PROCES WYCHOWANIA

ELEMENTY PROCESU WYCHOWANIA:

cele, formy, metody, zasady, warunki, uczestnicy (podmioty) - wychowanek, wychowawca.

OGNIWA PROCESU WYCHOWANIA:

1. Wdrażanie wychowanków do pożądanych form aktywności (uzewnętrznionej-działanie, lub uwewnętrznionej -myślenie , przeżywanie)

2. Rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do danej aktywności przez ćwiczenie

3. Uświadamianie wychowankom znaczenia, celów i zasad tej aktywności

4. Przyswajanie wychowankom ocen i przekonań wzmacniających dyspozycje do pożądanej aktywności

5. Przyswajanie wychowankom wiedzy na temat związku między pożądaną aktywnością a życiem społecznym, umożliwiającej rozumienie wielorakich aspektów tych zależności

Struktura procesu wychowania

Wychowawca organizuje

sytuacje wychowawcze

Cel(e) ↓ Zmiana w zachowaniu

wychowanka

Wychowanek zdobywa

doświadczenia

W koncepcji czteroczynnikowej zakłada się, że o rozwoju osobowości , o tym kim, jacy się stajemy decydują złożone 4 czynniki:

• Czynnik dziedziczny i okołoporodowy

• Środowisko( rodzina!)

• Wychowanie (celowa działalność- szkoła)

• Aktywność własna

Osobowość rozwija się poprzez utrwalanie określonych form aktywności (związanych z działaniem, myśleniem, przeżywaniem), czyli uczenie się. Podstawą uczenia się są różne mechanizmy. Znajomość tych mechanizmów wykorzystuje się w metodach wychowawczych. Funkcją metod wychowania jest: wprowadzenie zmian w zachowaniu: wdrażanie do zachowania pożądanego (funkcja kreująca), podniesienia zachowania na wyższy poziom (funkcja korekcyjna), lub eliminowanie zachowań niepożądanych (funkcja eliminująca).

Wychowawca tworzy sytuacje wychowawcze (organizuje proces wychowania w odpowiedniej formie), w których daje wychowankom możliwość bycia aktywnym (myśli, przeżywa, działa). Aktywność ta związana jest z założonym przez wychowawcę celem. Aby wychowanek był aktywny(zgodnie z celem) wychowawca stosuje metody wychowania. W wyniku aktywności wychowanek zdobywa doświadczenie, czyli zmienia się (np., jego wiedza, poglądy, umiejętności, wartości, zdolności, inteligencja, zainteresowania, nawyki, postawy, ideały, zdolności poznawcze- myślenie, pamięć, wyobraźnia, spostrzegawczość, uwaga).

Przykład: Wychowawca zakłada w ramach celu ogólnego: rozwijanie postawy ekologicznej, że zapozna wychowanków z pojęciem ekologia. Może zaplanować cel operacyjny: uczeń szuka w słowniku wyrazu ekologia. Organizuje więc sytuacje wychowawczą dając odpowiednie polecenie: „ Każde z was odszuka w słowniku, encyklopedii słowo ekologia i zapozna się z tym co ono oznacza”. Można powiedzieć, że wychowawca zorganizował proces wychowania w formie poznawczej. Uczeń odnajduje słowo, czyta, zapamiętuje-poznaje! Zmienił się, nie wiedział, teraz wie co znaczy słowo ekologia. Jeśli wychowanek miał polecenie szukania , a nie szuka (a np. rozmawia z kolegą) wychowawca stosuje jakąś metodę. Na przykład sugestii: „Szukaj w słowniku, nie rozmawiaj”.

METODY WYCHOWANIA

Indywidualnego oddziaływania:

1. Karania - nagradzania (uczenie się poprzez warunkowanie instrumentalne)

2. Perswazji (sugestia, argumentowanie, przewidywanie skutków, instruowanie) (uczenie się przez przekaz językowy)

3. Modelowania (uczenie się przez obserwowanie modelu, wzorca osobowego)

4. Zadaniowa (uczenie się przez działanie)

Grupowe (poprzez grupę):

1. Kształtowanie odniesienia porównawczego

2. Kształtowania nacisku grupowego

3. Kształtowania systemu ról i norm społecznych

4. Kształtowania grupowych wzorców życia

FORMY WYCHOWANIA (wg H. Muszyńskiego)

