Ocena stanu noworodka:
Skala Apgar (5 min od porodu, 0-10 pkt, norma > 6) ,
Skala Oceny Zachowań Noworodków Brazeltona (po 30 minutach, diagnostyka ew. problemów neurologicznych)
Odruchy:
przystosowawcze - pomagają przetrwać, niektóre zanikają z wiekiem (ssania i połykania, o. poszukiwawczy: automatyczne obrócenie głowy w kierunku dotkniętego policzka), inne nie (cofanie się przed bolesnym bodźcem, reakcja źrenic na światło i in.). O. chwytny był przystosowawczy, obecnie bezużyteczny.
prymitywne - sterowane przez prymitywne części mózgu - rdzeń przedłużony i śródmózgowie (o. Moro, o. Babińskiego). Zanikają ok. 6 m-ca
Początkowe zdolności percepcyjne noworodka:
skupienie obojga oczu na punkcie (optymalny punkt ogniskowy - 20-25 cm); po kilku tygodniach wodzenie wzrokiem za poruszającym się obiektem; prawie od razu odróżnia twarz matki od innych
słyszenie dźwięków w zakresie wysokości i głośności typowych dla ludzi; z grubsza lokalizacja obiektów na podst. głosu; rozróżnianie pewnych głosów (szczególnie matczynego)
rozróżnianie 4 podst. smaków (słodki, kwaśny, gorzki, słony), znanych zapachów ciała (szczególnie z. matki w odróżnieniu od innych kobiet
Początkowe zdolności ruchowe:
początkowo jest koszmarna lipa : )
w pierwszym m-cu: unoszenie podbródka ponad podłoże
po dwóch m-cach: zgarnianie rękoma przedmiotów w zasięgu
Stany świadomości (snu i czuwania) noworodka:
głęboki sen (oczy - zamknięte, oddech - regularny, sporadyczne drgnienia ciała)
sen aktywny (oc. - -||-, od. - nieregularny, nieznaczne drgania)
ciche wybudzenie (oc. - otwarte, od. - reg., brak znacznych ruchów ciała)
czynne wybudzenie (oc. - -||-, od. - niereg., znaczne ruchy)
płacz/hałasowanie (oc. zamknięte całkowicie/częściowo, energiczne ruchy, płacz)
powyższe fazy powtarzają się w cyklach po 1,5 - 2 godz. - (sen, płacz, jedzenie, cisza, sen; loop : P)
Sen
zajmuje noworodkom 90% czasu (za dnia i w nocy)
6-8 tydzień - pierwsze oznaki przyswajania trybu dzień-noc (łączenie 2-3 cykli z pominięciem fazy czynnego wybudzenia)
do ok. 6 m-ca - zwiększenie regularności snu
Płacz
2-11% czasu
nasilenie w pierwszych tygodniach
szczyt w połowie 2 m-ca
potem spadek intensywności
początkowo najintensywniejszy wieczorami, potem tuż przed porą karmienia
podstawowa funkcja: sygnalizowanie potrzeb - różne rodzaje płaczu:
- podstawowy (głód): rytmiczny - płacz | cisza | oddech; loop
- p. ze złości: donośniejszy, bardziej intensywny,
- p. z bólu: NIE poprzedzony jękiem i kwileniem, zwykle nagły
od 2 tyg. do 3-4 m-ca u 15-20% dzieci występują kolki - dzienne, trzygodzinne napady płaczu późnym popołudniem; ustępują samoczynnie; nieznane przyczyny
natychmiastowa reakcja na płacz jest wskazana przy płaczu z głodu, niewygody, lub od zmoczonej pieluchy
Jedzenie
początkowo nawet 10x/dzień
ok. 1 m-ca 5.5x/dzień
w przypadku braku przeciwwskazań zdrowotnych zalecane jest przynajmniej jedno karmienie piersią (nie butelką) dziennie; pozostałe karmienia - obojętnie jak
