megatrendy negatywne, które przyczyniają się do zaistnienia luki ludzkiej
wykorzystanie energochłonnych technologii, bogactw naturalnych
dziura ozonowa
powiększanie się pustyń i kurczenie obszarów porośniętych roślinnością
zanieczyszczenie środ. (erozja gleby, zanieczyszcz. wód)
wyścig zbrojeń
terroryzm
problemy egzystencjalne człowieka
kryzys wartości humanistycznej
konflikty międzynarodowe
poszerzanie się rozbieżności między państwami rozwiniętymi a nierozwiniętymi
przesłanie płynące z przemówienia Vaclava Havla
wychowanie w oparciu o tradycję
odbrązowienie słowa „patriotyzm”
stereotypowe myślenie rodzi tendencje nacjonalistyczne
etymologiczne znaczenie słowa ojczyzna - w wielu językach oznacza wszechświat, uniwersum
scharakteryzuj uczenie się zachowawcze (przejawy, konsekwencje)
Działania zachowawcze są na ogół nawykowe, stereotypowe, powtarzalne, konwencjonalne. Zachodzą
w stałych granicach wyznaczanych przez naturę i kulturę.
Uczenie zachowawcze przyczyniło się do zaistnienia luki ludzkiej, czyli dystansu pomiędzy rosnącą złożonością świata a możliwością sprostania jej przez człowieka.
scharakteryzuj uczenie się innowacyjne wyrażające się w antycypacji i uczestniczeniu
Podejmując czynności twórcze i innowacyjne człowiek rozszerza kontrolę nad zjawiskami natury, podejmuje nowe próby autokreacji, rozszerza zakres wiedzy, wprowadza reformy. Prowadzi to do zmiany osobistej i społecznej. W odróżnieniu od uczenia zachowawczego często po przekroczeniu pewnej granicy zwiększa się motywacja do postawienia sobie bardziej ambitnych zadań.
Antycypacja - przejście do preglobalnego sposobu myślenia, działania skierowanego na dłuższą perspektywę czasową i makroskalę (uświadamianie alternatywnych wyborów, odwaga do krytycznego wartościowania, analizowanie problemów w kategoriach kontrowersji, otwarcie się na dialog).
scharakteryzuj treści raportu UNESCO i Raportu Klubu Rzymskiego
Raport UNESCO „Uczyć się bez granic”
Edukacja powinna przyczyniać się do rozwoju wrażliwości, poczucia estetyki, osobistej odpowiedzialności i duchowości.
Raport Klubu Rzymskiego (1982) „Uczyć się bez granic”
domaga się takiego ukształtowania edukacji we wszystkich krajach, aby była w stanie wykorzystać drzemiące w ludziach potencjalne zdolności, umożliwiając twórcze uczestnictwo w sprawach lokalnych, wydarzeniach krajowych i rozwiązywaniu problemów globalnych oraz w realizacji własnej osobowości. Coraz większy nacisk kładzie się na rozwijanie: samodzielnego
i twórczego myślenia, obserwacji, dociekliwości
w poszukiwaniu przyczyn i zależności między zjawiskami, krytycyzmu w stosunku do swoich i cudzych poglądów, umiejętności podejmowania trafnych decyzji, szczególnie w sytuacji niepewności i ryzyka.
Obywatel społeczeństwa globalnego jest zdolny do antycypacji.
scharakteryzuj edukację globalną - główne idee, gdzie zrodził się pomysł i z czyjej inicjatywy
EDUKACJA GLOBALNA, pedag. koncepcja umiędzynarodowienia edukacji, której celem jest wyposażenie młodego pokolenia w „globalną świadomość”; propaguje pluralizm, tolerancję i dialog międzykulturowy; akcentuje dobro wspólne ludzkości; odzwierciedla uniwersalistyczne tendencje we współcz. pedagogice.
Pomysł ed. globalnej zrodził się w Bloomington (USA).
Źródłem inspiracji był proces globalizacji na płaszczyznach: technologicznej, instytucjonalnej, językowej, naukowej, przepływu wartości.
