BUDOWA	ROZWÓJ		CHOROBOTW.
Trypanosoma gambiense/ świdrowiec gambijski	Trypomastigta 10-30x1-3μm i epimastigota. W osoczu przybiera kształt liter C i V lub S	Trypomastigota pasożytuje w osoczu krwi-limfie-PMR. Postacią inwazyjną dla much tse-tse też jest trypo., zarażają się ssąc krew człowieka lub zwierząt. W ciele owada przekształca się w epi. A następnie w gruczołach ślinowych w trypo. Nie szkodzą muchom		Śpiączka afrykańska,2fazowa: 1.pasożyt w osoczu-nieregularna gorączka, dreszcze, bóle głowy,powiększenie ww i śledziony 2.pazożyt w PMR-zab psychiczne,stany pobudzenia i śpiączki. Prowadzą do wyniszczenia, śmierci
Trypanosoma cruzi Chagas	Trypomastigota 10-20μm, epimastigota, amastigota śr 1,5-5μm podobne do gambiense	Trypo wnika do tkanki podskórnej przekształca się w amastigota i pasożytuje w USS narządów miąższowych, ww chł., włóknach m.serc, mm., mózgu. We krwi występuje trypo i tym zarażają się pluskwiaki. U owada w przedżołądku trypo przekształca się w epi i po podziałach w jelicie owada staje się trypo.		Choroba Chagasa- problem ameryki Pd. Gorączka, obrzęk powiek i twarzy, powiększenie ww.chł, wątroby, śledziony, zap. M.serc, ZOMR i mózgu. Przewleka: sercowa i oponowo-mózgowa
Leiszmania donovani	Promastigota i amastigota 2-5μm	Moskity ssą krew, lub wtarcie. Promastigota przekształca się w wewnkom amastigota, która jest typowym pasożytem USS wątroby, śledziony, szpiku. 1kom=100pasoż. Samica zaraża się wewnkom amasti. A w jej org amasti - promastigota		Leiszmanioza narządowa (70%współisnt. Z HIV) Gorączka, pow wątroby i śledziony i ciemne zabarwienie skóry. Objawy związane z produktami przemiany materii
Rzęsistek pochwowy	Trofozoit:koło, grucha, elipsa 4-40μ. Wrzecionowate jądro, nad nim 5 kinetosomów: 4 wici wolne i 1 tylna biegnąca wzdłuż bł. Falującej. Okołowiciowa pelta. U nasady błony fal. Usztywniająca struktura Kosta a wzdłuż całego ciała aksostyl. Ziarnistości parakostalne i paraksostylne.	Rozmnaża się przez podział podłużny. Oddycha beztlenowo rozkładając glikogen. Je bakterie, grzyby i rozpadające się kk.nabłonka. Zarażenie drogą układu moczowo-płc bezpośrednio lub pośrednio		Rzęsistkowica: upławy, świąd krocza i pochwy; u m.:zapalenie napletka, żołędzi, cewki, pęcherza. Przewl u kobiet prowadzi do nadżerek, stanów przedrakowych szyjki macicy. Trudna w leczeniu powikłana grzybicą.
Entameba histolytica	Trofozoit 20-60 i cysta. T wytwarza pseudopodia. Jadro pęcherzykowate kariosom ułożony centralnie, chromatyna przylega do błony jądrowej. Erytrocytofagia, w wodniczkach można znaleźć er. C. 10-20 otoczona grubą błona, 1,2,4 jj u młodych-jodofilna wodniczka -zb. Mat zapasowego. Ciała chromatoidalne-RNA	Czl zaraża się inwazyjnymi cystami z których powstają 1,2,4 trofozoity mnożące się dalej przez podział bezpośredni w św jelita grubego - inf zdarza się bezobjawowa i wygasa.		Pełzakowica jelitowa(ostra lub przewlekła)- adhezja cyst do nabłonka i poprzez dz. Proteolityczne: pogrubienie, ubytki, owrzodzenia, perforacja. Bóle biegunka z krwią, ogólne osłabienie organizmu. Zaburz. funkji nabłonka śl jelita
