Proroctwa dotyczące Maryi w Starym Testamencie
Matka Emanuela: „Dlatego Pan sam da wam znak. Oto panna pocznie i porodzi syna i nazwie go imieniem Emmanuel”
W tekście występują dwa ważne słowa :
Almah: oznacza dziewczynę, która może być dziewicą . Św. Mateusz odnajduje w tym zapowiedź dziewiczego poczęcia Chrystusa.
Pan sam da wam znak. .. znak ma być zapowiedzią Mesjasza, druga opcja to, że trzeba mieć na uwadze syna króla Achaza, ale proroctwo wykracza poza tą interpretację dosłowną i będzie miało swoje pełne urzeczywistnienie w narodzinach Jezusa z Maryi Dziewicy.
Narodziny Chrystusa z rodu Dawida, zagwarantuje ze strony Boga trwałość potomstwa Dawidowego. Czyli młoda dziewczyna (panna) będzie brała udział w zbawieniu jako Matka Emanuela.
Rodząca w Betlejem : „ A ty, Betlejem Efrata, jedność z najmniejszych osiedli judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, który będzie rządził w Izraelu; a pochodzenie jego od pradawnych czasów, od dni zmierzchłych”- ewangeliści widzą tu miejsce narodzin Mesjasza.
„Oto dlaczego Bóg wyda swoich w ręce nieprzyjaciół, aż porodzi ta, która ma porodzić” -Nie ma tu wyraźnego odniesienia do dziedzictwa matki Mesjasza.
„Córka Syjonu” i narodziny nowego ludu :Dla Michaesza Córką Syjonu jest północna dzielnica Jerozolimy . To ona przez bolesne narodziny wyzwoli lud. Córka Syjonu jest ukazana jako bezpośrednia współpracownica Jahwe w urzeczywistnianiu zbawienia. Maryja wszystkie te proroctwa urzeczywistnia w sobie te proroctwa: w radosnych narodzinach w Betlejem i w bolesnych narodzinach, na Kalwarii, ludu mesjańskiego. Cierpienia, które przygotowują do narodzin chwalebnego Mesjasza i nowego Ludu Bożego, jest to cena jaką właśnie Maryja, towarzysząc swojemu Synowi, w imieniu ludzkości we wspólne zbawienie. Maryja wszystkie obrazy biblijne związane z Syjonem łączy w sobie. Stanowi ona przejście od Izraela do Kościoła. To ona właśnie urzeczywistnia tajemnicę Kościoła Starego Testamentu oczekującego Chrystusa.
Symbole i figury w sensie przystosowanym albo typicznym
Krzak gorejący to symbol Maryi, która poczęła i wydała na świat Syna bez utraty swojego dziewictwa. Runo Gedeona przyjmuje rosę z nieba tak jak ona przyjęła swego Syna. Arka przymierza Maryja to żywa świątynia Boga, który stał się człowiekiem. Ciało jej zostało zachowane od zepsucia w grobie.
Oblubienica Maryja cała jezt piękna i nawet zmaza pierworodna jej nie dotknęła. Ogród zamknięty i źródło zapieczętowane to są symbole dziewictwa Maryi. Jest ona źródłem błogosławieństwa dla wszystkich narodów.
Postać Maryi w ewangeliach synoptycznych.
Św. Paweł W pismach jego Maryja jest wspomniana tylko raz : „ gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty”. Maryja dając Synowi ludzkie ciało pozwoliła mu na to by był prawdziwie solidny z potomstwem, które miał zbawić.
Św. Marek
O Matce Jezusa znajdujemy tu tylko dwa teksty, które kiedyś były uważane za antymaryjne. Pierwszy raz gdy Jezus przemawiał to przybyła Matka jego i niektórzy jego krewni. Maryja bardziej niż ktokolwiek jest Tą , która wchodzi w zbawczy plan Boga. Wielkość jej nie tylko tkwi w macierzyństwie fizycznym, ale i również w pełnym urzeczywistnieniu zamiaru, który ogłasza sam Jezus. Dlatego jest ona jeszcze bardziej matką. Dla Maryi najważniejsze jest to, że stała się uczennicą Jezusa niż, że była matką Jezusa. Dlatego wielkości Maryi należy szukać bardziej w jej świętości.
