M. Jędrychowska, Lektura i kultura. Kształtowanie świadomości kulturalnej uczniów szkoły podstawowej. Szkice i artykuły metodyczne dla nauczycieli języka polskiego, Warszawa - Kraków 1994.
Wprowadzenie:
Z jednej strony rodzaj postępowania dydaktycznego narzucają teksty - z drugiej możliwości uczniów.
Zakładamy, że ostateczną i naturalną konsekwencją nauki języka polskiego będzie rozwój duchowy ucznia, odpowiedni poziom kultury i intelektu.
Co kryje w sobie postulat budowania świadomości kulturowej?
- zauważanie zjawisk kultury
Ich rozumienie
- przeżywanie
- porozumiewanie się dzięki zrozumiałemu i przeżytemu
- wybieranie .
Czasowniki wybrane jako tytuły pięciu rozdziałów: (bawić się, fantazjować, pamiętać, tworzyć, porozumiewać się - informować - przekonywać) odsyłają nie tyle do dzieł, co do utrwalonej w nich aktywności emocjonalno - intelektualnej.
Teksty literackie są znakami zjawisk szerszych, wykraczających poza świadomość literacką.
Kwalifikacje genologiczne są istotne, ale wtórne wobec prezentowanego w książce całościowego myślenia. Książka ta nie jest zamachem na autonomię dyscyplin macierzystych - językoznawstwa i literaturoznawstwa.
BAWIĆ SIĘ
Poza nudą. O zabawach, grach rozrywkach
Zabawa - czynność swobodna, polega na pozorowaniu, bezinteresowna, według reguł, powołuje związki społeczne.
Aktywność w radości sprzyja rozwojowi ludzkiego myślenia.
Tak eksponowane współczesne techniki czy metody zabawowe w nauczaniu nie są sztucznym przedłużaniem dzieciństwa czy też próba infantylizacji. O ile są świadome, potrafią uczynić akty poznania czymś pasjonującym.
Nauczyciel musi respektować perspektywę dziecka w oglądzie rzeczywistości: ludyczną perspektywę dziecka wyznaczają trzy elementy: zdolność wyobrażania sobie, potrzeba nawiązania dialogu, gotowość bycia aktywnym.
Spotkanie dzieci z poezją Anny Kamieńskiej
Podobieństwo duchowe poety i dziecka. Poetycka twórczość Kamieńskiej dla dzieci: spójna koncepcja antropologiczna „bycie dzieckiem”, znawstwo psychologii, prosty i precyzyjny język.
Spotkanie z jej poezją można ująć w cykl zajęć dotyczących tematów dziecięcych.
Dalej następują konkretne utwory i opisy ich wykorzystania na lekcji, konkretne zadania (Agnieszka, Urodziny, Gdyby, Co jest za domem, Pan Dymek, Plastelina, Sen,. W królestwie Plastelinie, Luli, luli, Sowa, Miasto)
Jan Brzechwa o pchlej modzie i nie tylko
Opis lekcji z poezją Brzechwy - Pchła Szachrajka
FANTAZJOWAĆ
Bajka była i jest przede wszystkim opowiadana. To fundamentalny model sytuacji intuicyjnych, gdy mistrz prowadzi ucznia.
Baśń czy bajka?
Cecha wspólna - obecność fikcji fantastycznej
Podział na bajki ajtiologiczne i alegoryczno - moralizatorskie.
Bajka ezopowa - sens dosłowny i ukryty.
Bajka - literatura dydaktyczna, przerzucanie negatywnych cech na zwierzęta - łagodzenie przestróg.
W kręgu kaczki - dziwaczki
Dzieci lubią widzieć świat jednoznaczny. Współczesna bajka jest kontynuacją Ezopa. Jest reinterpretacją wzorca, mają dać uciechę, odkrywa zabawę na poziomie fantastyki bajkowej, uczy dostrzegać walory języka, ułatwia zapamiętanie mądrości ludowej, otwiera nowe perspektywy przed wyobraźnią,
Dawno, dawno temu… czyli „rozkosz marzycieli”
Baśń jest wolna od programowego dydaktyzmu, zakłada projekcję własnych marzeń .
Baśń literacka to albo parafraza bajki ludowej albo utwór autonomiczny.
O Leśmianowskich Przygodach Sindbada Żeglarza - wzór pracy nad tekstem w szkole
PAMIĘTAĆ. TRADYCJA NARODOWA
Szkic o legendzie
Legenda - element międzypokoleniowej ciągłości, przesłanie etyczne, prawzory
Historia ukryta w legendzie - propozycje metodyczne
Myślenie polskością - poezja Lechonia
Trzeba z polskimi dziećmi mówić o polskości, obudzić autentyczną potrzebę włączenia się w tradycję.
Cel: wskazać walor integrujący poezji Lechonia(utwór Legenda) - dalej już konkretne propozycje zadań
TRADYCJA CHRZEŚCIJAŃSKA
Historia kolędy i propozycje wykorzystania ich na lekcji
TWORZYĆ
Właściwie krótki wykład ogólnie o twórczości, nic o uczeniu. Później konkretne propozycje metodyczne: Proza Schulza w starszych klasach szkoły podstawowej
POROZUMIEWAC SIĘ, INFORMOWAĆ, PRZEKONYWAĆ
Nauka pisania listów - niebezpieczeństwo powielaniu wyuczonych wzorów
Prasa jest: aktualna, publiczna, wszechstronna, wiarygodna.
Generalnie dziwna ta książka - większość to wykład nie wiadomo o czym - jakieś ogólne informacje o wszystkim i niczym, konkretów o nauczaniu niewiele. Reszta to konkretne konspekty, pewnie przydatne w szkole, ale na egzamin chyba na pamięć się ich uczyć nie mamy.
Opracowała:
Jolanta Czwojdrak
V rok, lat - pol