Giardia lamblia	Trofozoit 10 gruszka i cysta. T. przy biegunie przednim tarcza przyssawkowa (+białka: giardiny) i 2 jadra z chromatyną skupioną w środku, między jj 8kinetosomów 4 pary wolnych wici, z czego para tylnych do powierzchni komórki tworzy włókna wzmacniające=aksonem na krzyż z ciałami pośrodkowymi. C. 10x15 2,4 jj	Zarażenie p.o z zanieczyszczonym pokarmem lub wodą; możliwe inwazje rodzinne, czy kontaktowe, odzwierzęce.		[przyczepia się do nabłonka XII i dróg żółc.] Objawy różnorodne: nieżyt jelita i zapalenie dróg żółciowych. U dzieci zaburzenia trawienia i wchłaniania tłuszczów(+Wit.) i ww. - upośledzenie/zanik kosmków jelitowych - objawy sugerują zatrucie pokarmowe, niedokrwistość
Plazmodium vivax	Budowa+rozwój: bezpłciowa schizogonia u człowieka, płciowa gamogonia u owada, rozpoczęta u człowieka. Inwazyjny sporozoit 14x1 wnika do krwiobiegu i po kilku min trafia do wątroby do h-c [SCHIZOG.POZAKRW.] sporoz przekształcia się w schizont ulega podziałom - 1000meroz. - rozerwanie h-c i merozoity idą do krwi [SCHIZOG.KRWINK.] meroz wnika do er i przybiera postać pierścienia (wodniczka, pas cyt.,j.) przekształca się w ruchliwego schizonta: er pow. Odbarw.,większe zużycie o2 i glc, widoczna hemozoina i z.Sch. Po kolejnych podziałach -1000 meroz.er się rozpada i merozoity atakują inne Re lub tworzą mikrog.7-8 i makrog. 9-10 te zjada komar i sporogonia w ciele komara: po połączeniu powst. Ookineta + otoczka = oocysta, w jelicie sporocysta w sporocyście dochodzi do sporogonii i powst. Schizonty.			Napad malarii: -faza zimna - zimno+dreszcze -faza gorąca - 40C, gorąco, suche błony, aburz świadomości, śpiączka, bóle przy pow śledziony -faza ustępowania-gwaltowne obniżenie temp ze zlewnymi potami. Ruchliwy i owalny 48, pasmowaty 72. Dodatkowo: bóle głowy, mm, nudności, wym.,żółt., opryszczka , cechy inf. Odd., nieżytu żoł-jel.
Malariae/ pasmowy	Schizont nieruchomy, er. B.z. brak ziarnistości		Co 72h
Falciparum/ sierpowy	Zarażenia mnogie krwinek, schizont nieruchomy, er. B.z. ale są plamistości Maurera		Nieregularne napady, najgorsza odmiana, ciężki przebieg, często śmiertelny
Ovale/ owalny	Er. Owalne, powiększone, odbarwione, postrzępione
Fasciola hepatica/ mot. Wątrobowa	Duża-5x1,3cm; zółtniki wzdłuż boków, przyssawki podobne; jaja z wieczkiem; wylęg w wodzie		Jaja z kałem ost. Wyrost się do środowiska wodnego. Po 3 tyg- MIRAC. W ślimaku wodnym przekszt. się w SPOROC., nast. REDIĘ, CERKARIE, i opuszcza ślimaka. Otorbione przyczepiają się roślin-METACERK. Zwierzęta połykają i po utracie otoczki idzie do wątroby naczyniami lub bezpośr przez jamę otrzewną	U czł: powiększenie, ból wątroby, żółtaczka, wymioty, gorączka, stan ogólny ciężki. Toksyczne oddz. Młodych przywr na wątrobę. Zmiany włókniste i degeneracyjne prz.ż - st. zapalny lub kamica dróg