Św. Łukasz
Wraz ze św. Janem podał on informacje najdokładniejsze o Maryi. Przypisuje on nie Józefowi, ale Maryi znaczenie najważniejsze. Maryja dostała łaskę od Boga i została wybrana, by urodzić mesjasza. Poczęła zbawiciela jako swego syna i poczęła go dla zbawienia dla wszystkich ludzi dla Królestwa Bożego, którego ona jest pierwszą obdarowaną. Po przez swoje przyjęcie macierzyństwa Tego, który jest Głową rodzaju ludzkiego, można powiedzieć, że jest ona Matką odkupionej ludzkości. Maryja jest porównana z Arką przymierza. Arka była tajemniczym tronem Boga a łono Maryi będzie tronem fizycznym wcielonego Boga. Magnificat - jest modlitwą całego ludu, staje się też osobistą modlitwą Maryi i znajduje w niej swój najbardziej wzniosły wyraz. Jest ona najbardziej wiernym zwierciadłem duszy Maryi tajemnicą Jej niezrównanej wielkości i Jej niezgłębionego uniżenia. Została wyniesiona tak wysoko w planie Bożym ponieważ umiała stanąć na ostatnim miejscu w historii swojego ludu.
Św. Jan
Podczas wesela w Kanie, gdy na uczcie weselnej zabrakło wina Maryja powiadamia o tym Jezusa.. Jan odsłania w ten sposób nie tylko dar spostrzegawczości Maryi ale i Jej uwagę zwróconą na detale materialne, lecz przede wszystkim delikatność Jej serca i Jej wrodzone współczucie. Opowiadanie o tym weselu wyraża współczucie i wrażliwość Dziewicy dla ludzkich trudności , a z drugiej strony wolę Jezusa w wysłuchaniu prośby Maryi. Jan wkłada w usta Maryi wyznanie wiary, jakie to cała wspólnota narodu wybranego wypowiedziała pewnego dnia otwarcie pod Synajem. W języku biblijno - hebrajskim naród Izraela jest przedstawiany za pomocą obrazu niewiasty. Jezus mówiąc do Matki używa określenia niewiasta ponieważ, widzi w niej personifikację dawnego ludu Izraela, który osiągnął pełnię czasu.
Maryja w Ewangelii Św. Jana i Apokalipsie
12 rozdział apokalipsy jest praktycznie jedynym tekstem Nowego Testamentu, który nawiązuje do księgi rozdziału. Chodzi o fragment w którym Bóg po grzechu pierworodnym pierwszych ludzi zapowiada zwycięstwo potomstwa niewiasty nad szatanem. Opis w apokalipsie wskazuje właśnie na tą zapowiedzianą walkę między niewiastą a szatanem. Centralną postacią wydarzeń apokaliptycznych jest Potomek Niewiasty czyli mężczyzna, który pasł będzie wszystkie narody rózgą żelazną. To jego przede wszystkim chce zniszczyć szatan.
