Andrzej Kaleta 14 listopada 2000

W.S.D. w Koszalinie

Rok II

STRESZCZNIE ARTYKUŁU

„Formacja fonetyczna lektora”

ks. Zygmunt Hyra

Na formację fonetyczną lektora składają się: formacja ascetyczna, formacja biblijna i formacja liturgiczna. Są to bardzo istotne działy. Te cztery dziedziny stanowią całość, czyli składają się na pełne wyszkolenie lektora.

Wartość Słowa Bożego w Kościele ukazał Sobór Watykański II. W dokumentach soborowych możemy przeczytać, że wśród wielu funkcji kapłańskich, na pierwszym miejscu jest głoszenie Słowa Bożego. Nie jest to żadną nowością, gdyż podobnie postępowali apostołowie.

Słowo Boże w Liturgii zajmuje szczególne miejsce. We Mszy Świętej wyróżnia się dwie części: Liturgię Słowa i Liturgie Eucharystyczną. Warto tutaj pamiętać, że istotne jest zrozumiałe i staranne wypowiadanie Słowa Bożego, tak aby było ono zrozumiałe dla słuchaczy. Dzieje się niestety tak, że wielu duszpasterzy potrzebuje dokształcenia pod względem fonetycznym, a także wciąż istnieje potrzeba odpowiednio wykształconych lektorów i komentatorów.

Przy wygłaszaniu tekstu należy pamiętać o dwóch naczelnych zasadach. Chodzi o unikanie monotoni i stosowanie dźwiękowego urozmaicenia. Monotonia to mówienie na jednej wysokości. W szerszym znaczeniu - to mówienie bez urozmaicenia, to znaczy choć mówca podnosi ton, zmienia siłę i stosuje akcenty, ale czyni to zawsze jednakowo Wyróżniamy następujące rodzaje monotoni:

• izotonia w kadencji zdań (polega na jednoczesnym obniżaniu tonu przy zakończeniu zdań)

• używanie tonu o charakterze gromiącym przez dłuższy czas

• utrzymanie przemówienia w tonie gorącym, uroczystym, patetycznym

• rozstrojenie akcentowe występuje, gdy kaznodzieja akcentuje stale pewne wyrazy w zdaniu lub w pewnych odległościach np. co piąte słowo, choć słowa te na akcent nie zasługują

Błędy monotoni możemy zwalczyć w następujący sposób:

1. Mówić tonem naturalnym, nie pozwolić porwał się tonom wysokim.

2. Przygotować się do wygłoszenia robiąc tzw. Partyturę

3. Przeżyć i przejąć się głęboko tym, co się mówi

4. Obserwować innych ludzi w różnych sytuacjach, - w jaki sposób i w jakich tonacjach prowadzi się dialog

5. Przyjmować uwagi kolegów i prosić o nie

Urozmaicenie dźwiękowe osiągamy uwzględniając:

1. Wysokość tonu (modulacja polegająca na zmianie wysokości tonu). Kaznodzieja powinien panować nad wysokościom swojego głosu, ponieważ zmiana intonacji może zmienić znaczenie. Wyróżniamy następujące formy mowy, które wymagają zmian wysokości: dialogi, zdania wtrącone, gradacja myśli w zdaniu.

2. Rodzaj i barwę głosu; wyróżniamy następujące rodzaje głosu stosowane w mówieniu: szept, półgłos, glos pełny, krzyk, falset. Barwa dźwiękowa zależy od rezonatorów, przy których udziale wydajemy głos. W zależności od uczuć barwa dźwiękowa może być: ciężka lub lekka, ciemna lub jasna, twarda lub miękka, ciepła lub zimna.

3. Natężenie głosu; jest to ważny element w pracy kaznodziei, który powinien wypracować wyczucie akustyczne. Istotną sprawą jest też mówienie przez mikrofon. Podaje się tu następujące wskazówki: zachowanie odpowiedniej odległości, dobra artykulacja, równe mówienie.

4. Akcent; akcentowanie w języku ma na celu wyodrębnienie jakiegoś członu naszej wypowiedzi.

Rodzaje akcentu:

• Zdławiony (logiczny); nie może być ustalony w sposób dowolny

• Retoryczny - związany z linią melodyczną danego tekstu.

Przerwy; okresy dłuższego lub krótszego milczenia w czasie mowy. Są one potrzebne do zaczerpnięcia oddechu i dla słuchaczy.

Rodzaje przerw:

• Alinea

• Pauzy gramatyczne (podyktowane są przez znaki interpunkcyjne),

• Kropka)najdłuższa pauza,

• Przecinek, wymaga raczej krótkiej pauzy,

• Nawias, zawiera słowo lub zdanie,

• Dwukropek, jego pauza nie jest określona,

• Pytajnik i wykrzyknik, przerwa nie dłuższa niż przy kropce.

Tempo; rodzaje: wolne, umiarkowane, szybkie. Należy dbać o właściwe tempo.

Zabarwienie uczuciowe; zabarwienie uczuciowo - psychiczne odróżnia czytanie od wygłaszania. Kaznodzieja nie może, więc głosić kazania tak jakby odczytywał dowolny tekst. Zabarwienie to należy dostosować do:

• Optymalnego przedmiotu,

• Poszczególnych myśli,

• Poszczególnych przeżyć.

Celem dobrego przygotowania tekstu do wygłoszenia należy przejść następujące etapy:

1. Uważnie przeczytać tekst, w celu zrozumienia treści.

2. Uświadomić sobie części mowy.

3. Wyszukać cel mowy.

4. Przeżywać i przejmować się wewnętrznie treścią mowy.

5. Zaopatrzyć tekst odpowiednimi znakami mającymi wyrażać właściwe urozmaicenie głosowe.

Można posłużyć się następującymi znakami:

• Akcent,

• Przerwy,

• Tempo,

• Siła,

• Wysokość

• Zabarwienie uczuciowe

• Odtwarzać tekst głosowo według powyższej interpretacji.

• Dobrać do poszczególnych treści naturalne ruchy.

3

---