Motyliczka	1,5x0,15cm; przyss. brzuszna większa od gębowej; jajnik z tyłu kulistych i płątowych jąder, macica na 2/3ciałą, żółtniki z boków. Jaja ciemne, grubościenne, obrączka na wieczku, wylęg u ślimaka		Spłaszczone jaja ze skorupką i wieczkiem wydalane przeż żyw. I połykają je ślimaki lądowe.MIRAC. w trzustkowątr. Idzie przez 2 pokolenia SPOROC. Do CERKARII w jamie płucnej i się grupują po 200-400 i są wydalane podczas pełzania. Zjada je mrówa i uwalnia METACERK. Zjedzone - przez śc. jelita i ż. wrotną idą do przew. żółc.	U człowieka przebiega łagodnie, inwazja motyliczki może spowodować rozrost tk. Łącznej i nadmierny rozrwój nabłonka przewodów żółciowych w wątrobie
Opisthorchis felineus/ przywra kocia	Lancetowaty kształt1,2x0,3cm. Przyssawki podobne. 2 płatowe jj, 1 płatowy jajnik, żółtniki w środkowej cz. ciała. Skręcona macica, 2 pnie jelitowe, pęcherz uchodzi w tylnej cz. ciała		Jaja złożone z przewodzie żółciowym żyw. Idą z kałem (wydłużone z wieczkiem,żółtobrunatne) MIRAC z jaja uwalnia się dopiero w ślimaku słodkowodnym, przebija ścianę jelita i przekszt się w SPOROC. REDIE opuszczają sporoc i w trzustkowątrobie wytwarzają ogoniaste CERKARIE. Czynne wyjście ze ślimaka i pływają w wodzie. Poprzez łuski przenikają do mm. Ryby i po 6tyg są METACERKARIE; w żyw ostatecznym idą z XII przez pżw do wątroby	Stan zapalny wątroby - marskość ropień (ból, żółtaczka) Przy małej inwazji zaburzeń się nie obserwuje.
Schistosoma haematobium/ przywra krwi	Samce 1-2,5, samice 2-2,5cm samiec pokryty brodawkami samica tylko na końcu, przyssawka gębowa i brzuszna niedaleko siebie. Jelito rozdziela się 2 ramiona i ślepo kończy		Samice po kopulacji składają jaja w naczyniach splotu pęcherzowego. Jaja owalne z kolcen przedostają się do światła pęcherza i na zewn. Z moczem. W wodzie MIRAC wnika czynnie do ślimaka i wykszt SPOROC i SPOROC potomne..CERKARIE pływają w wodzie i czekają na człowieka(FURKOCERK=CERK + ogonek) przez skórę przenikają dzięki wydzielinie litycznej. Postacie dojrzałe rozwijają się i gromadzą w żż okolicy pęcherza i miednicy Mn.	Schistosomoza pęcherza, narządów rodnych i jelita prostego. Mechaniczne uszkodzenia ścian pęcherza i narządów w wyniku penetracji jaj. Krwiomocz, zapalenie i owrzodzenia pęcherza, narz. rodnych, j.grubego. Przenikając przez skóre tworzą swędzące plamy rumieniowe - ŚWIĄD PŁYWAKÓW
Enterobius vermicularis/ owsik ludzki	Samica 1zaostrzony,narzady parzyste,samiec 0,5zagięty, narz pojedynce ; pęcherzykowate obrzmienie oskórka, otw gębowy+ 3 wargi, wulwa w 1/3 ciała. Jaja 60x30 lipidy,chityna,białko,pęch. Powietrza.		Samica składa jaja na pow fałd odbytowych. Powleczone substancją przyczepiają się do skóry, zabawek. Samica ginie. Jaja połknięte/ wdychane uwalniają larwy w jelicie cienkim - idą do grubego, rosną, dojrzewają odżywiają się. Autoegzoinwacja, autoendoinwazja.	Świąd, brak apetytu, pobudliwość nerwowa, zaburzenia snu, zahamowanie rozwoju fiz i psych. Mogą zaostrzać stany zapalne wyrostka robaczk.