Przedmiotowe i Organizacyjne

I. Ze względu na przedmiot aktywności wychowanka ( przedmiotowe ) :

- Poznawcza ( zdobywanie, pogłębianie, utrwalanie, operowanie , przyswajanie

wiedzy)

- Wytwórcza ( wytwarzanie wartości użytkowych )

- Gospodarcza (opieka nad dobrami materialnymi, sprzętem, dbanie o

porządek, praca)

- Twórcza ( wytwarzanie dzieł indywidualnych, oryginalnych)

- Recepcyjna ( przeżywanie uczuć estetycznych, moralnych, społecznych-

odbiór muzyki, filmu, poezji, sztuki, przemówień, wystąpień, wystaw )

- Usługowa ( świadczenie usług, obsługiwanie innych)

- Opiekuńcza ( opiekowanie się ludźmi, innymi istotami żywymi,

niesienie pomocy )

- Sportowo- turystyczna ( poznawanie świata, wysiłek fizyczny, dbanie o

kondycję fizyczną i zdrowie)

- Zabawowo- rozrywkowa ( aktywność uprawiana z przyjemności, dla

przyjemności, dla relaksu, poprawienia humoru)

- Konsumpcyjna ( uczestnictwo w sytuacjach kiedy jest konsumentem

i użytkownikiem dóbr społecznych )

- Techniczna ( posługiwanie się narzędziami, sprzętem technicznym,

konstruowanie, budowanie)

II. Ze względu na relacje w jakie wchodzi wychowanek z innymi wychowankami i wychowawcą ( organizacyjne) :

- Indywidualna

- Grupowa (zespołowa)

- Zbiorowa

III. Formy przedmiotowe i organizacyjne krzyżują się ze sobą. Każda forma przedmiotowa przyjmuje jakąś formę organizacyjną !!!!! (patrz przykłady z punktu VI)

IV. W wybranej formie przedmiotowej możemy realizować różne cele !!!!

Przykład: Forma sportowa: - rozwijanie umiejętności pływania żabką - rozwijanie umiejętności jazdy na nartach - rozwijanie postawy fair-play.

V. Wybrany cel możemy realizować w wielu formach, ale tylko w wybranej możemy go zrealizować!!!!!

Przykład realizowania: Rozwijanie umiejętności jazdy na nartach - oglądanie filmu z przykładami różnych stylów jazdy (forma poznawcza) - czyszczenie i konserwowanie nart (forma gospodarcza) - słuchanie wywiadu z Małyszem o emocjach doznawanych w czasie skoków narciarskich (forma recepcyjna)

Przykład zrealizowania: wychowanek ćwiczy na stoku jazdę na nartach (forma sportowa)

VI. Wychowanie organizowane /rozpoczynane jest w danej formie odpowiednim - do założonego celu/założonych celów - poleceniem.

Przykład I :

1. Cel - rozwijanie twórczej wyobraźni

2. Polecenie skierowane do uczniów: Każde z was narysuje Muflika

3. Forma wychowania: indywidualna/twórcza

Przykład II :

1. Cel - zapoznanie z pojęciem ekologia

2. Polecenie skierowane do uczniów: Każda grupa znajdzie w Encyklopedii wyjaśnienie słowa ekologia i poda przykłady działań ludzi które określić można jako działania ekologiczne

3. Forma wychowania: grupowa/poznawcza

Przykład III :

1. Cel - rozwijanie postawy zachwytu wobec zjawisk przyrody

2. Polecenie skierowane do uczniów: W czasie wycieczki w górach zapamiętujcie miejsca, które wam się najbardziej podobały

3. Forma wychowania: zbiorowa/recepcyjna

Zadanie: Opracować przykłady do każdej formy wychowania

CELE WYCHOWANIA

GŁÓWNE WARTOŚCI :

DOBRO, PRAWDA, PIĘKNO

…………………………………………………………………………………………………..

DZIEDZINY WYCHOWANIA :

1. Wychowanie fizyczne (sprawność, zdrowie, wygląd)

2. Wychowanie zdrowotne (zdrowie)

3. Wychowanie seksualne (do życia w rodzinie) (miłość, seks, rodzina)

4. Wychowanie umysłowe (intelekt, wiedza, prawda)

5. Wychowanie estetyczne (piękno)

6. Wychowanie ekologiczne (środowisko naturalne)

7. Wychowanie moralne (dobro)

8. Wychowanie patriotyczne (ojczyzna)

…………………………………………………………………………………………………..

