Socjologia wykład 2 / 05.12.2013
Społeczeństwo - przedmiot badań socjologii
1. Społeczeństwo - zbiorowość ludzi w ramach pewnego państwa - społeczeństwo polskie, angielskie etc. ( potocznie) . Dla dzisiejszej socjologii naukowej swoisty rodzaj rzeczywistości która manifestuje się w najrozmaitszy sposób w zbiorowościach najrozmaitszej skali.
2. Odmiany społeczeństwa
Społeczeństwo państwowe czy narodowe to tylko jedna z odmian społeczeństwa. Bo społeczeństwo to także zbiorowości mniejsze od państwa - rodzina i krewni , wspólnota lokalna , klub towarzyski , grupa etniczna, szkoła, uniwersytet etc.
Społeczeństwo to również zbiorowości większe od państwa : korporacje międzynarodowe, Kościoły , cywilizacje , federacje, wspólnoty regionalne czy wreszcie społeczeństwo globalne.
Cała gama tych zbiorowości różnej skali od kilkuosobowych do kilkumilionowych to dla socjologii odmiany społeczeństwa.
3. Aby móc mówić o społeczeństwie pomiędzy poszczególnymi jednostkami muszą występować jakieś powiązania , zależności , relacje łączące pojedynczych ludzi w jedną całość.
Twórcy socjologii - August Comte, Herbert, Spencer posługiwali się tutaj analogią do organizmu. Tak jak organizm biologiczny to nie prosta suma komórek , tkanek, organów lecz spoista wspólnie funkcjonująca całość tak samo społeczeństwo to nie prosta suma lecz zintegrowany i funkcjonujący organizm społeczny.
W dzisiejszej socjologii celem tej perspektywy jest kategoria grup społecznych od najmniejszych np. rodzina do największych np narodu.
4. W XX wieku dokonano kolejnej abstrakcji , wprowadzając w miejsce organizmu pojęcie systemu społecznego , w którym uczestniczą nie tylko konkretne jednostki , ile raczej pewne wyróżniane pozycje społeczne lub związane z tymi pozycjami role.
System społeczny to np. szpital a więc powiązany zespół pozycji (statusów) takich jak ordynator, lekarze , pielęgniarki gdzie wszyscy wykonują jakieś przypisane do ich pozycji i wzajemnie uzupełniające się role.
5. Dalszy krok polegał na wyodrębnieniu samej sieci relacji, powiązań międzyludzkich z całości systemu. Zauważono że można szukać prawidłowości powiązań i relacji niezależnie od tego kogo one wiążą , jakie osoby czy jakie pozycje i niezależnie od tego w jakich zbiorowościach się przewijają.
W nowoczesnej socjologii używany w tym sensie pojęcia struktury.
Struktura konfliktu ma swoje prawidłowości nie zależnie od tego czy występuje w sprzeczce rodzinnej , bójce ulicznej czy wojnie.
Struktura władzy może być badana niezależnie od tego , czy przejawia się w relacji ojca do syna czy dyrektora do pracownika.
6. Kolejny krok w kierunku pojmowania społeczeństwa wykonano wtedy gdy spostrzeżono że ludzie należą do zbiorowości uczestniczą w systemach społecznych ,że ludzie należą do zbiorowości , uczestniczą w systemach społecznych , wchodzą w relacje strukturalne z innymi ludźmi w jeden tylko sposób ; przez aktywność , przez to co robią i to co mówią .
Max Weber - socjolog niemiecki - skierował uwagę na działania ludzkie jako podstawowe tworzywo z którego powstają wszelkie zjawiska społeczne i wszelkie całości społeczne.
7. Ogromnie istotne spostrzeżenie zawdzięczamy także Maxowi Weberowi i jego francuskiemu rówieśnikowi Emile'owi Durkheimowi , którzy wskazali że w każdym ludzkim działaniu zawarty jest pewien sens , znaczenie a co więcej znaczenie to ma charakter „faktu społecznego” narzucanego ludziom z zewnątrz jako cos obowiązującego , wiążącego , przez środowisko , w którym się urodzili , wychowali i w którym żyją
Dzisiaj do opisania tego zbioru znaczeń , symboli , wzorów , reguł , norm, wartości etc., które kierują ludzkimi działaniami , decydują o ich indywidualnej tożsamości , określają ich uczestnictwo w zbiorowościach, wyznaczają relacje jakie nawiązują z innymi ludźmi - używamy pojęcia kultury.
Najnowsza socjologia przywiązuje do kulturowych aspektów społeczeństwa ogromną uwagę.
8. Wreszcie pod koniec XX wieku - w ujęciu rzeczywistości społecznej odrzucono ostatecznie wszelkie idee zreifikowanych bytów społecznych organizmów lub systemów o trwałych strukturach wskazując że wszystko co istnieje w społeczeństwie to zdarzenie społeczne : płynne , nieustannie zmienne , fluktuujące konfiguracje kulturowo ukształtowanych działań ludzkich odniesionych do działań innych ludzi.
9. w ten sposób w rozwoju socjologii skrystalizowało się siedem punktów widzenia tego czym jest społeczeństwo. Społeczeństwo jest :
1) Demograficzne - gdzie społeczeństwo to tyle co populacja , wielkość , zbiór jednostek.
2) Grupowe - złożone z jednostek zintegrowanych w całość , już nie luźne zbiory lecz spoiste zbiorowości.
3) Systemowe- społeczeństwo to powiązany układ pozycji ( statusów) i typowych dla nich ról.
4)Strukturalne- społeczeństwo to cieć relacji międzyludzkich a więc już nie obiektów lecz form schematów odnoszenia się ludzi do siebie.
5)Aktywistyczne- społeczeństwo to konglemat wzajemnie zorientowanych działań jednostek
6) Kulturalistyczne- społeczeństwo to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń , symboli, reguł odciskających piętno na ludzkich działaniach
7) Zdarzeniowe - społeczeństwo to nieustannie zmienne , płynne pole , pełne zdarzeń społecznych.
W polu tym zbiorowości jednostek podejmują wobec siebie nawzajem kulturowo wyznaczone i strukturalne ukierunkowane działania i w toku tego procesu same modyfikują i wytwarzają grupy , systemy społeczne , struktury społeczne i kulturę , stanowiące z kolei kontekst dla przyszłych pokoleń.
Społeczeństwo w tym ujęciu „nie istnieje” lecz ciągle na nowo „staje się ”.
Społeczeństwo to wszystko to razem , byt wielowymiarowy, wieloaspektowy, istniejący na wszystkich siedmiu poziomach.
10. Obecnie dominujący sposób pojmowania społeczeństw oddają dwie metafory :
„Przestrzeń międzyludzka ”- sugeruje że socjologia nie skupia swojej uwagi na ludziach, ale na tym wszystkim co zachodzi , dzieje się pomiędzy nimi i wynika z faktu , że żyjemy zawsze w otoczeniu innych
„Życie społeczne” : sugeruje że ta przestrzeń międzyludzka nie jest zastygła , statyczna , lecz nieustannie się zmienia i żyje dzięki podejmowanym przez ludzi działaniom.