1.Czym jest pedagogika pracy jak dyscyplina pedagogiczna?

Początek pedagogiki pracy jako dyscypliny ma miejsce w latach 60/70 XX w. . Pedagogika pracy posiada własny przedmiot badań- jest nim wychowanie przez pracę. Posiada również własne metody badań, system pojęc i twierdzeń. Pedagogika pracy zarysowana została w Polsce jako gałąź wiedzy, obejmującą całość problematyki pedagogicznej, wynikającej z zetknięcia człowieka z pracą. Pedagogika pracy mieści w sobie pedagogikę zawodową,rolniczą,przemysłową,pedagogike zakładu pracy, ped. pracy w czasie wolnym itp .Utworzyła ona zestaw pojęć takich jak;umiejętności, kwalifikacje pracownicze,zawodowe,układ zawodów szkolnych,osobowość zawodowa.

Centralny problem pedagogiki pracy to wpływ pracy i rozmaitych jej rodzajów na kształtowanie się osobowości w procesie wychowania.

Przedmiot badań p. pracy: to jest wychowanie przez prace, które zawiera takie zagadnienie kształcenia politechnicznego, orientacji i poradnictwa zawodowego, kształcenia i wychowania zawodowego, doskonalenia ogólnego i zawodowego pracujących, problemów oświatowych i wychowawczych zakładu

Działy pedagogiki pracy:/

1.kształcenie przedzawodowe : obejmuje to wszystko, co dotyczy rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym kształcenie zawodowe i co zbliżają do wyboru zawodu zgodnie z warunkami osobistymi potrzeb społecznych; W sferze tej mieści się kształcenie ogólne, jako podstawa kształcenia zawodowego, wychowanie przez pracę realizowane w domu rodzinnym, w przedszkolu i w szkole ogólnokształcącej, kształcenie ogólnotechniczne, jak również preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe.

2.Kształcenie pro zawodowe-Obejmuje te działania edukacyjne, dzięki którym uczący się rozpoznaje ogólne właściwości zawodów i pracy zawodowej, wykształca ogólne właściwości postawy zawodowej, , uzyskuje określone przyuczenie do zawodu, jednak nie uzyskuje kwalifikacji zawodowych. Podstawowym terenem kształcenia prozawodowego jest liceum profilowane zawodowo.

3.Kształcenie zawodowe( ped. zawodowa):  w tym kształcenie ogolnozawodowe, specjalistyczne, zrealizowane w rożnych instytucjach kształcenia zawodowego (głównie w szkole zawodowej), prowadzące do uzyskania kwalifikacji zawodowych oraz warunkujące dobra przydatność zawodowa, wysoka wydajność pracy, zadowolenie z jej wykonywania; (kształcenie zawodowe- może się odbywać na poziomie zasadniczym, średnim, policealnym i wyższym I stopnia(studia licencjackie i inżynierskie) i II stopnia -studia magisterskie).

Dokształcanie i doskonalenie zawodowe - realizowane w całym okresie aktywności zawodowej pracownika, prowadzące do nieustannego wzbogacania osobowości człowieka pracy oraz do mistrzostwa w zawodzie. 

Pedagogika pracy - zajmuje się następującymi obszarami działalności człowieka: 
1) Kształcenie politechniczne (szkoły podstawowe i gimnazja). 
2) Kształcenie zawodowe (szkoły zawodowe, technikum). 
3) Doskonalenie zawodowe. 
4) Środowisko zakładu pracy. 
5) Kształcenie ustawiczne człowieka

Do terenów badawczych pedagogiki pracy należą 
• szkoły, ośrodki wychowania (dom rodzinny, organizacje młodzieżowe, środki masowego przekazu, itp.) spełniające funkcje przygotowania młodzieży do wyboru zawodu; 
• szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze realizujące proces przygotowania do pracy zawodowej (w tym zakładu pracy); 
• ośrodki kształcenia ustawicznego w tym szkoły dla pracujących, kursy, studia podyplomowe, zakłady pracy realizujące rożne formy ustawicznej oświaty zawodowej; 
• ośrodki prowadzące badania nad organizacja, skutecznością kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników; - zakłady pracy traktowane jako wielce znaczące środowiska wychowania. 