Boże Macierzyństwo NMP
Sobór w Efezie (431) Theotokos czyli Matka Boga. Termin ten budził kontrowersje. Jest on wyrazem całej chrystologii. Oddalano ją lub broniono zależało to od tego jak patrzono na Chrystusa. Macierzyństwo Boże Maryi zakłada konieczność zrozumienia tajemnicy Chrystusa. Popełniając błąd co do Chrystusa popełnia się błąd co do Matki i odwrotnie. Nestoriusz patriarcha konstantynopolitański zwalczał tytuł THEOTHOKOS . Uważał, że trzeba nazywać Maryję Matką Chrystusa ( Christotokos) a nie matką Boga . Narodziny i cierpienia przypisywał nie Bóstwu ale człowieczeństwu. Oddzielał naturę boską od ludzkiej. Cyryl to patriarcha Aleksandrii. Kładzie on nacisk na jedność słowa wcielonego, na zjednoczenie między bóstwem i człowieczeństwem jest prawdziwie fizyczne.. To zjednoczenie uzasadnia tytuł Theotokos. Chrystus nie jest człowiekiem ubóstwionym, jest on Bogiem który przyjął ciało. Sobór Efeski był najpierw soborem chrystologicznym a potem mariologicznym. Przyjmuje on naukę Cyryla, potwierdza dogmat o unii hipostatycznej, a w konsekwencji dogmat Bożego macierzyństwa. Uznał dwie natury ale tylko jedną osobę. Maryja nie została nazwana Matką Bożą, po to by uwielbić jej osobę, ale ze względu na Chrystusa.
Sobór Chalcedoński (451) potwierdza Efez i popiera naukę Cyryla. Nauczanie to będzie powtarzane przez Jana II na soborze Konstantynopolitańskim II (553) i III (681) aż do Vaticanum II włącznie. W konkluzji dogmat Bożego macierzyństwa, oparty całkowicie na chrystologii oznacza, że:
Maryja zrodziła słowo według ciała ( gdyż zrodzenie cielesne jest przypisywane słowu , słowo jest prawdziwie tym, które zostało zrodzone z Maryi Dziewicy.
Maryja jest więc Matką Słowa (według ciała)
Maryja jest zatem matką Boga ( gdyż Słowo jest Bogiem)
Wieczyste Dziewictwo NMP
Sobór Konstantynopolitański Słowo narodziło się z Dziewicy
Synod Laterański , dziewicze poczęcie i zrodzenie Jezusa i dziewiczy stan Maryi po urodzeniu Jezusa.
Paweł VI (1968) Potwierdza to wszystko. Według Łukasza Duch św. Jest sprawcą poczęcia, a Maryja mówi, że nie zna męża. Według Mateusza (zwiastowanie Józefowi) zanim zamieszkali razem stała się brzemienna, Józef nie zbliżał się do Maryi, aż porodziła syna.
Sobór Watykański II ( Lumen Gentium) narodzenie Jezusa uświęciło Dziewictwo Maryi. „Ani z krwi, ani z żądzy ciała się narodził...” W ST krew odnosi się do określenia porodu, chodzi o wpływ krwi podczas porodu. Jezus przyszedł na świat w sposób nadzwyczajny, porodowi nie towarzyszył ból matki ani rozlanie krwi.
Niepokalane Poczęcie
Dogmat Niepokalanego Poczęcia trwa lub upada wraz z dogmatem grzechu pierworodnego, od którego Maryja była „zachowana”
Okres patrystyczny czyli pierwsze sześć wieków brak jest wyraźnego stwierdzenia takiego przywileju. Występuje natomiast Chrystotypizm, czyli tendencja do przedstawiania Maryi na wzór Chrystusa.
8 grudnia 1854r Pius IX bullą Ineffabilis Deus zdefiniował uroczyście dogmat Niepokalanego Poczęcia.
1. Najświętsza Maryja Panna w chwili swego poczęcia , ze szczególną łaską i przywilejem Boga , biorąc pod uwagę zasługi Chrystusa została zachowana od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego.
2 „ od pierwszej chwili swego poczęcia „ Pius IX ogłasza wolność Maryi od grzechu pierworodnego.
3. „ zachowana od zmazy grzechu pierworodnego” brak winy świętości
„ za szczególną i całkowicie jedyną łaską i przywilejem Boga
„biorąc pod uwagę zasługi J. Chrystusa” została zachowana od grzechu pierworodnego przez zasługi Chrystusa. To wskazuje na zależność Matki od Syna. Duns Szkot - jest rzeczą doskonalszą zachować kogoś od choroby niż go z niej wyzwolić.