Drogi realizacji edukacji skierowanej na świat:
dialog międzykulturowy - 3 poziomy świadomości międzykulturowej (tradycyjny, funkcjonowanie w obrębie kult. narodowej, funkcjonow. w obrębie kult. globalnej)
globalna zmiana
antycypacja
uczestnictwo
przesłanki, źródła filozoficzne socjologizmu
Prekursorem był T. Hobbes - najważniejszą cechą jego wychowania było przygotowanie do służby społecznej - poświęcenie, spełnianie się przez spolegliwość. Człowieka uważał nie za istotą społeczną lecz z natury za egoistę, którego przez proces wychowania należy przygotować do życia społecznego.
Socjologizm pedagogiczny powstał w XX w. Wychowanie
w socjologizmie to proces rozumienia społecznych konieczności, wolność jest zrozumianą i zaakceptowaną koniecznością podporządkowania się prawu społecznemu, a szczęście to żyć zgodnie z prawem stanowionym w poczuciu bycia prawdziwie rozumiejącym członkiem społeczności.
różnice miedzy socjologizmem Durkheima i Znanieckiego
E. Durkheim:
Świadomość i moralność społeczna wyraża się w religii, moralności i prawie - są to fakty, które można opisać.
Społeczeństwo jest ponad jednostką, ona go nie zmienia.
Wychowanie urzeczywistnia w jednostce istotę społeczną.
Wychowawca funkcjonariuszem społecznym, autorytet formalny i wewnętrzny.
F. Znaniecki:
Społeczeństwo to konglomerat grup społecznych. Jednostka zmienia się tak jak wskazuje grupa. Wychowanie to kandydowanie nie do społeczeństwa, a do grupy społecznej, dotyczy ono nie tylko dzieci, ale ludzi w różnym wieku.
Wychowawca przodownikiem społecznym, autorytet nieformalny.
określenie funkcjonowania szkoły, celu wychowania, relacji wychowawca-wychowanek
Szkoła ma być centralnym miejscem ciągłości społecznej. Nauczyciel pokazuje porządek społeczny, jest autorytetem formalnym i wewnętrznym, a jego relacja z wychowankiem to relacja władzy. Wychowanie to fakt społeczny urzeczywistniający w jednostce istotę społeczną, to proces zaprawiania do realizacji przypadających jednostce ról społecznych.
Cele wychowania to: wdrożenie do karności, budzenie przywiązania do społeczeństwa a także budzenie uczuć altruistycznych.
Socjologizm jako jedyny ze współczesnych kierunków pedagogicznych opowiada się za przymusem. Kara jako metoda wychowawcza ma informować o fakcie złamania reguły.
korzenie filozoficzne naturalizmu
Naturalizm mówi, że wartości tkwią w naturze. Wielką inspiracją była myśl filozoficzna J.J. Rousseau. Porządek świata społecznego to porządek inny niż naturalny. Człowiek jest z natury dobry, psuje się przez poddawanie go wpływom społeczeństwa. Wychowanie jest więc procesem ograniczania wolności.
Naturalizm pedagogiczny narodził się w XX wieku
i wolnością według niego jest niezależność od oczekiwań i obyczajów społecznych, a szczęście to życie zgodnie
z prawem naturalnym (być sobą = autentycznym).
charakterystyka głównych idei Ellen Key (idee nowego wychowania)
„Stulecie dziecka”:
zmienić „żyjmy dla naszych dzieci!” (Fröbel) na „Dajmy żyć naszym dzieciom!”
wychowanie i szkoła bez przymusu, brak egzaminów (rozmowy)
szkoła bez podziału na bloki lekcyjne
dowolność w wyborze treści zajęć
poszanowanie indywidualności - obserwacja dziecka przez opiekuna
nabycie umiejętności najbardziej potrzebnych
w praktyce życiowej
wartość książek w wychowaniu
SZKOŁA: budynek w pobliżu natury, reprodukcje obrazów w salach, rzeźby antyczne...
