WIEŚ

EPOKA	UJĘCIE PROBLEMU	TEKSTY KULTURY
Renesans	Człowiek powinien życ w harmonii z naturą. Życie ludzkie - jak przyroda - dzieli się na cztery pory: dzieciństwo, młodość, wiek dojrzały i starość	Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”
		Chłopi to warstwa najbardziej wykorzystywana i uciskana, zarówno przez stn kapłański, jak i szlachecki („KsiądzPana wini, Pan Księdza,/a nam prostym zewsząd nędza”)	Mikołaj Rej „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem Wójtem a Plebanem”.
		Arkadyjska wizja życia na wsi, w którym jest miejsce na ciężka, ale wspólną pracę na roli, a także na miłość i odpoczynek, o czym śpiewa kolejnych dwanaście panien („wsi spokojna, wsi wesoła, / Który głos Twej chwale zdoła?/ Kto twe wczasy, twe pożytki/Może wspomnieć za raz wszytki?”).	Jan Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce”
		Swoista antysielanka, obrazująca nie tylko ciężką pracę w polu, ale też ówczesne stosunki społeczne. Okrutny starosta każe pracowac nawet po zachodzie słońca, ale pieśń Pietruchy pełna jest nadziei na zmianę niesprawiedliwego losu („Słoneczko, śliczne oko, dnia oko pięknego!/ Nie jesteś ty zwyczajów starosty naszego”).	Szymon Szymonowic „Żeńcy”
	Oświecenie	Sielanka w formie zabawy dwojga kochanków: on schował się przed nią, ona niecierpliwa, robi mu wymówki. Kłótnia wisi w powietrzu, ale zwycięża sentymentalny spokół miłości	Franciszek karpiński „Laura i Filon”
		Okazja do sportretowania wiejskiego ludu, niezależnego i miłującego wolność („Gdy się w niewoli żyje, / nie ma tam swej lubości - / pies na powrozie wyje, / każdy pragnie wolnosci”) staje się spór Krakowiaków i Górali wywołany przez piękna pannę.	Wojciech Bogusławski „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”
	Romantyzm	Niezwykłe opowieści, inspirowane wierzeniami ludowymi: o złym paniczu, który porzucił prostą dziewczynę i ożenił isię z inną („Rybka”), o strzelcu przemienionym w drzewo („Świtezianka”). W programowej „Romantyczności” następuje nobilitacja ludowego sposobu widzenia świata („Czucie i wiara silniej mówi do mnie, / Niż mędrca szkiełko i oko”; „Miej serce i patrzaj w serce”).	Adam Mickiewicz, tom „Ballady i romanse” (m.in. „Romantyczność”, „Rybka”, „Świtezianka”)
		Ludowy obrzęd dziadów unaocznia odwieczny związek świata widzialnego z niewidzialnym (duchy przychodzą i gdy spełnione zostaą ich prośby, odchodzą). Nawet dla ludu sa sprawy niepojęte, nad którymi nie można zapanowac („Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, /Co to będzie, co to będzie!”, „Kto nie dotknął ziemi ni razu / Ten nigdy nie może być w niebie”)	Adam Mickiewicz „Dziady” cz II
		Słynna Pieśń Waldeloty” jest pochwałą „pieśni gminnej”: to lud pielęgnuje pamięć o ważnych wydarzeniach w historii narodu („ O pieśni gminna, ty stoisz na straży/ Narodowego pamiętek kościoła'	Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”
		Wieszcz przypatruje się życiu w zaścianku, ale najwięcej uwagi poświęca, wiodacemu żywot z dala od miasta i cywilizacji, dworskiemu ziemiaństwu	Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