Kształcenie zawodowe rozpatrujemy w dwóch znaczeniach

-Kształcenie zawodowe jako zbiór określonej wiedzy - chodzi o układ pojęć, twierdzeń i prawidłowości dotyczących organizacji procesu i przebiegu kształcenia zawodowego, realizowanego w różnych warunkach społeczno-historycznych oraz przy różnych rozwiązaniach organizacyjno-programowych

-są to czynności nauczania- czynności nauczyciela i uczniów, układ treści teoretycznych i praktycznych oraz działalność praktyczna

Proces kształcenia zawodowego to celowo organizowane czynności umożliwiające przygotowanie do zawodu a w szczególności przygotowanie do pracy zawodowej w określonej gałęzi gospodarki narodowej i na określonym stanowisku pracy.

Kształcenie zawodowe realizowane jest na następujących poziomach:

a)zasadniczym(zasadnicze szkoły zawod.)

b)średnim( technika, licea zawodowe)

c)policealne szkoły zawodowe

d)wyższym( studia licencjackie, magisterskie

Cele kształcenia zawodowego:

-opanowanie wiedzy z tych dziedzin, które są wspólne zawodom objętym danym kierunkiem kształcenia zawodowego

-praktyczne opanowanie metod, środków i form typowych dla danego zawodu i dla zawodów pokrewnych

-kształtowanie i ugruntowanie postaw obywatelskich i przekonań naukowych ze szczególnym uwzględnieniem dziedziny życia związanej z przyszłym zawodem

-rozwinięcie specjalnych uzdolnień, ważnych dla wykonywania danego zawodu,ze szczególnym uwzględnieniem zdolności informacyjnych i twórczych

-rozwinięcie zainteresowań i motywacji związanych z danym zawodem w celu osiągnięcia tzw. Identyfikacji zawodowej

-wdrożenie do ciągłego doskonalenia kwalifikacji zawodowych przez samouctwo i kształcenie ustawiczne

Dokształcanie-to proces podwyższania kwalifikacji formalnych, a szczególnie proces teoretycznego dopełniania kwalifikacji zawodowych, kończących się uzyskaniem odpowiedniego świadectwa, dyplomu lub certyfikatu.np. ursy ,studia podyplomowe. (To proces podnoszenia kwalifikacji w stosunku do już posiadanych)

Doskonalenie- to proces systematycznego aktualizowania, poszerzania i pogłębiania wiadomości i umiejętności oraz sprawności ogólnych i zawodowych( czyli doskonalimy się w obrębie danego zawodu np .cukiernik- mistrz). Wyróżniamy cztery funkcje doskonalenia zawodowego:

• adaptacyjna - funkcja ta, określa poziom wiedzy i umiejętności pracownika jako wystarczający do pracy na danym stanowisku. Niezbędna jest taka reorganizacja stanowiska pracy by wiedza posiadana przez pracownika była operatywna i dostosowana do poziomu trudności zadań na stanowisku pracy.

• wyrównawcza - wymóg doskonalenia zawodowego pracownika jest podyktowany przez różnicę w wiedzy i umiejętnościach pracownika w stosunku do zadań należących do zakresu obowiązków na stanowisku pracy. Taka sytuacja wymaga doskonalenia się pracownika w umiejętnościach pod kątem konkretnych obowiązków. Doskonalenie takie, może przebiegać na stanowisku pracy, prowadzone przez pracownika, który już opanował nowe umiejętności, bądź przez specjalistę powołanego z zewnątrz.

• renowacyjna - o funkcji tej, mówi się wtedy, kiedy w danej dziedzinie zachodzi postęp techniczny czy technologiczny, a zmiana jest tak duża że wiedza i umiejętności pracownika są niewystarczające do spełnienia obowiązków na „nowym” stanowisku pracy. Doskonalenie jest wtedy niezbędnym procesem by w sposób efektywny realizować podejmowane zadania.

