ŻYWIENIE CZŁOWIEKA - WYKŁAD 11.03.2011r.
Otyłość - przyczyny, skutki, zapobieganie
Patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne, mogące prowadzić do niekorzystnych skutków dla zdrowia.
Za otyłość uważa się jeżeli tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20% całkowitej masy ciała u mężczyzn i 25% u kobiet.
Lekarze jednak klasyfikują otyłość jako chorobę i to bardzo poważną, na którą zapadają coraz szersze rzesze pacjentów\
2 typy otyłości:
Zwykle tk.tłuszczowa w organizmie gromadzi się w określ. Partiach ciała. Jeśli tk.tłuszczowa odłożyła się głównie na udach i pośladkach mówimy o otyłości typu „gruszka” - ginoidalna:
-kłopoty z oddychaniem, bezdech senny, zaburzenia rytmu serca, zwyrodnienie kości i stawów, żylaki
W otyłości typu brzusznego tłuszcz gromadzi sią gł. W środkowej części ciała (kształt jabłka) - aneroidalna
-udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, zawał serca, cukrzyca, dyslipidemię - nieprawidłowe stężenie lipidów we krwi
Otyłość pośladkowo-udowa jest bardziej typowa dla kobiet i jest trudniejsza do leczenie, natomiast z otyłością brzuszną związany jest podwyższony poziom złego cholesterolu (LDL) a to z kolei wiąże się m.in. ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia, nadciśnienia i cukrzycy.
Metody oznaczania ilości tkanki tłuszczowej:
Dokładne, (…)
Bioimpendancja elektryczna ciała
Podwójna absorpcyjometria (DXA)
Tomografia komputerowa z oceną planimetryczną
Jądrowy rezonans magnetyczny
Metody sonograficzne USG
Metody izotopowe
W praktyce stosuje się prostsze metody przybliżone:
-pomiar masy ciała (wagi ciała) i obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI) lub wskaźnika WHR (waist-hip-ratio)
-pomiar grubości fałdu skórnego
Dla osób dorosłych i o przeciętnych warunkach umięśnienia, wskaźnik BMI dobrze odzwierciedla zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie.
Body Mass Index - współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach do kwadratu
BMI= waga(kg)/wzrost (m2)
Dla osób dorosłych wartość BMI wskazuje na:
-<15 - wygłodzenie
-15,0-17,4 - wychudzenie (spowodowane zwykle przez ciężką chorobę lub anoreksję)
-17,5-18,4 - niedowagę
-18,5-24,9 - wartość prawidłową
-25,0-29,9 - nadwagę
-30-34,9 - I stopień otyłości
-35,0-39,9 - II stopień otyłości
->= 40,0 - III stopień otyłości (otyłość skrajna)
WHR - jest współczynnikiem powstałym przez podzielenie obwodu talii przez obwód bioder (pomiary dokonywane w dolnej jednostce miar)
-wartość prawidłowa dla mężczyzn - 0,9
-wartość prawidłowa dla kobiet - 0,7
-obwód brzucha mierzony na poziomie talii nie powinien przekraczać połowy pomiaru wzrostu
WHR = obwód talii/obwód bioder
-otyłość aneroidalną (jabłko) rozpoznajemy, gdy WHR jest większy lub równy 0,8 u kobiet i 1,0 u mężczyzn
-otyłość kynoidalna (gruszka) rozpoznajemy, gdy WHR jest niższy niż 0,8 u kobiet lub 1,0 u mężczyzn
Gruszka: mniej tkanki tłuszczowej trzewnej, mniejsze ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych związanych z nadwagą
Jabłko: Więcek tkanki trzewnej, większe ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych powiązanych z nadwagą
Przyczyny otyłości:
- najczęstszą przyczyną powstawania otyłości jest przekarmianie (zbyt duża wartość energetyczna pożywienia w stosunku do zapotrzebowania organizmu)
-
-niewłaściwa kultura jedzenia
- brak aktywności fizycznej
-stosowanie używek