do 4-6 m-ca dziecku wystarczy karmienie pokarmem płynnym, potem w ciągu 1go roku można stopniowo zmieniać proporcje na korzyść pokarmu stałego
Zmiany fizyczne
Podstawowe wzorce zmian (Gessel):
cefalokaudalny (dziecko rozwija się od głowy w dół)
proksymodystalny (od tułowia na zewnątrz)
Układ nerwowy
w chwili narodzin rozwinięte są środomózgowie i rdzeń przedłużony (uwaga, habituacja, spanie, czuwanie, wydalanie, ruchy głowy i szyi), najsłabiej rozwinięta jest kora mózgowa (postrzeganie, ruch ciała, abstrakcyjne myślenie, mowa)
szczyt ilości dendrytów i synaps ok. 12-20 m-c, od ok. 18-24 m-ca następuje „przycięcie” zbędnych struktur mózgowych
mielinizacja (zgodnie z ww. wzorcami zmian)
Kości i mięśnie
do okresu dojrzewania trwa wykształcanie kompletu kości dłoni, nadgarstka, stawu skokowego i stopy, i postępuje kostnienie (twardnienie kości); mięśnie stają się dłuższe, grubsze, jędrniejsze
12-18 m-c - zarost ciemiączek
w 1ym roku wzrost zwiększa się o 25-30cm, waga potraja się
dziewczyny w wieku 2 lat, chłopcy w wieku 2,5 mają połowę wzrostu jaki osiągną jako dorośli
Rozwój zdolności ruchowych
grupy zdolności ruchowych (Malina):
- lokomocyjne (chodzenie, bieganie, skakanie)
- nielokomocyjne (pchanie, ciągnięcie, zginanie)
- manipulacyjne (chwytanie, rzucanie, łapanie, kopanie)
[tabela 4.3 ze str. 118]
Wiek (m-ce) |
lokomocyjne |
nielokomocyjne |
manipulacyjne |
1 |
Odruch automatycznego przebierania nogami. |
Nieznacznie unosi główkę; śledzi oczyma poruszające się wolno przedmioty. |
Trzyma włożone w dłoń przedmioty. |
2-3 |
|
Leżąc na brzuszku potrafi podnieść głowę pod kątem 90 stopni. |
Zaczyna zgarniać znajdujące się w zasięgu wzroku przedmioty. |
4-6 |
Przekręca się; podtrzymywane potrafi siedzieć, porusza się za pomocą rąk i nóg („czołga się”). |
|
Sięga i chwyta przedmioty. |
7-9 |
Siedzi bez pomocy; raczkuje. |
|
Przenosi przedmioty z jednej ręki do drugiej. |
10-12 |
Potrafi podciągnąć się i stanąć; chodzi, przytrzymując się mebli; później chodzi bez pomocy. |
Przykuca i schyla się. |
Pewne oznaki wyboru chwytu; trzyma w garści łyżkę, ale nie zawsze trafia jeszcze jedzeniem do buzi. |
13-18 |
Chodzi tyłem i krokiem dostawnym; biega (14-20 miesięcy). |
Toczy piłkę w kierunku dorosłego. |
Składa dwa klocki; wkłada przedmioty do małych pojemników i wysypuje je. |
Wpływ na wymienione zmiany rozwojowe:
dojrzewanie
dziedziczenie
wpływy środowiskowe (dieta; praktyka - czyli regularne ćwiczenie nabytych umiejętności)
płeć NIE odgrywa znaczącej roli
Zdrowie
choroby pierwszych dwóch lat - styczność z innymi dziećmi skutkuje najczęściej falą chorób
śmiertelność (najczęściej w 1 roku życia, w związku z wadami wrodzonymi/niską masą urodzeniową; zespół nagłej śmierci niemowląt (SIDS) - związek z pozycją snu: na brzuchu=większe zagrożenie)
wcześniactwo/niska masa urodzeniowa (opóźnienia rozwojowe rzędu 10-15 tygodni, nadganiane w ciągu 2-3 lat)