Ćwiczenia bierne redresyjne

- są to ćwiczenia bierne wykonywane z użyciem odpowiednio dawkowanej siły zewnętrznej do zwiększenia istniejącego zakresu ruchu w stawie

Cel:

• Zniesienie niefizjologicznego ustawienia w stawie spowodowanego obkurczeniem się tkanek miękkich (głównie okołostawowych), czyli przykurczów

• Uzyskanie pełnej, biernej ruchomości w ćwiczonym stawie

• Poprawa ruchomości w możliwym do wyćwiczenia zakresie po to, by przygotować staw do rekonstrukcyjnego zabiegu operacyjnego lub by częściowo odzyskać utracone możliwości funkcjonalne

Wskazania:

• Niefizjologiczne ustawienie w stawie spowodowane obkurczeniem się tkanek miękkich (przykurcze)

Przeciwwskazania:

• Ciężki ogólny stan chorego

• Ostry stan zapalny stawów i tkanek miękkich okołostawowych

• Temperatura ciała powyżej 37,5˚C

• Znacznego stopnia odwapnienia kości

• Zmiany morfologiczne w układzie kostnym

Przyczyny powstawania przykurczów:

• Zaburzenia w bilansie mięśniowym (porażenie czynnościowe- powstaje gdy np. zginacze mają przewagę nad prostownikami)

• Zmiany zapalne stawu lub tkanek miękkich okołostawowych na tle bakteryjnym czy chorobowym- to ból powoduje powstawanie przykurczów, gdyż chory stara się wykonywać ruch tylko w bezbólowym zakresie ruchu

• Długotrwałe unieruchomienie

• Nieprawidłowy zrost kości

• Zmiany zwyrodnieniowe w obrębie powierzchni stawowych

• Blizny, obrzęk, ból

• Porażenia i niedowłady mięśni

Formy redresji:

• Ręce terapeuty

• Przybory, np. woreczki z piaskiem, wyciągi, ciężarki

• Zestaw bloczkowo- ciężarkowy

• Pozycje złożeniowe

• Ćwiczenia czynne z oporem mięśni antagonistycznych do mięśni przykurczonych

• Aparaty redresujące

Metodyka:

• Wcześniejsze przygotowanie stawów i tkanek miękkich okołostawowych przez zabiegi rozluźniające, jak np. okłady parafinowe, ciepła kąpiel, masaż, nagrzewanie Sollux-em

• Przy dużej wrażliwości pacjenta na ból należy odpowiednio przed rozpoczęciem ćwiczę podać mu leki przeciwbólowe (za zgodą lekarza), a tuż przed zabiegi rozgrzewająco- rozluźniające z fizykoterapii

• Przestrzeganie stałych faz ruchu

• Obowiązują pozycje izolowane

• Zachowanie warunków bezpieczeństwa- zasada ”krótkich dźwigni”, powierzchnia przyłożonej siły, wiek pacjentów

• Zasada „krótkich dźwigni”, stabilizacja i chwyt powinny być jak najbliżej ćwiczonego stawu, gdyż można doprowadzić nawet do złamania kości szczególnie po długim okresie unieruchomienia (odwapnienie kości) lub u ludzi chorych na osteoporozę

• Stabilizacja odcinka proksymalnego musi być pewna, powinna wykluczać dodatkowe, nieprzewidziane ruchy- ucieczka przed bólem

• Chwyt musi być pewny, wygodny, bezpieczny, a kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała pacjenta powinien rozciągać się na jak największej powierzchni

• Ruch powinien być prowadzony ostrożnie i odbywać się w jednej płaszczyźnie, należy uważać przy ruchach skrętnych, nie wykonywać ruchów obwodzenia- ruch tylko w podstawowych płaszczyznach

• Niektórzy twierdzą, że nie powinno wykonywać się ćwiczeń biernych redresyjnych dla stawu łokciowego

• Progresja siły redresującej, siła powinna być rozłożona na jak największej powierzchni

• Przy silnym bólu przerwać i skonsultować się z lekarzem

• Gdy to możliwe należy odciągać powierzchnie stawowe- trakcje- co może znacznie zmniejszyć odczucia bólowe

• Tempo bardzo powolne, co pozwala pacjentowi na adaptację do bólu

• W granicznych wartościach zakresu ruchu pacjent może starać się czynnie wspomóc ruch w kierunku redresji, gdyż poprzez tzw. odruch zwrotny antagonistów daje to odruchowe zmniejszenie napięcia w rozciąganej grupie mięśniowej, może też to łagodzić ból, co jest bardzo ważne

• Odprowadzenie ruchu z pozycji krańcowych bardzo powolne

• Przerwy pomiędzy kolejnymi powtórzeniami należy wykorzystać na rozluźnienie mięśni, np. poprzez masaż

• Kontakt z chorym- uprzedzanie o wystąpieniu bólu, przerwy na prośbę pacjenta zwiększają jego zaufanie

• Czas trwania redresji jednorazowo nie powinien przekraczać 30 min- 15-30 min, z uwzględnieniem przerw w czasie ćwiczeń;1-2 razy dziennie, zależnie od wieku, stanu fizycznego i tolerancji na wysiłek

• Wzmacnianie rozciąganych mięśni za pomocą ćwiczeń czynnych z oporem

• Skuteczność tych ćwiczeń zależy od: rodzaju zablokowania ruchomości stawowej i jej przyczyny, oraz od odporności pacjenta na ból (tu ma między innymi znaczenie zaufanie pacjenta do terapeuty)

• Należy znać przyczynę i lokalizację tkankową dysfunkcji, gdyż np. w przypadku istnienia bloku kostnego nie można liczyć na jakąkolwiek poprawę i naraża się pacjenta niepotrzebnie na ból

• Po zakończeniu ćwiczeń należy zwrócić uwagę na ewentualną reakcję miejscową- zaczerwienienie, zwiększenie temperatury ciała, obrzęk

• Ćwiczenia redresyjne należy kończyć serią ćwiczeń czynnych w odciążeniu w szybkim tempie, aby utrwalić efekty redresji. Szybkie tempo przywraca koordynacyjne możliwości ruchowe i utrwala „pamięć” zwiększonego zakresu ruchu.

