SCENARIUSZ LEKCJI MUZYKI
klsasa I - III gim.
(czas trwania lekcji 90 min.)
Temat: Zabytki polskiej muzyki średniowiecznej.
CEL GŁÓWNY LEKCJI:
∼ zapoznanie uczniów z zabytkami polskiej muzyki średniowiecznej; pieśnią Bogurodzica oraz pieśnią Gaude Mater Polonia
CELE OPERACYJNE LEKCJI:
Uczeń po zajęciach:
+ zna historię o początkach państwa polskiego
+ zna aktualną sytuację w Polsce w okresie średniowiecza
+ zna tytuły najważniejszych średniowiecznych zabytków polskiej kultury muzycznej;
+ zna treść i okoliczności powstania pieśni Gaude, Mater Polonia;
+ wie, jak zachować się podczas słuchania lub wykonywania pieśni Gaude, Mater Polonia;
+ potrafi podać imiona najważniejszych polskich patronów średniowiecznych;
+ wie, przed jaką bitwą polscy rycerze śpiewali pleśń Bogurodzica;
+ potrafi zaśpiewać w grupie fragment pieśni Bogurodzica
+ zna tekst Gaude Mater ....
FORMY ORGANIZACJI PRACY UCZNIÓW:
~ zbiorowa
FORMY AKTYWNOŚCI MUZYCZNEJ:
~ słuchanie muzyki
METODY:
~ analityczno - percepcyjna
~ organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia podczas lekcji
~ pogadanka
POMOCE DYDAKTYCZNE:
+ Odtwarzacz CD
+ Wincenty z Kielczy : Gaude, Mater Polonia [CD]; Anonim Bogurodzica [CD]
+ Ćwiczenia przygotowane przez nauczyciela
+ nuty pieśni Bogurodzica, Gaude Mater Polonia
+ tablica
+ czytanka Śpiewany rodowód (podręcznik - Świat muzyki Wsip)
+ ewentualnie komputer i CD-ROM Wiedza o kulturze.
PRZEBIEG LEKCJI:
CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE:
Powitanie, sprawdzenie listy obecności
Podanie tematu lekcji
1. Muzyka w średniowiecznej Polsce.
Muzyczne nowinki europejskie przenikały również do średniowiecznej Polski, po przyjęciu przez nią chrztu. Ośrodkami kulturalnymi były klasztory, później również Akademia Krakowska. Na dworze królowej Jadwigi i Jagiełły istniała kapela, w Krakowie działał wybitny kompozytor Mikołaj z Radomia.
Najstarszym zabytkiem muzyki polskiej jest anonimowa pieśń w języku polskim — Bogurodzica. Obok niej również ogromne znaczenie dla muzyki polskiej ma pieśń „Gaude Mater Polonia”.
Zachowało się również kilkadziesiąt innych zabytków pieśni religijnych i świeckich, przeważnie do tekstów łacińskich.
2. Rozmawiam z uczniami o początkach państwa polskiego:
- uczniowie wymieniają znane legendy: o Lechu, Czechu i Rusie; o Popielu;
o Warsie i Sawie, o Szczerbcu;
- przytaczamy historycznie potwierdzone fakty: osiedlenie się plemion słowiańskich w dorzeczach Odry i Wisły; osada w Biskupinie, Ostrów Lednicki; piece hutnicze w Górach Świętokrzyskich i pod Krakowem; szlak bursztynowy; ślub Mieszka I z Dobrawą; 966 - przyjęcie chrześcijaństwa, a wraz z nim kultury zachodniej, łacińskiej; 1025 - koronacja Bolesława Chrobrego, który doprowadził do powstania w Gnieźnie pierwszego w Europie Środkowej arcybiskupstwa; rządy Kazimierza Wielkiego, rola klasztorów benedyktyńskich (Trzemeszno, opactwo w Tyficu); zwycięska bitwa pod Grunwaldem pod wodzą Władysława Jagiełły; założenie uniwersytetu w Krakowie.
Oglądamy fotografie z CD-ROM- u Wiedza o kulturze. Kraków: 12-19 ołtarz Wita Stwosza i kościół Mariacki, 21-22 Barbakan, 36, 38-40 katedra na Wawelu.
