Magdalena Michalak
Pedagogika o spec. Doradztwo zawodowe i personalne
Grupa A
DZIAŁALNOŚĆ KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ
Komisję Edukacji Narodowej w składzie czterech senatorów i czterech członków izby poselskiej sejm powołał do życia 14 października 1773 r. Przed tą całkowicie nową instytucją postawiono zadanie odbudowy systemu oświaty w Rzeczypospolitej. Głównym inicjatorem powstania Komisji był ksiądz Hugo Kołłątaj. KEN była pierwszym na świecie ministerstwem oświaty. Pierwotny skład Komisji liczył 8 osób: 4 senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie.
Do głównych osiągnięć KEN należało m.in.:
Reforma szkół wyższych (głównie uniwersytet Krakowski i Wileński)
Reforma szkół średnich (Język łaciński stracił swoje uprzywilejowane stanowiska, zaś język polski nauczany obok łaciny stał się językiem wykładowym. Na pierwszy plan wysunięto przedmioty matematyczno-przyrodnicze. W nowym przedmiocie "historia naturalna" wyodrębnione zostały: nauka o ogrodnictwie, rolnictwie, botanika i mineralogia. Poważne miejsce zajęła nauka fizyki. Pionierskim pomysłem było wprowadzenie do planu szkoły średniej takich przedmiotów jak higiena i historia kunsztów i rzemiosł. Wprowadzono także przedmioty takie jak: historia narodowa, nauka moralna i prawo).
Zerwanie z kościelnym monopolem na kształcenie i położenie nacisku na wychowanie obywatelskie i państwowe.
Ujednolicenie programu nauczania szkół wszystkich szczebli
Podział na wydziały szkolne (Na czele każdego wydziału stała jedna szkoła wydziałowa i rektor. Szkoły wydziałowe miały 6 klas z rocznym kursem nauki z wyjątkiem klasy VI, która była dwuletnia. Szkoły podwydziałowe składały się z 3 dwuletnich klas).
Podniesienie rangi społecznej nauczyciela i jego kwalifikacji (KEN organizowała seminaria nauczycielskie w celu podniesienia społecznej rangi zawodu nauczyciela).
Utworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (Złożone było ono z pedagogów i uczonych. Towarzystwo przygotowało i opracowało wiele podręczników- w sumie wydano 27 podręczników, z których część po raz pierwszy stworzyło polską terminologię naukową takich dziedzin jak fizyka, matematyka, chemia, logika, gramatyka).
Wywalczenie majątku po jezuitach (Dało to dużą niezależność finansową).
Dopuszczenie do nauki dziewcząt na równych prawach z chłopcami.
Komisja Edukacji Narodowej przez cały okres swojej działalności spotykała się z różnego rodzaju sprzeciwami. Często wprowadzone reformy były ignorowane lub bojkotowane przez przedstawicieli dawnych władz oświatowych. Przykładem tu może być reforma pozwalająca na naukę w szkołach dziewcząt, która była ignorowana przez dawnych jezuitów. Sytuacja kraju również miała duży wpływ na działalność KEN. Początkowo udawało się wywalczyć dobrą pozycję jednak w miarę upływu czasu sejm odbierał Komisji różnego rodzaju przywileje na rzecz innych spraw narodowych. Jako przykład można tu podać fakt iż w czasie Sejmu czteroletniego zgodzono się na daleko idące ustępstwa w szkolnictwie, aby móc przeforsować Konstytucję 3 maja. Konstytucja ta czyniła prezesem KEN prymasa Polski, który zasiadał w Straży Praw jako swoisty minister oświaty. Ostateczny cios Komisji zadała konfederacja targowicka, która odebrała jej władzę na szkołami zakonnymi oraz całkowicie zmieniła jej skład. Wielu członków Komisji (z Kołłątajem na czele) i tak musiało opuścić kraj po zwycięstwie Targowicy, gdyż wydano na nich zaoczne wyroki śmierci w związku z ich ogólną działalnością polityczną.
Bibliografia:
1.T. Cegielski, K. Zielińska: Historia Dzieje Nowożytne, Warszawa, 1994, str.312-315
2. http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4401
3. http://portalwiedzy.onet.pl/57155,,,,komisja_edukacji_narodowej,haslo.html