charakterystyka pedagogiki bez pedagoga M. Montessori
Charakteryzowała się nieingerowaniem w poczynania dzieci, stawiała na spontaniczność. Wychowawca powinien interweniować jedynie w sytuacji, gdy dziecko może sobie lub komuś zrobić krzywdę. Hasłem pedagogiki bez pedagoga było „pomóż zrobić mi to samemu”. Swoje poglądy Montessori przedstawiła w książce „Domy dziecięce”.
uzasadnij czemu pedagogikę Neilla zaliczamy do nurtu anarchistyczno-indywidualistycznego
Neill był przedstawicielem pedagogiki wyzwalającej - emancypacyjnej (emancypacja to wyzwalanie się spod władzy dominacji społecznej i zależności ku swobodnemu wyrażaniu własnych potrzb.
Neill założył w Summerhill ośrodek dla dzieci i młodzieży. W wychowaniu stawiał na całkowitą swobodę, wolność, brak przymusu. Metody Neilla sprawiały, że niezależnie od tego kim w przyszłości zostawali jego wychowankowie byli to ludzie szczęśliwi (mieli spełnione dzieciństwo.
metody wychowania J. Korczaka
Korczak („Jak kochać dziecko”) uważał dziecko za podmiot autonomiczny, idnywidualność. Powinno być traktowane poważnie. Wychowawca ma być wrażliwy
i autentyczny, ma pozwalać dziecku poznawać
i doświadczać, mobilizować dzieci do działań na rzecz wspólnoty (sąd dziecięcy, zebrania, plebiscyty życzliwości
i niechęci).
antypedagogika - założenia, przedstawiciele, kiedy powstała, stosunek prekursorów do pedagogiki
Antypedagogika jest nurtem kontestacyjnym przeciw wychowaniu. Powstała w latach 70-tych XX wieku, przedstawiciele: J. Holt, Braunmuhl, Leboyer, Miller. Poglądy podobne do naturalizmu. Odrzuca: wychowanie, pogląd o naturalnej zależności generacyjnej, nieufny stosunek do dziecka i człowieka. Prezentuje antropocentryczne stanowisko, pogląd równości praw wszystkich ludzi, model relacji oparty na dwupodmiotowości. Wspieranie a nie wychowanie - w antypedagogice wychowawca nie bierze odpowiedzialności za wychowanka.
charakterystyka szkoły laboratoryjnej Deweya
przede wszystkim instytucja społeczna = postać życia społecznego
wychowanie jako proces życiowy, a nie przygotowanie do przyszłego życia
ma upraszczać istniejące poza nią życie społeczne
kontynuacja życia domowego
dostarczanie podniet do pracy
nauczyciel nie ma narzucać, ale jako członek społeczności szkolnej dobierać wpływy oddziałujące na dziecko oraz pomagać w dawaniu odpowiedzi (czyli reakcji na wpływy)
pożytek z egzaminów: określenie predyspozycji dziecka do pełnienia czynności społecznej
eksperymentalność polega na łączeniu teorii z praktyką
różne aspekty wychowania: jednostkowy i zbiorowy, psychologiczny i socjologiczny
specyfika metod wychowawczych Deweya
Akcentowanie wartości myślenia heurystycznego.
Etapy nauczania programowego:
uświadomienie problemu
zwerbalizowanie problemu
stawianie hipotez
weryfikacja hipotez
rozwiązanie problemu i włączenie nowej wiedzy w posiadany system lub powrót do fazy stawiania hipotez)
uzasadnienie dla teorii wychowawczych Deweya, łączącej elementy indywidualistyczne i kolektywistyczne
„Wychowanie to wrastanie w społeczną świadomość gatunku” - wrastanie zakłada spontaniczność, społeczna świadomość to nawiązanie do socjologizmu. Aspekt indywidualny jest punktem wyjścia, chodzi o rozpoznanie natury, którą należy rozwijać w jakimś kierunku. Aspekt społeczny widzi indywidualność jako indywidualny, własny sposób społecznego życia.
określenie pojęcia instrumentalizm (Dewey jest jego twórcą)
Dewey był przedstawicielem instrumentalizmu na gruncie filozofii.