• rekonstrukcyjna- występuje wtedy, gdy zmiany techniczne czy technologiczne, wyzwalają na pracodawcy taką reorganizację stanowiska pracy, że pracownik jest zmuszony do doskonalenia zawodowego na działania mistrzowskie w zawodzie.

Preorientacja zawodowa

-traktowana jako układ przypadkowych i celowych oddziaływań, umożliwiających jednostce i zespołom zdobycie wiedzy o zawodach. Dodać trzeba, że chodzi tu w szczególności o działania w domu rodzinnym, w przedszkolu i w nauczaniu początkowym, tj. dotyczące głównie dzieci.

Poradnictwo zawodowe

-dotyczy osób czynnych zawodowo, które albo dążą do mistrzostwa w zawodzie i oczekują w tym pomocy o charakterze doradczym, albo też stoją przed koniecznością zmiany zawodu i wyboru zawodu w pełni odpowiadającego nowym okolicznościom i nowym potrzebom.

Doradztwo zawodowe

-stosowane głównie wobec osób bezrobotnych i poszukujących pracy.

Reorientacja zawodowa

-stosowana wobec pracujących pragnących zmienić zawód lub niepracujących zmuszonych do zmiany wcześniej wyuczonego i wykonywanego zawodu, a więc wobec osób, które nastawiły się na przekwalifikowanie zawodowe.

Co to jest orientacja zawodowa:

Orientacja zawodowa: Wg W. Rachalskiej jest to proces zaznajamiania uczniów z pracą z różnymi zawodami wymaganiami stawianymi przez nie, ze znaczeniem tych zawodów dla gospodarki. Ważna jest tu rola informacyjna dla wyboru zawodu.

Prowadzona w sposób celowy i zorganizowany wśród uczniów gimnazjów i liceów profilowanych, stojących wobec wyboru zawodu i podjęcia decyzji zawodowej.

Orientacja zawodowa będąc całokształtem zabiegów wychowawczych,ma także charakter wychowawczy.Musi ona(także poradnictwo spełniac ilka podstawowych warunków:

-czynny, dobrowolny udział jednostki

-współudział środowiska wychowawczych(szkoła, dom rodzinny, zakład pracy)

-profilaktyczny charakter orientacji i poradnictwa(zapobieganie niewłaściwym decyzjom zawodowym

Zakres orientacji obejmuje:

1.Wyposażenie w wiedzę o zawodach i drogach zdobywania go, 2.kształtowanie umiejętności samooceny, 3. Kształtowanie właściwego stosunku do pracy

Według nowego systemu edukacji, działalność z zakresu orientacji zawodowej realizowana jest w procesie długofalowych działań wychowawczych złożonych z 6 etapów:

Etap I - Obejmuje okres fantazji stadium rośnięcia, nazywa się etapem preorientacji lub wstępnej orientacji zawodowej i obejmuje poznanie pracy w wybranych zawodach w ramach kształcenia zintegrowanego uczniów klas I-III. Nauczyciele zapoznają dzieci z różnorodnymi zawodami, „budzą zainteresowania uczniów różnorodną działalnością zawodową ludzi, kształtują ich pozytywny stosunek do pracy.

Etap II- drugi podokres stadium rośnięcia - podokres zainteresowań. Etap zwany obserwacyjnym polega na analizie znaczenia pracy w życiu człowieka.Podczas realizacji przedmiotu technika uczniowie poznają i oceniają różne cechy, własne możliwości i predyspozycje techniczne. Obejmujące dzieci klas IV-VI

Etap III - Realizowany jest w podokresie zdolności stadium rośnięcia. Ma tu miejsce orientacja zawodowa pierwszego stopnia, skierowana jest do uczniów klas I i II gimnazjum. Orientacja zawodowa ma charakter modułowy, zastosowany głównie w przedmiotach:wiedza o społeczeństwie, technika i informatyka. Uczniowie uczą się podejmowania decyzji zawodowych, próbują się odnaleźć na rynku pracy, analizują problem bezrobocia.