	Pozy t	Realistyczny obraz życia na wsi i portret zacofanego chłopa, który wyzwala się z mentalności pańszczyźnianej. Jóxzef Ślimak nie chce sprzedac swojej ziemi Niemcom. Wobec oporu całej wsi - kolonizatorzy niemieccy musza skapitulowac	Bolesław Prus „Placówka”
		Historia biednego, utalentowanego dziecka, które nie ma szans rozwoju w zacofanym środowisku wiejskim. Opuszcza więc rodzinne strony w poszukiwaniu możliwości nauki i pracy	Bolesław Prus „Antek”
		Przerażająca, napisana gwarą nowela pozytywistyczna o konieczności oświecenia chłopów i lepszego traktowania ich przez klasy wyższe.	Henryk Sienkiewicz „Szkice weglem”
		Tragiczny los utalentowanego wiejskiego chłopca. Za dotknięcie skrzypiec we dworze skazany zostaje na okrutną chłostę, po której umiera	Henryk Sienkiewicz „Janko Muzykant”
		Przeciwstawienie dwóch światów - dworu i zaścianka - na granicy których dochodzi do konfliktów, zwłaszcza na tle ekonomicznym. Mezalians Justyny Orzelskiej, jej nowoczesna postawa - zapowiadają jednak szczęśliwy finał.	Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem”
		Typowy pozytywistyczny obrazek, którego już sam tytuł jest ironiczny: jak najmita może być wolny? „Wolny” top po prostu pozbawiony rodziny, domu, środków do życia…	Maria Konopnicka „Wolny najmita”

WIEŚ

EPOKA	UJĘCIE PROBLEMU	TEKSTY KULTURY
Renesans	Człowiek powinien życ w harmonii z naturą. Życie ludzkie - jak przyroda - dzieli się na cztery pory: dzieciństwo, młodość, wiek dojrzały i starość	Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”
		Chłopi to warstwa najbardziej wykorzystywana i uciskana, zarówno przez stn kapłański, jak i szlachecki („KsiądzPana wini, Pan Księdza,/a nam prostym zewsząd nędza”)	Mikołaj Rej „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem Wójtem a Plebanem”.
		Arkadyjska wizja życia na wsi, w którym jest miejsce na ciężka, ale wspólną pracę na roli, a także na miłość i odpoczynek, o czym śpiewa kolejnych dwanaście panien („wsi spokojna, wsi wesoła, / Który głos Twej chwale zdoła?/ Kto twe wczasy, twe pożytki/Może wspomnieć za raz wszytki?”).	Jan Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce”
		Swoista antysielanka, obrazująca nie tylko ciężką pracę w polu, ale też ówczesne stosunki społeczne. Okrutny starosta każe pracowac nawet po zachodzie słońca, ale pieśń Pietruchy pełna jest nadziei na zmianę niesprawiedliwego losu („Słoneczko, śliczne oko, dnia oko pięknego!/ Nie jesteś ty zwyczajów starosty naszego”).	Szymon Szymonowic „Żeńcy”
	Oświecenie	Sielanka w formie zabawy dwojga kochanków: on schował się przed nią, ona niecierpliwa, robi mu wymówki. Kłótnia wisi w powietrzu, ale zwycięża sentymentalny spokół miłości	Franciszek karpiński „Laura i Filon”
		Okazja do sportretowania wiejskiego ludu, niezależnego i miłującego wolność („Gdy się w niewoli żyje, / nie ma tam swej lubości - / pies na powrozie wyje, / każdy pragnie wolnosci”) staje się spór Krakowiaków i Górali wywołany przez piękna pannę.	Wojciech Bogusławski „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”