INSTRUMENTALIZM to współczesny kierunek filozoficzny, według którego wiedza i działalność ludzka są tylko reakcjami na bodźce pochodzące ze środowiska i pełnią funkcje wyłącznie instrumentalne, czyli są narzędziem przystosowania do adaptacji do środowiska, do opanowywania go.
cechy atrybutywne pedagogiki kultury, reprezentanci, kiedy się narodziła, założenia
Rozkwit pedagogiki kultury przypada na lata 20-te XX wieku. Czerpie ona inspiracje z greckiej paidei (zespół wartości, według których człowiek ma kształtować swą postawę wobec życia, siebie samego) - znaczenie jej pokrywało się
z łacińskim pojęciem określenia kultura.
Nawiązuje ona do W. Diltheya (kontakt z kulturą na drodze przeżywania i rozumienia, w związku z czym pojawiają się dążności do twórczego przekraczania zastanej kultury.
Kultura to dobra mające wartość same w sobie, tworzone są przez człowieka, ale i one tworzą człowieka. W momentach rozumienia wartości kultury pojawia się chęć działania - następuje rozwój osobowości.
Według pedagogiki kultury tyle jest rodzajów wychowania ile osobnych wartości kultury - stąd np. wychowanie moralne, artystyczne, gospodarcze itp. Istnieje przekonanie o istnieniu hierarchii wartościkultury.
Przedstawiciele pedagogiki kultury: B. Nawroczyński, B. Suchodolski, S. Hessen, E. Spranger.
charakterystyka kulturalizmu Sergiusza Hessena
Pedagogika kultury u Hessena to inaczej filozofia stosowana, bo jako nauka o wartościach odnosiła się do filozofii. Wartości były nieosiągalne. W wychowaniu chodziło nie o przekazywanie, a o stworzenie okazji do wyzwolenia motywacji i siły do tworzenia nowych wartości. Hessen przyjmował hierarchię wartości tworzącą platońską piramidę, z wartościami normatywnymi jako podstawą i wartościami absolutnymi na szczycie. Piramida ta odpowiadała trzem poziomom rzeczywistości złożonej z bytów: biologicznego, społecznego i kultury (potem dodał poziom czwarty - bytu błogosławionego), którym odpowiadały trzy fazy wychowania: anomia, heteronomia, antynomia.
fazy wychowania moralnego i poziomy bytów - pedagogika kultury
Poziomy bytów:
biologiczny - pielęgnacja natury
społeczny - urabianie osobnika społecznego
kulturowy - kształcenie osobowości
Odpowiadają im fazy wychowania moralnego:
anomia - brak świadomości co jest dobre a co złe; zabawa podst. formą aktywności
heteronomia - wrastanie w kulturę, chęć zyskania aprobaty w oczach autorytetu; praca podst. formą aktywności
autonomia - autorytet przestaje wystarczać; zasada „bo ja tak myślę” a nie „bo tak się mówi”; dojrzałość życiowa; „bunt” dobry bo nie bezrefleksyjny; zdolność do twórczego działania podst. formą aktywności.
co łączy kulturalizm Hessena z personalizmem chrześcijańskim
Podobne widzenie kwestii wolności człowieka. Rozwój możliwy jest gdy się osiągnie się wolność w sferze kultury duchowej. Do wolności trzeba dorosnąć, można ją osiągnąć, ale nie od razu (poprzez przymus społecznego urabiania).
Celem wychowania w kulturalizmie i personalizmie jest rozwój osobowości (rozwój duchowości przez rozum i wolę).
podstawowe kategorie personalizmu: osoba, cel wychowania
Osoba - ani byt ani przedmiot, wykracza poza nasze pojęcie duchowości i cielesności, ponadczasowa, nieśmiertelna.