Ascaris lumbricoides/ glista ludzka	3 wargi + ząbkowana krawędź, brodawki czuciowe i chemoreceptory= amidy. Wór powłokowo-mm. Poprz prążkowany oskórek, hipoderma wpuklająca się do środka i mm. W wałkach bocznych układ wydalniczy w grzb.-n.grzbietowy w brzuszn-n.brzuszny. Samica 20-55x0,6 wulwa w 1/3- pochwa- macica- rozdwojenie- jajowody- jajniki. Samiec 15-30x0,4 zagięty w str brzuszną. Narządy płc nieparz. Jajo nieinwazyjne.. warstwa zewn pofałdowana i nietrwała		Cykl złożony w 1 żywicielu: Jaja uciekające z kałem zaw. zygotę. W glebie bruzdkowanie i gastrulacja. Rozwija się larwa i może przebywać w jaju w glebie. Po połknięciu jaja larwa w j.c opuszcza skorupkę i penetruje ścianę i zz. Do wątroby, serca, płuc. W pęch.pł 2 i 3 linienie - oskrzela tchawica, przełyk - jelito cienkie, 4 linienie dojrzewanie i wzrost. Trawieniu zapobiega budowa wora. Zabłąkane larwy - guzki robacze	Nosicielstwo do objawów: alergia(zmiany skórne, nieżyt nosa, zapalenie spojówek), przy migracji b.z.,ale też zapelenie płuc, eozynofilia. Jelito: niedożywienie, hipowitaminoza, zanik kosmków - zużywanie pokarmu. Niedrożność jelit.
Trichinella spirali/ włosień kręty	Dymorfizm płc. Samica 0,6x0,06, samiec 0,2x0,04. Wulwa 4/5. Larwa wędrująca 10x większa od młodej. Gardziel do połowy ciała. Tylna część złożona ze stichocytów- wydalają materiał antygenowy indukujący obronę. Jelito zakończone kloaką.		Cykl w żywicielu. Połknięte larwy uwalniane z torebek w jelicie cienkim i po 3 dobach-dojrzałe wdrążają się w błonę śluzową. Jajożyworodne samice , jaja przenikają do włosowatych naczyń chłonych - na cały org. MM poprz. Prążkowane - język, przepona, m.ż., Przebudowa k.mm: wzrost jąder, przesunięcie naśrodek, zwiększenie rybosomów, profil ER, mit., RNA, DNA. Zmiany morfologiczne i biochemiczne. Larwy ulegają skręceniu i otoczone torebką - torebka zawiera fragmenty zmienionej sarkoplazmy. Wokół niej tworzą się naczynia włosowate.	Włośnica: zespół zmian o charakterze zapalnym, alergicznym, toksycznym i metabolicznym - bóle głowy, mm., kończyn, gorączka, obrzęki wokół oczy, wylewy do spojówek, i podpaznokciowe.
Trichuris trichura/ włosogłówka ludzka	Torebka gębowa zaopatrzona w sztylet. Część przednia ciała cienka i nitkowata. Gardziel mięśniowa i gruczołowa, stichocyty. Samica 3,5-5 wulwa na granicy. samiec 3-4,5 zagięty koniec pojedyncze narządy. Jajo 60x30 beczułka z jasnymi czopami na biegunach		Larwa uwalnia się z jaja po strawieniu. Wedruje i dojrzewa w j grubym. Wynicowują błonę rozywając naczynia i pobierają krew. Samica składa jaja tylko w dobrych dla niej warunkach	Głównie bezobjawowo, Ew. zaburzenia z przewodu pokarmowego. W tropikach - trichuroza ostra - wyniszczenia . Bardziej niebezpieczne są toksyny, niż wysysanie krwi. Możliwe odczyny alergiczne.