Etap IV - decyzyjny I stopnia, obejmuje uczniów III klas gimnazjum. Kończy się egzaminem, który będzie uprawniał do ubiegania się o przyjęcie do szkoły ponadgimnazjalnej. Poradnictwo na tym etapie polega na przekazywaniu uczniom szczegółowych charakterystyk zawodów interesujących ucznia, informacji o wymaganych cechach, predyspozycjach do wykonywania danego zawodu

Etap V - zwany orientacją zawodową II stopnia , polega na prowadzeniu zajęc o charakterze por zawodowym. Istotą jest rola doradztwa zawodowego oparta na określaniu własnych predyspozycji, cyech osobowościowych i możliwości materialnych rodzin. Pomocy udzielają także poradnie psychologiczno-pedagogiczne, urzędy pracy, centra informacji zawodowej w całym kraju. Etap ten obejmuje młodzież klasy I i II liceum profilowanego lub klasy I szkoły zawodowej

Etap VI - decyzyjny II stopnia, obejmuje uczniów klasy III liceum profilowanego, klasy II szkoły zawodowej lub szkołę policealną. Młodzież stoi przed podjęciem decyzji o wyborze studiów, szkoły policealnej lub o podjęciu pracy zawodowej. Młodzież powinna znać sposoby poszukiwania pracy, nawiązania kontaktu z pracodawcą, przygotować pewne dokumenty, napisać list motywacyjny i CV. 

Orientacja zawodowa podporządkowana jest poradnictwu zawodowemu,

Poradnictwo zawodowe- jest systemem zorganizowanego dostarczania informacji o warunkach pracy, wymaganiach różnych zawodów..Jej celem jest przygotowanie uczniów do wyboru drogi zawodowej i pomoc w procesie kształcenia się decyzji wyboru zawodu
Wg T. Nowackiego zawodoznawstwo - to interdyscyplinarny obszar wiedzy znajdujący się na pograniczu wielu nauk. Istotę zawodoznawstwa stanowią badania nad zawodem i pracą zawodową.

Zadania zawodoznawstwa :
- opisywanie zawodów wg analizy czynności zawodowych, warunków pracy i zadań pracowniczych
- ustalanie wiadomości i umiejętności charakterystycznych dla poszczególnych zawodów i specjalności
- opracowywanie charakterystyk kwalifikacji stanowiących podstawę dla orientacji zawodowej, poradnictwa zawodowego i edukacji zawodowej
- dostarczanie innym naukom o pracy i gospodarce narodowej podstawowej wiedzy o strukturze zawodowej i jej przemianach

Wychowanie przez pracę

-to zamierzony i celowo zorganizowany rodzaj działalności wychowawczej, którego cechę szczególną stanowi wykorzystanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę i dokonywania zmian w osobowości.

Zdaniem T. Nowackiego

„Główną zasadą wychowania przez pracę winno być włączanie dzieci od lat najmłodszych w powszechny, społeczny proces pracy dla przygotowania obywatela-pracownika umiejącego współdziałać w codziennym stwarzaniu życia kulturalnego".

Rodzaje czynności w procesie wychowania przez pracę

-czynności samoobsługowe, dzięki którym jednostka obsługuje samą siebie (jedzenie, ubieranie i rozbieranie, czynności fizjologiczne i inne),

-czynności porządkowe, wykonywane w swoim otoczeniu,

-czynności usługowe z myślą o innych,

-czynności wytwórcze (tzw. prace fizyczne), dzięki którym powstają wartości materialne (wytwory),

-czynności badawcze i twórcze, dzięki którym powstają wartości tzw. duchowe,

-czynności organizacyjne, warunkujące prawidłowy i skuteczny przebieg wszystkich czynności.

Wychowanie przez pracę można rozpatrywać w trzech aspektach:

-Aktywizującym - efekty pracy mogą być osiągane tylko poprzez określoną działalność.

-Uspołeczniającym - za pośrednictwem pracy wychowanek (uczeń) zostaje wprowadzony w układ stosunków i zależności występujących w życiu społecznym.