	Romantyzm	Niezwykłe opowieści, inspirowane wierzeniami ludowymi: o złym paniczu, który porzucił prostą dziewczynę i ożenił isię z inną („Rybka”), o strzelcu przemienionym w drzewo („Świtezianka”). W programowej „Romantyczności” następuje nobilitacja ludowego sposobu widzenia świata („Czucie i wiara silniej mówi do mnie, / Niż mędrca szkiełko i oko”; „Miej serce i patrzaj w serce”).	Adam Mickiewicz, tom „Ballady i romanse” (m.in. „Romantyczność”, „Rybka”, „Świtezianka”)
		Ludowy obrzęd dziadów unaocznia odwieczny związek świata widzialnego z niewidzialnym (duchy przychodzą i gdy spełnione zostaą ich prośby, odchodzą). Nawet dla ludu sa sprawy niepojęte, nad którymi nie można zapanowac („Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, /Co to będzie, co to będzie!”, „Kto nie dotknął ziemi ni razu / Ten nigdy nie może być w niebie”)	Adam Mickiewicz „Dziady” cz II
		Słynna Pieśń Waldeloty” jest pochwałą „pieśni gminnej”: to lud pielęgnuje pamięć o ważnych wydarzeniach w historii narodu („ O pieśni gminna, ty stoisz na straży/ Narodowego pamiętek kościoła'	Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”
		Wieszcz przypatruje się życiu w zaścianku, ale najwięcej uwagi poświęca, wiodacemu żywot z dala od miasta i cywilizacji, dworskiemu ziemiaństwu	Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
	Pozy t	Realistyczny obraz życia na wsi i portret zacofanego chłopa, który wyzwala się z mentalności pańszczyźnianej. Jóxzef Ślimak nie chce sprzedac swojej ziemi Niemcom. Wobec oporu całej wsi - kolonizatorzy niemieccy musza skapitulowac	Bolesław Prus „Placówka”
		Historia biednego, utalentowanego dziecka, które nie ma szans rozwoju w zacofanym środowisku wiejskim. Opuszcza więc rodzinne strony w poszukiwaniu możliwości nauki i pracy	Bolesław Prus „Antek”
		Przerażająca, napisana gwarą nowela pozytywistyczna o konieczności oświecenia chłopów i lepszego traktowania ich przez klasy wyższe.	Henryk Sienkiewicz „Szkice weglem”
		Tragiczny los utalentowanego wiejskiego chłopca. Za dotknięcie skrzypiec we dworze skazany zostaje na okrutną chłostę, po której umiera	Henryk Sienkiewicz „Janko Muzykant”
		Przeciwstawienie dwóch światów - dworu i zaścianka - na granicy których dochodzi do konfliktów, zwłaszcza na tle ekonomicznym. Mezalians Justyny Orzelskiej, jej nowoczesna postawa - zapowiadają jednak szczęśliwy finał.	Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem”
		Typowy pozytywistyczny obrazek, którego już sam tytuł jest ironiczny: jak najmita może być wolny? „Wolny” top po prostu pozbawiony rodziny, domu, środków do życia…	Maria Konopnicka „Wolny najmita”

WIEŚ

EPOKA	UJĘCIE PROBLEMU	TEKSTY KULTURY
Renesans	Człowiek powinien życ w harmonii z naturą. Życie ludzkie - jak przyroda - dzieli się na cztery pory: dzieciństwo, młodość, wiek dojrzały i starość	Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego”
		Chłopi to warstwa najbardziej wykorzystywana i uciskana, zarówno przez stn kapłański, jak i szlachecki („KsiądzPana wini, Pan Księdza,/a nam prostym zewsząd nędza”)	Mikołaj Rej „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem Wójtem a Plebanem”.
