JULIUSZ SŁOWACKI „POWIEŚCI POETYCKIE”
Lambro, Godzina myśli
WSTĘP: MARIAN URSEL
GENEZA POWIEŚCI POETYCKICH SŁOWACKIEGO
- W domu Słowackiego miały miejsce częste spotkania literatów głównie w duchu liberalizmu i ugodowości, wypierano akcenty patriotyczne i niepodległościowe.
- Ojczym Słowackiego- August Becu- był bliskim współpracownikiem Nikołaja Nowosilcowa
- Słowacki nie miał nigdy problemów finansowych jak inni literaci, był nieco poza ogólnym nurtem ówczesnego życia
- W 1829 r. po ukończeniu prawa na Uniwersytecie Wileńskim Słowacki wyjechał do Warszawy, gdzie miał pełnić funkcję praktykanta w ministerstwie skarbu.
- W 1831 r. po wybuchu powstania listopadowego wyjechał do Drezna( od tej pory nie wróci do kraju). Tam otrzymał misję kurierską od rządu powstańczego, wyjechał więc do Paryża i Londynu.
- W tym okresie, w latach 1828- 1833 powstawały jego powieści poetyckie, m. In. Lambro i Godzina myśli.
- W grudniu 1832 wyjechał z Paryża do Genewy. Miał tam za zadanie załatwić sporządzenie medalu dla uczczenia powstania listopadowego na Litwie. Z tego okresu pochodzi Lambro oraz Godzina myśli
Lambro powstańca grecki
- Utwór mógł powstać między 1828 i 1832 r.
- Tytułowy bohater postacią historyczną. Lambro Canzani to powstaniec walczący o niepodległość Grecji w latach 1789- 1790. Poklęsce powstania został korsarzem
- Rigas- drugi bohater, również postać historyczna, powstaniec grecki, autor hymnu greckich bojowników
- Słowacki traktuje luźno prawdę historyczną, przedstawia Lambra głównie jako korsarza i narkomana
Godzina myśli
- Powstanie utworu: 1833
-Wystepują tam odwołania do biografii Słowackiego, ale to nie utwór autobiograficzny
- Poetycka podróż w „sfery pamięci”
- Stylizacja rozwijająca ideę „poetyckiej samotności, poetyckiej izolacji od zmiennej zależności społecznej i psychologicznej”
- Dziecko- jeden z bohaterów, jest stylizacją, nie prawdziwym Słowackim w młodości
- Autor zmierzał do przełamania mitu o arkadyjskim dzieciństwie
- Obie powieści poetyckie kończą młodzieńczy etap drogi poetyckiej Słowackiego
II. POWIEŚĆ POETYCKA W SFERZE ROMANTYCZNEJ MODY LITERACKIEJ
- Powieść poetycka stała się w romantyzmie obok ballady koronnym gatunkiem literackim
- Twórca- Walter Scott- autor pierwzej powieści poetyckiej: Pieśń ostatniego minstrela 1805 r.
- Dla dziejów powieści poetyckiej najistotniejsze było spojenie przez Scotta historyzmu z regionalnym folklorem i egzotyką kulturową, oraz impulsem patriotycznym
- Najwybitniejszym twórca powieści poetyckiej był Jerzy Gordon Byron, twórca m. In „Byrona”
- Bajronowska koncepcja powieści poetyckiej to głównie maksymalnie intensywne wyeksponowanie postaci bohatera- indywidualisty, wyposażonego w szereg cech specyficznych, i uproszczonej , anachronologicznej fabuły.
- Wpływ na tworzenie się gatunku miały:
*powieść gotycka- pierwowzór powieści grozy- z niej zaczerpnięto techniki, motywy wprowadzania nastroju grozy i sensacyjnej fabuły
*folklor- wykorzystano motywy i wierzenia ludowe, wprowadzano postacie związane z kultura ludową, weryfikacja związana ze stylistyką ludową, charakterystyke zwroty frazeologiczne
- Pierwsza polska powieść poetycka: „Maria” Antoniego Malczewskiego, opublikowana w 1825 r.