Podstawy przywileju:
Macierzyństwo Boże: pierwsza podstawa Niepokalanego Poczęcia
Współdziałanie Maryi w Odkupieniu ( pod Krzyżem łączy się z ofiarą Jezusa Chrystusa.
Macierzyństwo powszechne
Wniebowzięcie NMP
To uwielbienie Maryi po jej ziemskiej pielgrzymce jest ostatecznym owocem, którego należało się spodziewać . Maryja jest zbawiona aż do ostatecznej doskonałości, wraz z uwielbieniem jej dyszy i ciała. Dogmat - Maryja została uwielbiano u kresu swej ziemskiej pielgrzymki. Żaden tekst Pisma Świętego nie dotyczy bezpośrednio wniebowzięcia.
Konstytucja Piusa XII Munificentissimus Deus : Pismo Święte przedstawia ścisłe zjednoczenie Chrystusa i Maryi, wspólnotę ich losów. Stąd niemożliwe jest widzieć ją oddzieloną od Niego po ziemskim życiu. Protoewangelia mówi o nowej Ewie, którą zwycięża nad grzechem i śnmiercią.
Epifaniusz z Jerozolimy głosił, że trzeba przyjąć to zachowanie godne Matki Boga.
Apokryfy : jest tu idea wniebowzięcia- obrona wiary w chwalebne zakończenie życia Maryi. Odegrały dużą rolę w kształtowaniu liturgii w VI i VII w. W Palestynie ustanowiono święto Wniebowżięcia ( wzniesienie Maryi do Boga) NMP.
Teodozjusz z Aleksandrii : Podstawą ostatecznej chwały Maryi jest jej macierzyństwo Boże.
Theoteknos z Livias: stwierdza niepodleganie zepsuciu ciała Maryi, co należy do jej świętości i godności. Uwielbianie Maryi jest wzorowane na uwielbieniu Syna ( zasada odpowiedzialności) Od tego momentu wniebowźięcie jest przyjmowane nie na podstawie legendy, ale w oparciu o wielkość Bożej Rodzicielki. Wniebowźięcie wynika z faktu Bożego macierzyństwa. 1 XI 1950 r Pius XII „ Munificentissimus Deus” - ogłoszenie dogmatu Wniebowźięcia. „......ogłaszamy, określamy i orzekamy jako objawiony przez Boga dogmat wiary, że Niepokalana Boża Rodzicielka, zawsze dziewica Maryja, po zakończeniu biegu życia ziemskiego została z ciałem i duszą wzięta do niebieskiej chwały.”
XIV .Udział Maryi w dziele Odkupienia
Św. Ireneusz ( Adversus haereses) -> Ewa jako śmierć i Maryja jako życie. Maryja jest przyczyną życia co sytuuje ją w dziele odkupienia.
Jan Geometra ( X w) aktywny udział Maryi w dziele zbawczym jej Syna, jako następstwo jej macierzyństwa.
Św. Bernard ( XI w) Maryja jest nową Ewą współpracownicą nowego Adama, współpracownicą pojednania.
Św. Bonawentura ( XIII w) Maryja jest nową Ewą. Zapłaciła cenę naszego Odkupienia, była obecna gdy Chrystus cierpiał na Krzyżu.
Sobór Watykański II
Maryja została złączona z Synem, od chwili poczęcia do Jego śmierci.
Była obecna, gdy Chrystus zaczynał życie publiczne. Przez swe wstawiennictwo objawia go ludziom
Złącza się z Jego cierpieniem na Kalwarii
Błagała o dar Ducha w Wieczerniku
To współdziałanie dokonuje się w „szczególny sposób”
Droga na kalwarię i trwanie u stóp Krzyża stanowią o szczególnym udziale Maryi w odkupieńczej śmierci Syna.
Jan Paweł II
Powszechne macierzyństwo Maryi i jej pośrednictwo. Jaką wizję pośrednictwa maryjnego przedstawia encyklika „ Redemptoris Mater”
Sobór Watykański II
- Macierzyństwo Maryi trwa od aktu zgody do wiekuistego dopełnienia się zbawienia wszystkich wybranych.