-Wytwórczym - poprzez pracę i w toku pracy kształtuje się w wychowanku postawa szacunku

Wychowanie przez pracę realizowane jest w domu rodzinnym, przedszkolu, szkole ogólnokształcącej, placówkach opiekuńczo-wychowawczych( domy dziecka,-internaty,-świetlice), organizacjach młodzieżowych( -Związek Harcerstwa Polskiego,Ochotnicze Hufce Pracy

Podstawowe zadania wychowania przez pracę w każdym środowisku

1. Doprowadzanie dzieci i młodzieży, a także dorosłych do:

-zdobycia podstaw wiedzy o pracy człowieka, o jej istocie i złożoności,

-rozumienia roli pracy w życiu każdego człowieka,

-przekonania, iż praca stanowi nieodłączną właściwość, potrzebę i konieczność każdego człowieka sprawnego fizycznie i psychicznie.

2. Włączanie dzieci i młodzieży w nurt codziennej pracy ludzkiej i kształtowanie w ten sposób:

-podstawowych umiejętności pracy, w tym szczególnie umiejętności praktycznych,

-właściwej motywacji do uczestniczenia w każdej pracy społecznie użytecznej,

-odpowiedniego stosunku do pracy własnej, do pracy innych i do wytworów pracy.

3. Kształtowanie cech charakterologicznych jednostki, takich jak: pracowitość, systematyczność, dokładność, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, pomysłowość, zaradność i innych, warunkujących prawidłowy układ oraz funkcjonowanie relacji:

-pracujący - pracujący,

-pracujący - przełożony,

pracujący - zadanie do wykonania,

-pracujący - warunki materialne i społeczne pracy

4. Kształtowanie kultury pracy, będącej składnikiem ogólnej kultury współczesnego człowieka i odpowiadającej wymaganiom naszej cywilizacji.

Wychowanie przez prace w domu rodzinnym polega na

-obowiązku odrabiana zadań domowych

-spakowania książek

-utrzymanie porządku w pokoju,

-uczestnictwo w pracach domowych, mycie naczyń

To co dziecko wyniesie z domu kształtuje pewne postawy

Typowe prace wykonywane przez dzieci w przedszkolach

-czynności „samoobsługowe" (ubieranie, mycie rąk, zębów, czesanie itp.)

-czynności porządkowe i organizacyjne (np. dyżury),

-pomoc dzieciom młodszym (w ubieraniu się i rozbieraniu),

-prace na działce przedszkolnej,

-produkowanie prostych zabawek dla siebie i innych dzieci,

-robienie podarunków dla najbliższych.

W procesie wychowania przez pracę w przedszkolu wyjątkowe znaczenie mają

pokaz i przykład połączone z wyjaśnieniem słownym,

-pokaz i przykład połączone z bezpośrednim wykonywaniem danej pracy przez same dzieci,

-trening w wykonywaniu danej czynności przez dzieci, aż do wyrobienia trwałego przyzwyczajenia i nawyku,

-stosowanie doraźnych poleceń,

-wyznaczanie stałych obowiązków dostosowanych do sił i możliwości psychofizycznych dziecka,

-korzystanie z literatury dziecięcej, ukazującej pozytywne przykłady postępowania bohaterów,

Formy wychowania przez pracę szkole ogólnokształcącej  ( nauczanie początkowe i nauczanie systematyczne).

W okresie wczesnoszkolnym wychowanie przez pracę przejawia się właściwie w dwóch formach:
- przyswajaniu wiedzy o pracy człowieka,
- wdrażaniu dzieci w nurt pracy.