Czytamy „Śpiewany rodowód” i oglądamy reprodukcję drzeworytu Bolesław Chrobry - odczytujemy napis: „Bolesław Chrobry pierwszy król Polski".
4..Proszę o podanie imion średniowiecznych patronów krajowych:
Św. Wojciech - męczennik, jego ciało wykupił Bolesław i sprowadził do Gniezna, stad grab w Gnieźnie jest najstarszym miejscem pielgrzymek w Polsce (Drzwi Gnieźnieńskie);
Św. Stanisław - oglądamy renesansową miniaturę Stanisława Samostrzelnika. Zwracam uwagę uczniów na dominującą i błogosławiącą postać biskupa. Klęczą przed nim dostojnicy (m.in. kró1 Zygmunt 1), w ręku anioła proporzec z godłem Polski. Na dole, po prawej stronie znajduje się tarcza herbowa z Orłem Jagiellonów.
5. Słuchamy Gaude Mater Polonia
6. Opis pieśni
GAUDE MATER POLONIA - Raduj się Matko Polko !
11 kwietnia 1079 roku biskup krakowski Stanisław ze Szczepanowa (Szczepanowski) zginął śmiercią męczeńską z wyroku króla Bolesława Śmiałego. W roku 1253 został ogłoszony świętym ( później uznanym też za świętego - patrona Polski) odbyły się wówczas uroczystości kanonizacyjne. Na uroczystości tej Wincenty z Kielczy, dominikanin i kanonik krakowski, napisał w języku łacińskim Historię o św. Stanisławie, do której włączona też była pieśń Gaude Mater Polonia. W 2 połowie XII wieku pieśń ta usamodzielniła się i od kiedy Władysław łokietek zjednoczył Polskę i w roku 1320 koronowany został na króla - Gaude Mater.... towarzyszyła uroczystościom władców z dynastii Piastów, pełniąc rolę pierwszego polskiego hymnu królewskiego.
Twórcą melodii i tekstu tej pieśni, muzyk i poeta Wincenty z Kielczy na Opolszczyźnie ksiądz i zakonnik to pierwszy w dziejach znany nam z nazwiska kompozytor polski.
(nuty - podręcznik „Świat muzyki” Wsip.)
7. Słuchamy Bogurodzicę
8. Opis pieśni
BOGURODZICA - KRÓLOWA PIEŚNI POLSKIEJ.
Bogurodzica jest niewątpliwie największą chlubą i najcenniejszym utworem polskiego śpiewnika narodowego. Znamy ją dziś jako pierwszą pieśń hymniczną w języku polskim. Jest najstarszą spośród odkrytych - pieśnią bojową rycerstwa polskiego, a jednocześnie pieśnią religijną. Od jej pojawienia się w historii rozpoczyna się charakterystyczne dla naszych dziejów współistnienie pieśni religijnych i wojskowych (rycerskich, żołnierskich, chłopskich), występujących we wspólnym nurcie pieśni patriotycznej. Wiele znaczących w historii polskiego śpiewu narodowego pieśni wojskowych zwracało się do Boga w swym tekście i motywach melodycznych. Również wiele pieśni, początkowo śpiewanych tylko przy uroczystościach religijnych, zaczęło pełnić rolę pieśni żołnierskich, bitewnych. Dlatego Bogurodzica stała się symbolem jedności religijno-patriotycznej w pieśniarstwie polskim.
Pierwszy znany nam rękopis tekstu Bogurodzicy pochodzi z roku 1407. Odnaleziono go przypadkiem, tekst ten był bowiem zapisany na karcie przyklejonej do wewnętrznej strony okładki księgi z łacińskimi kazaniami autorstwa Macieja z Grochowa, wikariusza z Kcyni, w 1407 r.
(nuty - „Świat muzyki” - podręcznik Wsip.
9. Najpopularniejsi kompozytorzy Polski średniowiecznej to:
Wincenty z Kielczy (XIII w.)
Mikołaj z Radomia (XV w.) - komponował polifoniczną muzykę religijną i świecką, z której zachowało się tylko kilka utworów.
Zadanie domowe
- Nauczyć się 4 wersów pieśni Gaude Mater Polonia
- Rozwiązanie ćwiczeń podanych przez nauczyciela
CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE:
Spakowanie przyborów i podręczników
Pożegnanie klasy