Najważniejsza polska powieść poetycka to „Konrad Wallenrod” Mickiewicza
III. NOWA KONCEPCJA BOHATERA
- Bajronowska koncepcja bohatera:
*obciążony tajemniczym przewinieniem
* stale nosi w sobie świadomość- źródło zlepienia
*to nie to nie Prometeusz, broni swego prawa do namiętności, wolności, zemsty
*ginie strawiony przez poczucie winy i zemstę
- Bohaterowie Żmiii, Lambra, Araba to samotnicy, renegaci, bojownicy o własną niezależność
IV. PROBLEMATYKA:
- W Przedmowie do 3. tomu „Poezji” Słowacki sformułował jasną, nowatorską koncepcję poezji narodowej. Przedmowa i „Lambro”- realizacja tego programu- stały się literackim przełomem w twórczości Słowackiego
- Nowa koncepcja poezji i roli poety
*w poezji narodowej poezji trzeba dopatrywać się duszy świata
*twórca narodowy pełni rolę służebna wobec narodu
*służba narodowi jedyna szansą rozwoju literatury
- W „Lambrze” :
*poeta podjął zagadnienia walki narodowo-wyzwoleńczej i patriotyzmu
*grecki powstaniec podobny do Wallenroda i Korsarza
*Lambro- postać przestylizowana, wynaturzona przez kumulację cech, budujących negatywny obraz bohatera
*to jednak nie błąd, ale technika stosowana świadomie - wyzwolenie z wpływów Byrona, samodzielna konstrukcja bohatera, ukazanie chorobliwych cech współczesnego sobie człowieka i jego bezsilnych dążeń
*Bohater- Lambro jest zatem postacią schorowaną na duszy;
Ma podjąć ciężar walki niepodległościowej, ale już od początku nie jest zdolny temu podołać;
Brak mu wiary i koncepcji działania;
Jedynym źródłem natchnienia jest opium i narkotyczne wizje
Początkowo motywem jego działań był patriotyzm, obecnie (gdy go poznajemy) nie jest zdolny do walki, myśli o sobie. Jest już tylko okrutnym piratem, siejącym postrach;
Zamordował jedyna kochającą go kobietę Idę w śnie narkotycznym- postać tragiczna, nikt po nim nie zapłacze;
- Słowacki nie był piewcą kultu własnego narodu, obca mu była martyrologia pokonanego narodu
- Powieść poetycka Słowackiego jest metaforycznym obrazem Polaków pozbawionych państwa
- W „Lambrze” zrodzi się właściwa Słowackiemu formuła patriotyzmu pełnego bólu, oskarżeń, wyrzutów skierowanych w stronę siebie i rodaków
„Godzina myśli”:
- W niej autor przedstawił wysublimowany obraz człowieka wieku, przenikliwe studium psychiki człowieka romantycznego.
- To fragment biografii romantycznej poświęconej romantycznemu dziecku.
- - Przełamano powszechny w romantyzmie mit sielankowego dzieciństwa.
- Dziecko romantyczne Słowackiego jest nieszczęśliwe, smutne.
- Utwór wyznacza nowe, dojrzałe horyzonty filozoficzne i estetyczne Słowackiego.
- W poezji S. funkcjonują dwie koncepcje egzystencji: zamknięta i otwarta.
Otwarta dominuje w pierwszym okresie twórczości, to świadomość uwięzienia w egzystencji.
Druga, późniejsza, to świadomość wyzwolenia, otwarcia, zyskana dzięki przyjęcie systemu mistycznego. Dowodem na przyjęcie tej koncepcji jest właśnie „Godzina myśli”.
- Słowacki wykorzystał w utworze „dziecko czarnymi oczami”, które znajdzie drogę uwolnienia z zaklętego kręgu praw egzystencji.
W opozycji do niego stoi starszy towarzysz, który nie potrafił wcielić w czyn swych marzeń, który zginął śmiercią samobójczą zabity głodem wrażeń.
- Lambro nie uwolnił się, zaś bohater „godziny myśli” tak. Stąd nowatorstwo tej powieści poetyckiej.
- Pisana 13- zgłoskowcem
V. WARSZTAT POETYCKI:
- W niewielkim stopniu korzystał Słowacki z ogólnego klimatu twórczości Byrona.
- Reminscencje z „Konrada Wallenroda” w „Lambrze”.
- Wpływy „szkoły ukraińskiej”- Malczewskiego, Zaleskiego, Goszczyńskiego. Zapożyczył Słowacki ogólny klimat.
- „Gofrem albo Jeruzalem wyzwolona” Tassa miał wybitne znaczenie dla twórczości Słowackiego. Przejął drobne motywy i epizody w „Lambrze”, także język, styl.
- Folklorystyczny motyw dziewczyny przebranej za mężczyznę, występująca w aspekcie heroiczno- tragicznym.
- „Lambro” przykładem bajronicznej konstrukcji i narracji, w której tajemniczość i zagadkowość połączone są z fragmentaryczną fabułą.
„Godzina myśli” odbiega od reguł kompozycyjnych i narracyjnych. Zamiast akcji, żywych dialogów, rozwija się meandryczna relacja, pełna subtelności, wyciszeń.
To skrzyżowanie powiści poetyckiej i elegii