3 wymiary osoby u Mouniera: powołanie, wcielenie, wspólnota
Trójjednia: rozmyślanie, wyrzeczenie, zaangażowanie
Cel wychowania:
rozwój osobowości, wychowanie do odwagi bycia wolnym (podejmowanie własnych decyzji - odpowiednich do wieku wychowanka).
dialog i spotkanie jako kategorie ważne w personalizmie pedagogicznym
Dialog:
3 aspekt dialogu wg ks. Tarnowskiego: metoda, proces, postawa.
Relacja Ja - Ty (nie Ja - to), nie ma Ty bez Ja, sytuacja budowy wspólnoty My
Spotkanie:
ma charakter przeżycia uwzniaślającego: mistrz i uczeń, ta sama wartość, zajście spotkania przeobraża osobę.
różnice między postmodernizmem a postnowoczesnością
Postmodernizm - nauka, sztuka, malarstwo - awangarda: swoboda przedmiotu na rzecz odejścia od kanonów funkcjonujących w kulturze.
Ponowoczesność - szerszy splot zjawisk społecznych, politycznych, zaistniałych w świecie pod koniec XX wieku.
określenie podstawowych zjawisk kulturowych składających się na postmodernizm
Trendy postmodernistyczne można znaleźć w architekturze, sztuce (np. prace Andy Warhola), literaturze, filozofii, krytyce literackiej, egzegezie biblijnej, oraz innych dyscyplinach.
charakterystyka metody walki, pedagogiczne strategie przeciwdziałania „kulturze upozorowania”
Tworzenie pedagogiki dekonstrukcji
sensem działań pedagoga jest postawienie ucznia przed odczytywaniem społecznie skonstruowanych źródeł upozorowania (reklama)
Tworzenie pedagogiki adekwatnej
zniesienie podziału między prawdą a fikcją, ważne jest to co jest wychowawcze
Tworzenie alternatywnej społeczności znaczeń
wskazanie na możliwość wykorzystania koncepcji pedagogicznych, które w danych warunkach przestają być wartościowe (brak tego co jest złe)
PEDAGOGIKA - 3 okresy:
racjonalność magiczno-religijna - do XVI w.
racjonalność nowożytna XVI - XIX w. - narodziny nauk humanistycznych
racjonalność współczesna: XX-XXI w.
Działy pedagogiki współczesnej:
teoria nauczania (dydaktyka)
opisowa
normatywna
ogólna
EDUKACJA: ogół zamierzonych i niezamierzonych oddziaływań (instytucjonalnych i indywidualnych) formujących zdolności życiowe (fizyczne, emocjonalne, intelektualne i społeczne) człowieka.
WYCHOWANIE - świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia korzystnych zmian rozwojowych w osobowości wychowanka.
KSZTAŁCENIE - proces wspomagania uczącej się jednostki w poznawaniu świata i samej siebie, a więc proces dotyczący przede wszystkim sfery poznawczej.
SOCJALIZACJA A WYCHOWANIE Są to oddziaływania społeczne.
Socjalizator - reprezentuje większą zbiorowość, nieświadomy swej roli społecznej. Treść: sposoby zachowania, normy i modele, zasób wiedzy o rzeczywistości bezpośredniej. Nie zakłada pozytywnego rozwoju.
Wychowawca - osoba świadoma roli reprezentanta zbiorowości. Treść: akceptowane sposoby zachowania, wzory i ideały, wiedza wykraczająca poza bezpośrednią rzeczywistość.
DEFINICJE WYCHOWANIA WG KUNOWSKIEGO:
Definicje praktyczne i adaptacyjne: aktywna osoba wychowawcy, opcja tradycyjna, konieczność przymusu, wychowanek przedmiotem
Definicje praktyczne (prakseologiczne) - ważne działanie wychowawcy.
Definicje adaptacyjne - ważny cel przystosowania do grupy.
Definicje sytuacyjne i ewolucyjne - wychowanek poddany działaniom rozlicznych sytuacji, proces wychowania w osobie wychowanka.
