Metody pracy opiekuńczo- wychowawczej
Praca opiekuńczo - wychowawcza polega na organizowaniu warunków dla: prawidłowego rozwoju osobowości wychowanków, zaspokajaniu potrzeb indywidualnych, wyrównywaniu opóźnień i braków. Działalność opiekuńczo-wychowawcza. odbywa się nie tylko w instytucjach ale także w rodzinie, wiosce dziecięcej itp. Celem pracy opiekuńczo - wychowawczej jest przygotowanie wychowanka aby mógł samodzielnie żyć, osiągnięcie przez wychowanka możliwości i umiejętności kierowania własnym rozwojem i umiejętnością podejmowania własnych wyborów i decyzji, wyrabiania poczucia odpowiedzialności oraz oceny własnych osiągnięć i błędów..
Zadania w zakresie pracy opiekuńczo -wychowawczej zmieniają się w zależności od potrzeb i sytuacji w jakiej znajduje się wychowanek; zawsze jednak skupiają się wokół tworzenia jak najbardziej sprzyjających warunków dla rozwoju jednostki.
Metoda to element składowy procesu wychowawczego, to sposób postępowania wychowawcy z wychowankiem w określonej sytuacji wychowawczej. Metoda powinna charakteryzować się stosowaniem określonych, uporządkowanych środków. Działanie, które w konkretnych sytuacjach wychowawczych można powtarzać.
W metodyce wychowania podstawowym celem postępowania wychowawczego czyni się wywieranie wpływu na aktywność wychowanka, a w metodyce pracy opiekuńczo-wychowawczej zaspokojenie potrzeb wynikających z braku i kształtowanie nowych potrzeb rozwoju. Uniwersalny charakter metod wychowania sprawia, że w pewnym zakresie mogą być stosowane w codziennej praktyce opiekuńczo-wychowawczej. Wychodząc ze słusznego założenia, że wszelkie wychowanie polega na zewnętrznym aktywizowaniu wychowanka, a następnie na utrwalaniu wywołanych w ten sposób procesów psychicznych, musimy przyjąć, że metody, za pomocą których można to osiągnąć, mają uniwersalny charakter. Dobór metod zależy więc nie tyle od celu wychowania, ile od sytuacji, w której zachodzi wychowawcze oddziaływanie, są to więc cztery grupy metod wychowania:
1. Metody wpływu osobistego wynikają z naturalnej skłonności człowieka do naśladowania innych osób mających uznanie i autorytet. Jeżeli postępowanie wychowawcy w różnych sytuacjach stanowi wzór do naśladowania, a jego osobowość może pomóc w zbudowaniu modelu sukcesu życiowego wychowanków, to wpływ przykładu bywa znaczący w działalności opiekuńczo-wychowawczej. W tej grupie metod oprócz przykładów mamy również takie metody, jak wysuwanie propozycji, wyrażanie aprobaty i dezaprobaty oraz perswazję.
2. Metody wpływu sytuacyjnego polegają na oddziaływaniu pośrednim za pomocą sytuacji, które wychowawca może tworzyć, aby organizować doświadczenie wychowanków. Stosując tę metodę, należy jednak pamiętać, że o autentycznym doświadczeniu wychowanków można mówić wówczas, gdy ich zadowolenie lub niezadowolenie nie wynika z jakiejkolwiek ingerencji wychowawcy, lecz stanowi konsekwencję ich postępowania w danej sytuacji życiowej. W grupie tych metod oprócz metody nagradzania i karania wychowawczego szczególne miejsce zajmuje metoda przydzielania funkcji i ról społecznych, kształcąca umiejętności współżycia społecznego i samorządności wychowanków. Modyfikując warunki określające sytuacje, w jakich znajdują się wychowankowie, wychowawca może wyznaczać:
- rodzaj zadań i obowiązków przydzielanych wychowankom
- rozmiar tych zadań i stopień ich trudności
- czas wypełniania zadań i obowiązków
- uprawnienia przyznawane wychowankom
- zakres swobody wychowanków
3. Metody wpływu społecznego polegają na znaczącym wychowawczo i atrakcyjnym oddziaływaniu zespołu wychowawczego. Chodzi tu więc o to, aby wychowawca nie narzucał zespołowi własnych przekonań, ale na zasadzie współdziałania umożliwiał wychowankom aktywne uczestnictwo w jego funkcjonowaniu przez pełnienie funkcji i odgrywanie ról społecznych. Wychowawca musi być zainteresowany tym, aby umacniać w zespole pozycję jednostek wywierających dodatni wpływ na ogół wychowanków. Podstawową rolę odgrywa tutaj tzw. styl kierowania zespołem. Wychowawca posługując się demokratycznymi metodami pracy z zespołem wywiera większy wpływ na kształtowanie się celów zespołu, jego struktury czy norm postępowania.
4. Metody kierowania samo wychowaniem polegają na czynnym ustosunkowaniu się do procesu własnego rozwoju. Samowychowaniem nazywamy trening w zakresie świadomego kierowania przez jednostkę własnym postępowaniem i rozwojem. Jego istotę stanowi to, że wychowawca towarzyszy wychowankowi w jego pracy nad sobą, nadając jej określony kierunek oraz inicjując odpowiednie zabiegi perfekcjonistyczne.
Oczywiście wszystkie te zabiegi tracą swoje uzasadnienie, jeżeli wychowanek nie przejawia żadnych tendencji do pracy nad sobą - trzeba wtedy zacząć od intensywnych starań o rozbudzenie w nim tych tendencji. Wychowawca kierując samowychowaniem wychowanka, powinien nauczyć go różnych sposobów wpływania na własny rozwój, takich jak:
- pisemne postanowienia dotyczące zwalczania własnych wad
- wyznaczanie sobie zadań wymagających systematycznego wysiłku
- prowadzenie dziennika z uwzględnieniem elementów samooceny
- ćwiczenie się w punktualności, dokładności, opanowaniu czy
w walce ze złymi przyzwyczajeniami
- umowne nagradzanie się i karanie za własne postępowanie
W każdej z wyszczególnionych metod wychowania decydującym czynnikiem, wpływającym na efektywność procesów wychowawczych, jest wychowawca. W grupie metod wpływu osobistego wychowawca oddziałuje na wychowanków, własnym zachowaniem, w grupie metod wpływu sytuacyjnego steruje warunkami życia wychowanków, głównie za pomocą modyfikacji, w metodzie wpływu społecznego wychowawca operuje wpływami otoczenia społecznego na wychowanków, a w grupie metod kierowania samowychowaniem - odwołuje się do ukształtowanych postaw poszczególnych wychowawców.
Literatura:
Muszyński H. ( 1972) Socjalistyczny ideał wychowania
1