83. Nowe religie Australii i Syberii
1. Australia
W roku 1788 pierwsi Europejczycy osiedlają się na lądzie australijskim, reakcją Aborygenów jest stopniowa ucieczka w coraz bardziej niegościnne rejony kontynentu, gdzie niektórym grupom udało się przetrwać w izolacji do lat 60. Pozostała część musiała adaptować się do obecności Białych, a ponieważ w niektórych rejonach osadnictwo było rzadkie, dało to im czas do uzmysłowienia sobie istnienia innych i ich siły technologicznej. Wcześniej ich terytoria były poddane pewnym wpływom mieszkańców Wysp Sundajskich i Nowej Gwinei oraz rozprzestrzenianiu się pewnych rytuałów i systemów o genezie lokalnej jak np. system klas matrymonialnych o 4-8 podsekcjach czy rytuały Kunapipi.
W latach 50. liczba pełnej krwi Australijczyków zaczyna rosnąć, a tradycyjne idee odradzają się ponownie. Grupy plemienne zamieszkujące tereny misji czy stacji, zachowują zawsze co najmniej jeden ze swych systemów przekształceń (system klas matrymonialnych, który jest dla Australijczyków tym, co odróżnia ludzi od zwierząt, parzących się z kim popadnie).
Najczęstszą przyczyną przechodzenia do świata Białych jest gwałtowność tradycyjnych inicjacji i władza starszyzny. Młode dziewczęta dzięki misjonarzom mogą zawrzeć małżeństwo z wybrankiem serca, a nie z jakimś starszym mężczyzną. Młodzi chłopcy natomiast uciekają przed bolesnymi inicjacjami z rytami obrzezania czy subincyzji. Wielkie święta, jak rytuały Kunapipi na Ziemi Arnhema zostają pod wpływem misjonarzy "wyprane" z orgiastycznych zachowań seksualnych. Inne święta muszą ulec zmianom na przykład ze względu na to, iż większość młodych pracuje u Białych. Główne ceremonie przenosi się na weekend, a czas świąt z kilku miesięcy skraca się do kilku tygodni czy nawet dni.
W Australii zauważamy niemal całkowity brak synkretycznych nowych ruchów religijnych o wydźwięku millenarystycznym czy mesjanistycznym, spowodowanym głównie przez siłę tradycji. Choć są wyjątki, jak system Kurangara. Wedle niego syn herosa kulturowego Nguniai o imieniu Tjanba, po zidentyfikowaniu z Chrystusem, stał się głównym dysponentem dóbr w swoistym systemie cargo. Miał on pojawić siew 1936 roku podróżując od plemienia do plemienia samochodem wyładowanym narzędziami i bronią. W każdym plemieniu prosił o poczęstunek i urządzał z tego ucztę rytualną po czym miał głosić bliski koniec świata. Wyznawcy Kurangara gromadzili się na zebraniach, używając prowiantu pochodzącego tylko od Białych.
Równolegle z procesem asymilacji mają miejsce dążenia natywistyczne, zmierzające do odnowienia plemiennych inicjacji. Wedle Roberta Tonkinsona religia i system światopoglądowy wraz z rytuałami inicjacji są środkami zachowania godności i podstawą odrodzenia kulturowego oraz powodem do dumy i źródłem siły moralnej wśród Aborygenów. Należy do tego jeszcze dodać lekceważenie ich kultury przez Białych, okazywanie wyższości oraz spychanie do drugiej kategorii. To wszystko powoduje, że z końcem pory suchej porzucają oni osady Białych, stacje misyjne i odchodzą w busz...
2. Syberia - burchanizm
Szamanizm syberyjski podlegał przez wieki wpływom zarówno chrześcijańskim (prawosławie) jak i buddyjskim (lamaizm). W XVIII-XIX wieku mongolski lamaizm wywarł duży wpływ na religię buriacką, stapiając się z szamanistycznymi wierzeniami i panteonem. Nazwa pochodzi z buriackiego burchan i oznacza "bóg" w odniesieniu do jedynego Boga monoteistycznego (Biały Burchan) oraz Buddy (Burchan-budda). Alarscy Buriaci byli zarówno lamaistami i szamanistami, bochańscy byli prawosławnymi i szamanistami. Jednak ze względu na podobieństwo kosmologii wynikające głównie z tego, że sam lamaizm wywodzi się z szamanizmu (bon) to właśnie ze zlania tych dwu systemów powstał burchanizm. Lamowie otwarcie wykorzystywali mity i obrzędy do utrwalenia buddyzmu. Ukształtowała się kategoria półlama-półszamana, który przechodził inicjację w klasztorze, a do transów wykorzystywał księgi buddyjskie. Sami wyznawcy określali burchanizm jako ak jang (biała/mleczna wiara, w przeciwieństwie do czarnej-szamanizmu). Jego pojawienie się jako zintegrowanego systemu przypada na rok 1904, kiedy to jej wyznawcy rozpoczęli walkę z tradycyjnym szamanizmem. Walczyli ze wszystkim, co czarne, wyrżnięto czarne owce i bydło... Za święty pokarm uznano mleko, zakazano spożywania krwi. Szamanów zastępują jarłykczi, którzy powoływani przez Boga czytali modlitwy oraz palili kadzidła.