Definicje sytuacyjne - ważne środowisko i ogół zdarzeń.
Definicje ewolucyjne - ważne osiąganie dojrzałości, zmiany wewnętrznej.
FUNKCJE WYCHOWANIA:
Wychowanie ma zaspokajać potrzeby społeczne (funkcje) zachowawcze i rozwojowe) i indywidualne (funkcje przystosowania i indywidualizacji).
Cele wychowawcze mają budowę piramidalną.
Stosunek wychowawczy (Znaniecki) to rodzaj stosunku społecznego, w którym obydwa człony tego stosunku świadomie i dobrowolnie przyjmują prawa i obowiązki wynikające z tego stosunku.
Cel wychowania - myślny obraz wartości, który kierunkuje nasze działanie, uznanie wartości i próba jej realizacji.
Proces wychowania to ciąg czynności wychowawczych:
prowadzony wg przyjętych zasad
za pomocą odpowiednich metod
w określonych formach organizacyjnych
NURTY WYCHOWANIA:
Wychowanie naturalne (bliskie socjalizacji)
Wychowanie celowe
Wychowanie pośrednie
Samowychowanie (?)
POGLĄDY PEDEUTOLOGICZNE:
Pedeutologia: dział pedagogiki zajmujący się osobą nauczyciela-wychowawcy, opis sylwetki osobowościowo-zawodowej.
Od wrodzonej charyzmy po świadome zdobywanie kwalifikacji:
Jan Władysław Dawid:
„dusza nauczycielska” - umiejętność odnajdowania i poruszania db. stron w drugim człowieku; duszę się ma i już
doskonała etyczność - praca własną postawą moralną
postawa społecznikowska
Zygmunt Mysłakowski
kontaktowość
instynkt rodzicielski
ekstrawersja
silny temperament
S. Szuman
takt pedagogiczny
silna osobowość wskazana
brak wrodzonego talentu - budowa własnego stylu
„bycie sobą”
Mieczysław Kreutz
nawiązanie do Dawida
miłość ludzi
społeczne zaangażowanie
sugestywność
SPECYFIKA PRACY WYCHOWAWCY:
zanurzenie w życie instytucji
izolacja
ciągła gotowość
autonomia w decydowaniu o sposobie pracy
emocjonalne zaangażowanie
władza normatywna
uproszczony sposób kontaktowania się z uczniami
OBJAWY WYPALENIA ZAWODOWEGO: wzmożona nerwowość (w domu), przekłada się na samopoczucie fizyczne
Wypaleniu sprzyja:
ilość i jakość interakcji dot. problemów osobistych
niekończąca się natura zadania
potrzeba zachowania twarzy publicznej
frustracja
STYLE KIEROWANIA ZESPOŁEM WYCHOWAWCZYM
autokratyczne
dobre dla doraźnej realizacji zadań, popychanie do bierności
demokratyczne
dobre dla celów długodystansowych, inicjatywa i odpowiedzialność za działanie
liberalny
brak kierowania zespołem
TYPOLOGIA WYCHOWAWCÓW wg. Galtona
nadzorcy indywidualnej pracy
badacze zjawisk - wspólnie z klasą
instruktorzy pracy grupowej
nauczyciele o zmiennym stylu
Wg A. Pollard nauczyciele zainteresowani są przede wszystkim sobą:
zachować pozytywny obraz siebie
zrealizować powinność możliwie wygodnie
unikać stresu
utrzymać własną niezależność
znaleźć przyjemność w kontaktach z uczniami
dopiero gdy to spełnione może zainteresować się uczniami i nauczaniem.
TEORIA DYSTANSU MIĘDZYPOKOLENIOWEGO M. MEAD:
kultury postfiguratywne (tradycyjne)
„dziadowie uczą wnuków”
kultury kofiguratywne (współcześnie przemijające) „uczą się od sobie podobnych”
kultury prefiguratywne
młodzi uczą starszych