• Po odpoczynku stosować ćwiczenia czynne oporowe wzmacniające mięśnie rozciągane przez przykurcz, czyli osłabione

• Utrwalanie uzyskanych efektów za pomocą aparatów redresujących, wyciągów, pozycji złożeniowych i ćwiczeń czynnych, także mogą się przydać łuski gipsowe, szyny i inne ortozy

Charakter przykurczów:

• miękki- łatwo poddający się ćwiczeniom

• ciężko znoszący się

• twardy- nie ustępujący i nie zmniejszający się pod wpływem ćwiczeń

Rodzaje przykurczów:

• zgięciowy

• wyprostny

• przywiedzeniowy

• odwiedzeniowy

• supinacyjny

• pronacyjny

• Wyciągi redresyjne

- ten sam cel co w ćwiczeniach biernych redresyjnych, ale wykorzystuje się tu system bloczkowy i masę ciężarków lub ekspandery.

Wskazania i przeciwwskazania takie jak przy ćwiczeniach biernych redresyjnych

Metodyka:

• Na ogół przed powinno się podać leki przeciwbólowe i rozluźniające, a zabiegi fizykoterapeutyczne (np. okłady parafinowe) jeśli to możliwe stosować w czasie działania wyciągu

• Bloczek kierunkowy powinien znajdować się prostopadle do kończyny znajdującej się w końcowej fazie ruchu

• Stabilizacja powinna być wspomagana kontrwyciągiem, który zapobiega przesuwaniu się pacjenta. Stanowisko ustawia się w położeniu kontrwyciągowym- skośne ustawienie leżanki

• Masa działająca jako siła redresyjna powinna wynosić 1/8 - 1/6 masy ciała pacjenta. Na początku leczenia stosuje się mniejsze obciążenia. Przy dużych stawach z dużymi mięśniami można limity wagowe przekraczać, zależnie od tolerancji pacjenta na ból.. W przypadku małych stawów, jak np. stawów ręki czy przedramienia nie stosuje się wyciągów

• Czas działania wyciągu musi być na tyle długi, aby był skuteczny. Na początku występuje odruchowe obronne napięcie mięśniowe. Zależnie od siły mięśni znajdujących się w okolicy stawu czas skutecznej obrony przed wyciągiem wynosi 15- 20 minut. Wtedy zaczyna się właściwa redresja. W przypadku np. stawu kolanowego czy biodrowego powinna trwać minimum 30 min. Sygnałem, że wyciąg zaczyna działać jest wystąpienie bólu. Gdy jest on duży trzeba zmniejszyć obciążenie nawet do połowy, ale utrzymać wyciąg jeszcze przez 10- 15 min.

• Zdejmowanie wyciągu- należy przytrzymać kończynę ręką w ustawieniu osiągniętemu przez wyciąg i bardzo powoli, przez jakieś 30 sekund doprowadzić kończynę do pozycji wyjściowej

• Wyciągi odciążające

- istotą ich jest oddalenie powierzchni stawowych stawów, w których zlokalizowane są zmiany chorobowe

- czas ich trwania wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy

Dzielą się na:

1. wyciągi odciążające pośrednie- polegają na mocowaniu do części ciała masy ciągu za pomocą bandaży, pasów gąbkowych, pasków, kamaszków

2. wyciągi odciążające bezpośrednie- siła ciągnąca działa bezpośrednio na kość

Stosuje się je w przypadku wrodzonych zwichnięć stawowych lub przy złamaniach trzonów kości długich z przemieszczeniem (skróceniem ich długości)

• Manipulacje

- ćwiczenia redresyjne wykonywane w ogólnym (narkoza) lub miejscowym (np. nowokainą) znieczuleniu, gdy zwykłe redresje nie dają efektów, przy trudno ustępującym ograniczeniu ruchów w stawie

W manipulacjach:

• Stosuje się po unieruchomienie dla utrwalenia wyników

• Technika wykonywania taka sama jak przy redresjach

• Zniesione jest czucie bólu- naturalny sygnał do zakończenia dalszego rozciągania, może dojść do rozerwania tkanek (krwiak, blizna, rana) co powoduje większe ograniczenie ruchów

• 1/tydzień przy znieczuleniu ogólnym, 2-3/tydzień przy znieczuleniu miejscowym

• Szczególna ostrożność przy stawie łokciowym

• Autoredresje

- ćwiczenia redresyjne wykonywane samodzielnie przez pacjenta (w domu) według dokładnych wskazówek terapeuty. Umożliwiają zachowanie ciągłości działania terapeutycznego. Wykorzystuje się w nich siłę innych mięśni i siłę grawitacyjną

6

---