-czynniki genetyczne. Należą do nich: zespół Pradera-Williego. Za genetycznym uwarunkowaniem otyłości przemawia również fakt, że jest ona dwukrotnie częstsza u bliźniąt jednojajowych niż u rodzeństwa nie będącego bliźniętami, a masa ciała osób dorosłych, które wychowały się w rodzinach zastępczych wykazuje większą zgodność z masą rodziców biologicznych niż zastępczych
-czynniki biologiczne - również odgrywają rolę w powstaniu otyłości. Uszkodzenie podwzgórza(proces zapalny lub nowotworowy) i jąder brzuszno-przyśrodkowych podwzgórza mogą powodować rozwój otyłości. Dochodzi wtedy do nadmiernego przyjmowania pokarmów oraz zaburzeń układu autonomicznego
-Badania wykazały również, że mózgi osób otyłych
Prawdopodobnie jest to reakcja mająca osłabić efekt częstych wyrzutów dopaminy, które są skutkiem częstego przyjmowania narkotyku lub pożywienia. Możliwe też, że ludzie ci od urodzenia mają zmniejszoną liczbę receptorów dopaminowych, a to wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia uzależnienia
-Do zaburzeń endokrynologicznych w których dochodzi do rozwoju otyłości należą:
niedoczynność tarczycy
zespół Cushinga
zespół policystycznych jajników
niedobór hormonu wzrostu
rzekoma niedoczynność przytarczyc, hiperinsulinizm
-Czynniki farmakologiczne - do leków, których przyjmowanie może prowadzić do zwiększenia masy ciała należą leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, doksepin), leki przeciwlękowe, leki psychotropowe (pochodne fenotiazyny), przeciwpadaczkowe (kwas walproinowy, karbamazepina), kortykosteroidy, niektóre beta-andrenolityki i insulina
- czynniki środowiskowe - wśród których największe znaczenie ma aktywność fizyczna jako forma wydatkowania dostarczonych zasobów energetycznych. Na skutek postępu technologicznego możliwe stało się znaczące zmniejszenie wydatku energetycznego związanego z codzienną aktywnością. Równocześnie zwiększył się dostęp do żywności i jej konsumpcja. Wzrosła również wartość energetyczna łatwo dostępnego pokarmu, który jest dodatkowo ubogi w witaminy, sole mineralne i błonnik. Regularna aktywność fizyczna zapobiega nadwadze i otyłości
-czynniki psychologiczne
- Przekarmianie w okresie wczesnego dzieciństwa prowadzi do rozwoju zwiększonej ilości komórek magazynujących tłuszcz w organizmie i w efekcie do otyłości, dlatego w żywieniu dziecka należy kierować się jego apetytem i aktywnością fizyczną. Szczuplenie sylwetki dziecka po drugim roku życia jest zjawiskiem naturalnym i nie oznacza niedożywienia. Odchudzanie z reguły prowadzi do zmniejszenia objętości komórek tłuszczowych ale nie zmniejsza ich liczby, dlatego jeżeli otyłość jest nabyta już w okresie dzieciństwa to kuracja odchudzająca jest znacznie trudniejsza.
Przy odchudzaniu dziecka należy pamiętać, że z jednej strony konieczne jest ograniczenie kaloryczności diety, ale z drugiej strony pożywienie powinno dostarczyć wszystkich składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu. Zbyt drastyczne ograniczenia dietetyczne u dzieci mogą prowadzić do niedoborów składników odżywczych i ewentualnych zaburzeń rozwoju.
Choroby związane z otyłością
-miażdżyca
-zawały serca
-nadciśnienie tętnicze
-żylaki
-kamica żółciowa
-większe tendencje do nowotworów
- udar mózgu, bezpłodność
- otyłość skraca życie
Leczenie i zapobieganie:
- Nauka nie wynalazła jeszcze dobrego i skutecznego sposobu
-chirurgicznie - BMI musi przekraczać 40, psychoterapia
-zapobieganie: odpowiednia dieta, umiar w jedzenia, unikanie potraw smażonych, słodyczy
1