-dzieci wdrażane są do prac porządkowych i samoobsługowych.
-Dzieci w tym wieku są w stanie zadbać o czystość tablicy, wietrzenie klasy, podlewanie kwiatów

W starszych klasach szkol podstawowych, gimnazjach i szkołach ogólnokształcących:

l) w zakresie prac „samoobsługowych", porządkowych i prac na rzecz innych osób:

a) różnego rodzaju dyżury szkolne np. w szatni

b) systematycznie realizowane prace porządkowe w szkole i w jej otoczeniu,

c) prowadzenie niektórych działań szkolnych (spółdzielnia uczniowska, wypożyczalnia sprzętu, organizacja posiłków itp.),

d) opieka nad miejscami pamięci (pomniki, groby ...) i zieleńcami miejskimi,

e) świadczenie usług koleżeńskich (głównie wzajemna pomoc w nauce);

2) w zakresie prac produkcyjnych i wytwórczych:

a) udział młodzieży w pracach polowych i ogrodowych,

b) udział w sadzeniu lasów,

d) wytwarzanie pomocy naukowych na potrzeby własnej szkoły, a niekiedy nawet na potrzeby innych szkół,

e) wytwarzanie zabawek dla dzieci,

a) czynny udział w organizowaniu imprez kulturalno-rozrywkowych i sportowych,

b) praca w organizacjach młodzieżowych i szkolnych,

Wychowanie przez pracę w ośrodkach opiekuńczo- wychowawczych

Dom dziecka- Najczęściej wykonywane są tam prace samoobsługowe, porządkowe, usługowe i wytwórcze oraz w niewielkim zakresie prace organizacyjne i twórcze.

-dzieci są zobowiązane do wykonywania prac porządkowych

-celem pracy jest przygotowanie dzieci do samodzielności

Swietlice - szczególną rolę odgrywa praca twórcza, zajęcia teatralne, muzyczne, czynności porządkowe np. sprzątanie po posiłku, czynności porządkowe z myślą o innych np. podawanie sztućców , czynności organizacyjne,np. pomoc w przygotowaniu zabaw

Wychowanie przez pracę w organizacjach samorządowych:

-ZHP, OHP,SAMORZĄD UCZNIOWSKI,WOLONTARIAT

ZHP- Związek Harcerstwa Polskiego :prace w harcerstwie często wykonywane są grupowo, dobierane są do wieku i możliwości,

Harcerz nabywa umiejętności organizacji czasu wolnego, udzielania pomocy w grupie,wynosi umiejętnoiści przydatne w życiu codziennym

OHP- Ochotnicze Hufce Pracy- dyżury w internatach, utrzymanie czystości w pokoju, podział zadań,

WOLONTARIAT- pozwala nauczy się bezintresownej pracy, z której nie czerpie się korzyści majątkowych, kształtuje charakter danej osoby

PRACA, Według słownika języka polskiego praca to świadoma, celowa działalność człowieka zmierzająca do wytworzenia określonych dóbr materialnych lub kulturalnych, będąca podstawą i warunkiem istnienia i rozwoju społeczeństwa.

Def. Jana Pawła II „Praca jest dobrem człowieka - dobrem jego społeczeństwa, przez prace, bowiem człowiek nie tylko przekształca przyrodę, dostosowuje ja do swoich potrzeb, ale także urzeczywistnia siebie jako człowieka, a także poniekąd bardziej staje się człowiekiem.” 

-Praca tworzy nowe wartości, otwiera nas na drugiego człowieka

-jest środkiem samorealizacji,ale jednocześnie służy do podkreślania środków materialnych

-rozwija w człowieku świadomośc panowania nad światem,

-doskonali możliwości poznawcze i twórcze człowieka

Funkcje pracy:

f. ekonomiczna- realizowana przez płacę i inne bodźce ekonomiczne

f. fizjologiczna- przejawia się w rozwoju sił fizycznych i psychicznych

f. kształcąca- w zakresie kwalifikacji zawodowych, umiejętności ,zamiłowań

f. społeczna- dotycząca postaw, współpracy i uczestnictwa

f. wychowawcza- kształtowanie cech, poglądów i postaw, stosunków interpersonalnych

f. socjalna- zaspokaja potrzeby psychospołeczne pracowników

f. dydaktyczna- organizowana przez różnego rodzaju szkolenia, dokształcania, doskonalenia pracowników i kandydatów na pracowników

f. produkcyjna- marketing, reklama, wytwarzanie

rodzaje pracy

-wytwórcza-

-twórcza-

-usługowa-

---