TASIEMCE:

SKOLEKS - przednia część ciała , zazwyczaj zaopatrzona w narządy czepne

SZYJKA - collum - nieczłonowany odcinek produkujący proglotydy

STROBILA - dalsza część ciałą, otworzona przez łańcuch proglotydów

PROGLOTYDY - odrębne jednostki, posiadające komplet narządów wewnętrznych, płciowych męskich i żeńskich obok siebie: *młodociane-bez rozwiniętych narządów *dojrzałe-z czynnymi narządami *maciczne-zazwyczaj męskie narządy uległy zanikowi

Brak układu pokarmowego i oddechowego

Narząd męski - pęcherzyki, przewody wyprowadzające, nasieniowód, narząd kopulacyjny, który wchodzi do przedsionka płciowego

Narząd żeński - tylno brzuszna część proglotydu, jajnik, jajowód, ootyp, żółtnic, macica, pochwa, przedsionek płciowy

Larwy wnikają do żywicieli biernie, rzadko pozostają w jelicie, najczęściej z prądem krwi idą do narządów. Dorosłe tasiemce, prawie zawsze bytują w jelicie żywicieli.

Onkosfera - 3 pary haków, okryta rzęskami nazywa się koracydium; w ciele 1. żywiciela pośr przekształca się w procerkoid, w 2. plerocerkoid

Bruzdogłowiec szeroki	Największy, strobila do 15m, 2 bruzdy czepne, macica w kształcie rozetki ma własny otwór, 4000 proglotydów, 1/5 młodociane, jaja wydalane do światła żywiciela. Końcowe proglotydy rozpadają się w jelicie żywiciela	W wodzie wylęga się koracydium, połyka ją oczlik. W jelicie oczlika dzięki hakom idzie do jamy ciała i rośnie . Na tylnym końcu larwy rośnie cerkomer = procerkoid. Po połknięciu oczlika u ryby przekształca się w plerocerkoid. Po zjedzeniu surowej ryby u człowieka larwy przekszt. Się w postać dorosłą	Tasiemczyca - dolegliwości ze strony układu pokarmowego, bóle brzucha, nudności, wymioty, anemia złośliwa, z powodu niedoboru B12
Tasiemiec nieuzbrojony	Skoleks - ryjek zaopatrzony w przyssawki, otwórr płciowy położony nieregularnie, Strobila 4-10m, 1000-2000 pr. Jajnik 2płatowy, pień macicy z 30-35 odgałęzieniami	Proglotydy maciczne odrywają się od końca strobili, są ruchliwe. Samodzielnie wydostają się na zewnątrz, rozpadają i uwalniają jaja. Jaja z onkosferą połyka bydło poprzez niciane jelita, naczynia idzie do wątroby, nerek, pluc, MM.!! W mm tworzy wągier bydlęcy. Człowiek to zjada i u niego skoleks przytwierdza się do ściany jelita	-//- Liczne strobile mogą spowodowac niedrożność jelita, Ew. zaczopowanie przewodów żółciowych, trzustkowych.
Tasiemiec uzbrojony	Skoleks 1mm; Narzad czepny to przyssawki i podwójny wieniec haków. Strobila 2-4m, 800-1000 proglotydów. Najpierw młodociane, po 1m dojrzałe kwadratowe, ostatnie maciczne 12mm.Macica ma 7-12 odgałęzień	Jaja z emrbioforem i osłonką usuwane z kałem w strobilach ( po 5-6sztuk) uwolnione zjada świnia, w jej żołądku uwalniają się onkosfery - poprzes sciane i naczynia do narządów, w śródmięśniowej tk łącznej zasiedlają się i tworzą wągier świński 5-10mm. Człowiek zjada surowe mięso, otoczka się rozpuszcza, wynicowuje się skoleks	Tenioza podobna do tasiemczycy, ale gorsze skutki daje wagrzyca: spozycie jaj, przeniesienia jaj z kalu do ust, autoinwazja, przy wymiotach i ruchach antyperystaltycznych - onkosfery Ida do mozgu, oka, serca, płuc - napady padaczkowe, wzrost cisnienia śródczaszkowego, slepota, zaburzenia widzenia.
Tasiemiec bąblowcowy	Najmniejszy tasiemiec, Strobila 2,5-9mm i posiada tylko 3 proglotydy!!! Młodociany, Rozrodczy, Maciczny 2mm, Skoleks 3mm z ryjkiem, 4 przyssawki, podwójny wieniec haków	Jaja z kałem, wolne lub w proglotydach trafiają do żołądka żywiciela. Onkosfery idą przez ścianę jelita, do krwi, i przenoszone SA do narządów. Zatrzymują się w płucach, mózgowiu, nerkach, ale głównie w WATROBIE. Rozwija się bąblowiec- od 1mm, po 6m 10mm a po kilku latach nawet 20cm~~	Bąblowica - śmiertelna w mózgu, w wątrobie i płucach stany zapalne, przy pęknięciu pęcherza jest niebezpiecznie i powstają wtórne pęcherze
Tasiemiec psi	Strobila 30-50cm, 60-175 proglotydów. Dojrzałe przypominają nasiona ogórka, Skoleks romboidalny, 4 przyssawki stozek uzbrojony w 30-150haków. Podwójne narządy uchodzą do otworów po bokach ciała. Żółtnic z przodu. W miare rozwoju proglotydu zanika 200 kulistych jąder. Macica podzielona na gniazda (po 30 jaj) Proglotydy mają zdolność ruchu.	Proglotydy po oderwaniu wydstają się z kałem, po rozpadzie wydostają się z nich torebki jajowe z jajami z onkosferą w środku… Jaja rozprowadzane przez ruchome proglotydy są zjadane przez pchły - w jelicie larwy wylęga się onkosfera, w jamie ciała przekształca się w cysticerkoid. Pies przy lizywaniu owada zaraża się i w ścianie jelita rozwija się dojrzały tasiemiec.	U psów i kotów bez objawów chorobowych. U człowieka inwazja przebiega bezobjawowo. U dzieci: bóle brzucha, biegunka, świąd odbytu.

---