Macierzyństwo powszechne Maryi jest analogiczne do macierzyństwa fizycznego i ma 3 fazy: poczęcie, zrodzenie, troskę o dzieci w ich wzrastaniu.
Zrodzenie - na Kalwarii (wcielenie przedłuża się)
Troska o dzieci - trwa nieustannie, przez Jej wstawiennictwo. Stąd imiona, którymi ją nazywamy: Orędowniczka, Opiekunka, Wspomożycielka, Pomocnica.
Jan Powel II „ Redemptoris Mater” Maryja zostaje definitywnie wprowadzona w tajemnicę Chrystusa przez to wydarzenie: przez zwiastowanie anielskie Dzieje się to w Nazarecie, w konkretnych okolicznościach dziejów Izraela — Judu powołanego do zachowania Bożych obietnic. Zwiastun mówi do Dziewicy: „Bądź pozdrowiona, łaski pełna, Pan z Tobą.Maryja „zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie co znaczą te niezwykłe słowa, a w szczególności wyrażenie „łaski pełna” (Kecharitoméne)21. Jeśli po zwiastowaniu anielskim Dziewica z Nazaretu zostaje nazwana „błogosławioną między niewiastami” to tłumaczy się to poprzez owo błogosławieństwo, którym „Bóg Ojciec” napełnił nas „na wyżynach niebieskich, w Chrystusie”. Jest to błogosławieństwo duchowe, odnosi się ono do wszystkich ludzi, ma w sobie pełnię i powszechność („wszelkie błogosławieństwo”), które płynie z miłości, jaka jednoczy współistotnego Syna z Ojcem w Duchu Świętym. Przy zwiastowaniu bowiem Maryja, okazując „posłuszeństwo wiary” Temu, który przemawiał do Niej słowami swego zwiastuna, poprzez „pełną uległość rozumu i woli wobec Boga objawiającego”31 — w pełni powierzyła się Bogu. Odpowiedziała więc całym swoim ludzkim, niewieścim „ja”. Zawierało się w tej odpowiedzi wiary doskonałe współdziałanie „z łaską Bożą uprzedzającą i wspomagającą” oraz doskonała wrażliwość na działanie Ducha Świętego, który „darami swymi wiarę stale udoskonala. Jeśli przez wiarę Maryja stała się Rodzicielką Syna, którego dał Jej Ojciec w mocy Duch Świętego, zachowując nienaruszone Jej dziewictwo, to w tejże samej wierze odnalazła Ona i przyjęła ów inny wymiar macierzyństwa, który Jej Syn objawił w czasie swego mesjańskiego posłannictwa. Można powiedzieć, że wymiar ten był udziałem Matki Chrystusa od początku, od chwili poczęcia i narodzin Syna. Od tego momentu była Tą, która uwierzyła. Jednak w miarę jak odsłaniało się Jej oczom i duchowi posłannictwo Syna, Ona sama jako Matka otwierała się ku tej „nowości” macierzyństwo, jakie miało stawać się Jej udziałem przy boku Syna.
Maryja a Kościół
Maryja, jest w Kościele : jest członkiem Kościoła, społeczności zbawionej, złączonej ze wszystkimi ludźmi, którzy mają być zbawieni.
Maryja jest ponad Kościołem : ze względu na jedyne zadanie, jakie obok Syna wypełnia w zbawczym planie. Oraz ze względu na wyjątkową świętość, która czyni je jedynym członkiem mistycznego ciała, który nie znał grzechu.
Maryja jest przed Kościołem
W świętości, w przyjęciu Ducha Świętego, we współpracy z dziełem zbawczym Chrystusa, w cierpieniu, w swym wniebowzięciu.