I. GŁÓWNE CELE EDUKACJI ( WYCHOWANIA w szerokim znaczeniu):

WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, POSTAWY

Rozwijanie sfery poznawczej:

Wiedza, Umiejętności, Sprawności, Zdolności poznawcze (myślenie, pamięć, wyobraźnia, Inteligencja, Zainteresowania poznawcze

Rozwijanie sfery wolicjonalno-emocjonalnej, motywacyjnej, moralnej:

Postawy, Zainteresowania , Zamiłowania, Ideały, Poglądy, Przekonania, Wartości

…………………………………………………………………………………………………..

II. GŁÓWNE CELE (WYCHOWANIA w wąskim znaczeniu) :

POSTAWY(wiedza, zachowanie, emocje) , Zainteresowania , Zamiłowania, Ideały, Poglądy, Przekonania, Wartości

…………………………………………………………………………………………………..

POSTAWY :

1. POSTAWY IDEOWE ( humanizmu, internacjonalizmu, egalitaryzmu, demokratyzmu, poszanowania wolności, szacunku dla pracy, racjonalizmu, patriotyzmu)

2. POSTAWY SPOŁECZNE ( społecznego zaangażowania, społecznego zdyscyplinowania, społecznej gospodarności, użyteczności, odpowiedzialności, otwartości )

3. POSTAWY INTERPERSONALNE ( życzliwości, poszanowania cudzej godności, poszanowania życia i zdrowia, tolerancji, opiekuńczości, altruizmu )

4. POSTAWY INTRAPERSONALNE (perfekcjonizmu, samokontroli, samodzielności, odpowiedzialności za siebie, osobistej odwagi, dzielności, optymizmu, osobistej godności, poszanowania własnego życia i zdrowia, dbania o własny rozwój )

5. POSTAWY EGZYSTENCJALNE ( introspektywności, autonomii, orientacji na cele, dążenia do wartości, nadawania sensu własnemu życiu)

6. POSTAWY KULTUROWE ( wrażliwości na piękno i wielkość dzieł kultury, pietyzmu wobec kultury, twórczej ekspresji, dążenia do kultury, samodoskonalenia kulturowego )

7. POSTAWY INTELEKTUALNE ( poznawczej dociekliwości, racjonalizmu, krytycyzmu, otwartości umysłu, uczciwości intelektualnej, innowacyjności, kreatywności )

8. POSTAWY WOBEC PRZYRODY ( wrażliwości na piękno i niezwykłość przyrody, racjonalnego korzystania z przyrody, ekologiczna, dążenie do kontaktu z przyrodą, szacunku i pietyzmu wobec przyrody )

OPERACJONALIZACJA (USZCZEGÓŁAWIANIE) CELÓW WYCHOWANIA

IDEAŁ WYCHOWANIA

(zestaw cech pożądanych - konstrukt teoretyczny)

(analiza merytoryczna)

↓

NACZELNE CELE WYCHOWANIA

TOLERANCJA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ALTRUIZM WOLNOŚĆ SPRAWIEDLIWOŚĆ

(analiza przez zastosowanie kryterium psychologicznego)

↓

CELE KIERUNKOWE (DYSPOZYCJE OSOBOWOŚCIOWE )

WIEDZA POSTAWY UMIEJĘTNOŚCI

Np. Rozwijanie postawy opiekuńczości

Zapoznanie z pojęciem ekologia

Rozwijanie twórczego myślenia

Rozwijanie umiejętności pływania żabką

(analiza przez zastosowanie kryterium rozwojowego)

↓

CELE ETAPOWE ( STANDARDY ROZWOJOWE )

CELE KIERUNKOWE DOSTOSOWANE DO MOŻLIWOŚCI ROZWOJOWYCH WYCHOWANKA

( analiza przez zastosowanie kryterium praktycznego)

↓

CELE OPERACYJNE ( POŻĄDANE FORMY AKTYWNOŚCI )

Np. Wychowanek lepi z plasteliny muflika

Wychowanek wyjaśnia pojęcie ekologia korzystając z Encyklopedii

Wychowanek wyszukuje w czasopiśmie przykłady zachowań ekologicznych

Wychowanek pisze wiersz o wiośnie

Wychowanek wyraża swoje emocje przeżywane w czasie koncertu

Wychowanek wyraża opinie o zachowaniach bohatera filmu

---