		Arkadyjska wizja życia na wsi, w którym jest miejsce na ciężka, ale wspólną pracę na roli, a także na miłość i odpoczynek, o czym śpiewa kolejnych dwanaście panien („wsi spokojna, wsi wesoła, / Który głos Twej chwale zdoła?/ Kto twe wczasy, twe pożytki/Może wspomnieć za raz wszytki?”).	Jan Kochanowski „Pieśń świętojańska o sobótce”
		Swoista antysielanka, obrazująca nie tylko ciężką pracę w polu, ale też ówczesne stosunki społeczne. Okrutny starosta każe pracowac nawet po zachodzie słońca, ale pieśń Pietruchy pełna jest nadziei na zmianę niesprawiedliwego losu („Słoneczko, śliczne oko, dnia oko pięknego!/ Nie jesteś ty zwyczajów starosty naszego”).	Szymon Szymonowic „Żeńcy”
	Oświecenie	Sielanka w formie zabawy dwojga kochanków: on schował się przed nią, ona niecierpliwa, robi mu wymówki. Kłótnia wisi w powietrzu, ale zwycięża sentymentalny spokół miłości	Franciszek karpiński „Laura i Filon”
		Okazja do sportretowania wiejskiego ludu, niezależnego i miłującego wolność („Gdy się w niewoli żyje, / nie ma tam swej lubości - / pies na powrozie wyje, / każdy pragnie wolnosci”) staje się spór Krakowiaków i Górali wywołany przez piękna pannę.	Wojciech Bogusławski „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”
	Romantyzm	Niezwykłe opowieści, inspirowane wierzeniami ludowymi: o złym paniczu, który porzucił prostą dziewczynę i ożenił isię z inną („Rybka”), o strzelcu przemienionym w drzewo („Świtezianka”). W programowej „Romantyczności” następuje nobilitacja ludowego sposobu widzenia świata („Czucie i wiara silniej mówi do mnie, / Niż mędrca szkiełko i oko”; „Miej serce i patrzaj w serce”).	Adam Mickiewicz, tom „Ballady i romanse” (m.in. „Romantyczność”, „Rybka”, „Świtezianka”)
		Ludowy obrzęd dziadów unaocznia odwieczny związek świata widzialnego z niewidzialnym (duchy przychodzą i gdy spełnione zostaą ich prośby, odchodzą). Nawet dla ludu sa sprawy niepojęte, nad którymi nie można zapanowac („Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, /Co to będzie, co to będzie!”, „Kto nie dotknął ziemi ni razu / Ten nigdy nie może być w niebie”)	Adam Mickiewicz „Dziady” cz II
		Słynna Pieśń Waldeloty” jest pochwałą „pieśni gminnej”: to lud pielęgnuje pamięć o ważnych wydarzeniach w historii narodu („ O pieśni gminna, ty stoisz na straży/ Narodowego pamiętek kościoła'	Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”
		Wieszcz przypatruje się życiu w zaścianku, ale najwięcej uwagi poświęca, wiodacemu żywot z dala od miasta i cywilizacji, dworskiemu ziemiaństwu	Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
	Pozy t	Realistyczny obraz życia na wsi i portret zacofanego chłopa, który wyzwala się z mentalności pańszczyźnianej. Jóxzef Ślimak nie chce sprzedac swojej ziemi Niemcom. Wobec oporu całej wsi - kolonizatorzy niemieccy musza skapitulowac	Bolesław Prus „Placówka”
		Historia biednego, utalentowanego dziecka, które nie ma szans rozwoju w zacofanym środowisku wiejskim. Opuszcza więc rodzinne strony w poszukiwaniu możliwości nauki i pracy	Bolesław Prus „Antek”
		Przerażająca, napisana gwarą nowela pozytywistyczna o konieczności oświecenia chłopów i lepszego traktowania ich przez klasy wyższe.	Henryk Sienkiewicz „Szkice weglem”
		Tragiczny los utalentowanego wiejskiego chłopca. Za dotknięcie skrzypiec we dworze skazany zostaje na okrutną chłostę, po której umiera	Henryk Sienkiewicz „Janko Muzykant”
		Przeciwstawienie dwóch światów - dworu i zaścianka - na granicy których dochodzi do konfliktów, zwłaszcza na tle ekonomicznym. Mezalians Justyny Orzelskiej, jej nowoczesna postawa - zapowiadają jednak szczęśliwy finał.	Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem”
		Typowy pozytywistyczny obrazek, którego już sam tytuł jest ironiczny: jak najmita może być wolny? „Wolny” top po prostu pozbawiony rodziny, domu, środków do życia…	Maria Konopnicka „Wolny najmita”

---