Maryja - typ Kościoła: Kościół naśladuje ją jako swój model, Maryja jest jedną osobą a Kościół jest ludem, Maryja jest wzorem Kościoła, ale nie jest prototypem władzy hierarchicznej, ale wzorem podatności duchowej i odpowiedzi wobec wpływu łaski. Kościół naśladuje Maryje w macierzyństwie. Dzięki przyjmowanemu z wiarą słowa Bożego Kościół sam staje się matką i przez przepowiadanie i chrzest rodzi do nowego życia syna z Ducha Świętego poczętym i z Boga zrodzonym. Lumen Gentium : Podczas gdy Kościół w osobie NMP już osiąga doskonałość, dzięki, której istnieje nieskalany i bez zmazy.
Maryja Matka Kościoła: Maryja jest matką członków Chrystusa. Według Pawła VI Matka Kościoła to matka całego ludu chrześcijańskiego, wiernych, pasterzy, którzy zwą ją matką najmilszą. Maryja we wcieleniu stając się matką Chrystusa kładzie fundament pod macierzyństwo wobec Kościoła. Każdy członek Ludu Bożego z natury przede wszystkim zawdzięcza życie Chrystusa pierwszemu źródłu , a zarazem potem zawdzięcza je Jej. Maryja jest Matką Ludu Bożego Kościoła jest bliska nam. Chodzi o czynną obecność w Kościele.
Czym powinien charakteryzować się obecnie kult maryjny? „Omów podstawowe zasady odnowy kultu maryjnego wg adhortacji „Marialis Cultus”Paweł VI 2.II 1974
Kościół swe powiązania z Maryją wyraził w formach kultu: w czci, w miłości, w błaganiu, w służbie miłości , w naśladowaniu.
Podstawowe zasady odnowy kultu maryjnego:
Zasada trynitarna i chrystologiczna: W Maryi wszystko odnosi się do Chrystusa, ze względu na niego Bóg wybrał ją na Matkę, a Duch Święty obdarował Darami. Wszystko to co wyświadcza się matce spływa na Syna.
Zasada pneumatologiczna : Uświęcające działanie Ducha Św. W Maryi jest szczytowym momentem Jego działania w historii zbawienia. Duch Święty jest sprawcą świętości Maryi. Maryja jest brzemienna za sprawą Ducha. On to uczynił płodnym dziewictwo Maryi , sprawcą wiary, nadziei, miłości.
Zasada eklezjologiczna: Działanie Kościoła w świecie - przedłużanie opieki Maryi., kult jej ma ukazywać miejsce jakie zajmuje Ona w Kościele jest najwyższa po Chrystusie. Kościół to więź między ludźmi, bo są oni synami Maryi . Maryja i Kościół współdziałają w rodzeniu mistycznego Ciała Chrystusa.
Wytyczne Kultu :
Dowartościować pismo święte : Kult Maryi ma z niego czerpać siły i pomoc, całe pismo wskazuje na Maryję.
Podporządkować Liturgii : Nabożeństwa ku czci Maryi mają się zgadzać z liturgią
Liczyć się ze względów ekumenicznych: Odzwierciedla troski Kościoła o przywrócenie jedności chrześcijan , wspólna jest treść z innymi wyzwaniami.
Uwspółcześnić naukę o Maryi jako wzorzec: Naśladować Maryję nie z powodu rodzaju życia, jakie prowadziła, ale że przylgnęła do woli Bożej.
Błędne rozumienie kultu: Zwodnicza łatwowierność - zwraca uwagę bardziej na praktyki zewnętrzne. Wzruszenie uczuciowe - obce duchowi ewangelii, gdyż ta domaga się działania.
Cel ostateczny kultu : : by bóg został uwielbiony. By chrześcijanie zostali pobudzeni do uzgodnienia z wolą Bożą naszego życia.
Sobór Efeski (elementy kultu): cześć - bo jest Matką Boga, miłość- bo jest naszą Matką, prośba, naśladowanie.
Kult NMP: wyższy od kultu aniołów i świętych, różny od kultu uwielbienia, prowadzi do kultu Boga, jest przylgnięciem do Boga i Jego planu.
8