, występuje ono także w obcowaniu człowieka z przyrodą jak i drugim człowiekiem, takie przeżycia estetyczne stanowią element poznania świata. Uczucia estetyczne podnoszą świadomość człowieka, w szczególności świadomość moralną, na wyższy poziom. Jej cechą jest bezinteresowność człowieka w stosunku do tego, co jest piękne. Człowiek wrażliwy na piękno odczuwa jego potrzebę na co dzień. Odczuwa potrzebę ładu i harmonii w otoczeniu, unika przesady łamiącej proporcje ładu i piękna.
I.Wojnar i W. Pielasińska uważają, iż wychowanie estetyczne powinno łączyć trzy ogniwa procesu edukacyjnego: przekazywanie wiedzy o zjawiskach artystycznych; stymulowanie przeżyć i doznań w bezpośrednim kontakcie z dziełem czy wytworem kultury oraz pobudzanie własnej ekspresji twórczej dzieci i młodzieży.
Wychowanie estetyczne obejmuje sztuki opierające się na wrażeniach wzrokowych, słuchowych, dotykowo-mięśniowych. Do sztuk opierających się na wrażeniach wzrokowych zalicza się architekturę, rzeźbę, malarstwo, fotografikę. Sztuki opierające się na wrażeniach słuchowych to: muzyka i recytacja, natomiast na wrażeniach dotykowo - mięśniowych - rytmika i taniec. Wśród sztuk łączących wrażenia kilku zmysłów wymienić należy film i teatr.
Cele wychowania przez sztukę:
rozwijanie wrażliwości na wszelkie przejawy piękna,
rozwijanie twórczego uprawiania sztuki,
wyposażenie wychowanka w wiedzę o sztuce,
nauczenie właściwego stosunku do dzieła sztuki oraz wyrażania własnych myśli.
Zasady wychowania estetycznego:
Każdy człowiek ma inne możliwości wychowania estetycznego, zwłaszcza rozwijania wrażliwości na piękno. Zaznacza się to w reakcji ludzi na piękno muzyki, zwłaszcza na uznane dzieła, wielu ludzi ma zrozumienie jedynie dla piosenki i muzyki tanecznej, inni w ogóle nie chcą jej słuchać. Zależy to od posiadania przez nich dobrego słuchu muzycznego. Wychowanie estetyczne potrzebne jest aby uczyć dziecko lub dorosłego właściwego stosunku do dzieła sztuki. Nauczyciele twierdzą, że można zwiększać wrażliwość na piękno na podstawie doświadczenia. Pobudzanie uwagi człowieka na otaczające go piękno i stworzenie stanu gotowości do postrzegania dzieła sztuki sprawiają, że piękno zaczyna docierać do jego świadomości. Przy rozwijaniu wrażliwości na piękno, należy pamiętać o stopniowaniu trudności dzieła sztuki, z którym wychowanek ma się zetknąć.
Najważniejsze funkcje sztuki:
poznawcza- sztuka staje się źródłem wiedzy o człowieku, naturze, kulturze; odbiorca poznaje nie tylko dzieło ale też historię przodków,
kształcąca- sztuka kształtuje intelekt, wyobraźnię, pogłębia wrażliwość emocjonalną jednostki, kontakt z arcydziełami wzbogaca psychikę odbiorców,
estetyczna- sztuka powinna wywołać u odbiorcy przeżycia estetyczne,
komunikacyjna- artysta przez swoje dzieło porozumiewa się z odbiorcą,
etyczna- sztuka wychowuje, uczy, uwidacznia wzorce postępowania,
emocjonalna- objawia się głównie w tańcu i muzyce,
moralna- treści dzieł zawierają różnorodne wartości moralne,
terapeutyczna- sztuka umożliwia również terapię zaburzonych fragmentów psychiki człowieka (muzykoterapia, poezjoterapia, wideoterapia, biblioterapia, filmoterapia, chromoterapia, dramoterapia, ludoterapia)
oczyszczająca- sztuka pozwala usunąć z psychiki ludzkiej nagromadzone w codzienności napięcia,
ludyczna- (zabawowa) pomaga się odprężyć i odstresować.
społeczna- posiada dwa znaczenia: po pierwsze jest integralną częścią kultury, która umożliwia zachowanie tożsamości kulturowej narodu; drugie znaczenie sztuki wyraża się w zbiorowym charakterze tworzenia określonego dzieła sztuki. Dotyczy to szczególnie muzyki, spektaklu teatralnego i filmu,
użytkowa- to sztuka, którą posługujemy się nad co dzień (rzemiosło, architektura, muzyka taneczna, przedmioty codziennego użytku),
wychowawcza- wychowuje i uczy.
Metody wychowania estetycznego:
nie można jednoznacznie wymienić metod wychowania estetycznego ze względu na złożoność i rozmaitość rodzajów piękna i sztuk ale możemy zaliczyć do nich:
metodę pokazu ( pokaz obrazu, rzeźby, krajobrazu, utworu muzycznego- przez jego odtworzenie,
metody dydaktyczne ( wykład, opowiadanie, pogadanka, dyskusja,
zachęcanie i wyrażanie uznania ( przy rozwijaniu twórczości amatorów).
Od strony wychowanka podstawowymi metodami są:
obserwacja połączona z koncentracją uwagi,
ćwiczenie w celu pokonania trudności w działalności twórczej.
Formy wychowania estetycznego:
plastyka,
muzyka,
kino,
teatr,
literatura,
rzeźba
Muzea sztuki:
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Muzea w Łodzi:
Muzeum Sztuki w Łodzi
Centralne Muzeum Włókiennictwa
Skansen Łódzkiej Architektury Drewnianej
Muzeum Kinematografii
Se-ma-for Muzeum Animacji
Muzeum Książki Artystycznej - Book Art Museum
Muzeum Książki Dziecięcej
Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie
CZASOPISMA:
„Gazeta kulturalna”
„Estetyka i Krytyka”
„Artysta i sztuka”
Bibliografia:
B. Suchodolski „ O wychowaniu estetycznym”, Warszawa 1969, „Żak”
Stefan Szuman „ O sztuce i wychowaniu estetycznym”, wyd. 2, Warszawa 1969,
Irena Wojnar „ Estetyka i wychowanie”, PWN, Warszawa 1970,
Irena Wojnar „Integracja wychowania estetycznego w teorii i praktyce”, Polska Akademia Nauk Komitet Nauk Pedagogicznych, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, 1975,
Franciszek Urbańczyk „ Problemy oświaty dorosłych”
Władysław Tatarkiewicz „ Droga przez estetykę”, PWN, Warszawa 1972,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Estetyka