TEMAT:
Złamania kości, uszkodzenia stawów, urazy głowy i kręgosłupa
CELE EDUKACYJNE:
-Nabycie umiejętności rozpoznania złamania, skręcenia, zwichnięcia oraz urazu głowy i kręgosłupa
-Zapoznanie z zasadami udzielenia pierwszej pomocy w wyżej wymienionych przypadkach
PLAN WYKŁADU:
-Rodzaje złamań i ich charakterystyka
-Objawy złamań i pierwsza pomoc
-Skręcenia, zwichnięcia - różnice i pierwsza pomoc
-Urazy głowy przyczyny i objawy
-Pomoc przed medyczna w przypadkach wstrząśnienia mózgu, urazu skóry głowy, pęknięcia czaszki
-Wstrząs mózgu
-Urazy kręgosłupa przyczyny, rozpoznanie, pierwsza pomoc
Szkielet człowieka składa się z 206 kości, które podtrzymują lub chronią nasze narządy. Są one na ogół wytrzymałe i elastyczne. Można je porównać do gałęzi zdrowego drzewa, do złamania trzeba znacznej siły, jednak stare lub chore kości są łamliwe i mogą łatwo pękać lub kruszyć się pod uciskiem. Rosnące kości dzieci i młodzieży są giętkie, zginają się ale też mogą pękać jak gałązka młodego drzewka.
Złamanie z języka łacińskiego fractura definiujemy jako przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu mechanicznego (złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesy chorobotwórczego (złamanie patologiczne).
U osób dorosłych najczęściej mamy do czynienia ze złamaniami:
- prostymi, gdy dochodzi do uszkodzenia tylko kości
- powikłanymi, gdy oprócz kości uszkodzeniu ulegają też inne tkanki, np. nerwy lub naczynia krwionośne
- wieloodłamowymi, gdy kość łamie się na wiele części
Jest to zarazem najprostszy podział złamań.
Można je też podzielić w zależności od mechanizmu urazu:
złamania na skutek zgięcia (dotyczące najczęściej trzonów kości długich);
na skutek skręcenia, obie części złamanej kości są wobec siebie zrotowane wzdłuż osi kości;
Ze względu na przebieg szczeliny złamania wyróżnia się:
złamanie skośne,
złamanie poprzeczne,
złamanie spiralne,
złamania wieloodłamowe
Występują u osób starszych , u których kości często zmienione osteoporotycznie są kruche.
Szczególnymi odmianami złamań są:
złamania zielonej gałązki, złamanie podokostnowe (ang. greenstick fracture) - złamanie częściowe kości charakterystyczne dla wieku dziecięcego, w którym albo nie dochodzi do przerwania relatywnie grubej w tym wieku okostnej (złamanie podokostnowe, częste u najmłodszych dzieci) albo dochodzi do niego tylko z jednej strony (typowe "złamanie zielonej gałązki"). Nazwa zaczerpnięta została ze sposobu niecałkowitego przerwania kości przypominającego dosłownie złamanie młodej, giętkiej gałązki krzewu. Znamienny dla tego typu urazów jest brak przemieszczenia odłamów albo jego niewielki stopień, a to z powodu "szynującej" roli silnej okostnej.
złamanie zaklinowane, (łac. fractura impacta) - złamanie kości, w którym odłamy kostne wbijają się w siebie, kość tak złamana wykazuje pozorną ciągłość, jest jedynie skrócona. Złamanie z zaklinowaniem może dotyczyć każdej kości długiej, jednak najniebezpieczniejsze jest zaklinowane złamanie szyjki kości udowej, z uwagi na groźne powikłania w przypadku błędnego rozpoznania.
Przebicie tkanek miękkich przebiega z ich minimalnym uszkodzeniem.
Odłamy kostne są widoczne, a stopień uszkodzenia tkanek duży.
W złamaniu występują liczne odłamy kostne oraz poważne ubytki tkankowe.
W leczeniu złamań otwartych niezbędne jest, obok repozycji, także chirurgiczne opracowanie rany - przy czym im wyższy stopień złamania, tym częściej zachodzi konieczność wewnętrznej stabilizacji odłamów kostnych, należy także pamiętać o konieczności osłony antybiotykowej.
złamanie przewlekłe, (lub marszowe) — typ złamania, w którym przyczyną przerwania struktury kostnej nie jest pojedynczy uraz, lecz liczne mikrourazy, zazwyczaj rozciągnięte w czasie, bądź przewlekłe przeciążenie — typowy okres działania przyczyny wynosi od kilkunastu dni do kilku tygodni. Alternatywna nazwa pochodzi stąd, że złamania te często występowały u żołnierzy piechoty, obecnie stwierdzane są głównie u sportowców, w niektórych wadach postawy i pewnych zawodach. Do miejsc o szczególnie częstym występowaniu złamań przewlekłych należą trzon II (a rzadziej III i IV) kości śródstopia oraz górna część trzonu kości piszczelowej, ale do złamania może dojść w każdym przypadku nadmiernego przeciążenia kości.
.
Ważnym zagadnieniem, które zresztą jest celem mojego wykłady jest rozpoznanie złamania i udzielenie pierwszej pomocy. Objawami złamania są: patologiczna ruchomość kości, zniekształcenie obrysów złamanej kończyny, nieprawidłowe ułożenie, trzeszczenie (łac. Crepitatio) odłamów kości. Mniej swoistymi objawami złamania kości są obrzęk, silny ból w okolicy urazu, występujący często po ustąpieniu emocji i krwiak. W przypadku złamania otwartego wątpliwości raczej nie ma, najczęściej odłamy kości widać.
Przy każdym złamaniu kości zostają również uszkodzone naczynia krwionośne, co powoduje wylew krwi go tkanek. Utrata krwi może wynosić: przy złamaniu kości miednicy od 500 do 5000 ml, kości udowej od 300 do 2000 ml, podudzia od 100 do 1000 ml, ramienia od 100 do 800 ml, przedramienia od 50 do 400 ml. Jest to niewątpliwie dodatkowy czynnik wstrząsorodny.
Należy pamiętać, że jeśli podejrzewamy iż nastąpiło złamanie, to unikamy wszelkich zbędnych ruchów i zmian pozycji ciała osoby poszkodowanej, aby nie doprowadzić do przemieszczenia kości i pogorszenia urazu lub rozwojowi wstrząsu. W złamaniach otwartych trzeba ponadto zapobiec utracie krwi, infekcji i poruszaniu uszkodzonego miejsca.
Przystępując do udzielenia pomocy poszkodowanemu należy postąpić w następujący sposób:
Złamania kości kończyn górnych
- Zabezpieczyć miejsce wypadku
- Ocenić rozległość urazu i poprosić poszkodowanego aby zdrową dłonią podparł złamana rękę
- Jeśli złamanie jest otwarte, to w miejscu rany należy założyć opatrunek osłaniający i umocować go do zdrowej skóry
- Ułożyć złamaną rękę na np. deseczce i założyć temblak wykonany z chusty trójkątnej
- Wezwać pogotowie
- Okryć poszkodowanego
- Kontrolować czynności życiowe
Unieruchomienie uszkodzonego stawu polega na unieruchomieniu dwóch sąsiadujących ze sobą kości
Problemem na który należy zwrócić uwagę jest transport chorego, który wymaga ostrożności aby nie przemieścić odłamów kostnych. Często przyczyną wtórnych uszkodzeń jest nie dostosowany odpowiednio środek lokomocji lub brak właściwego unieruchomienia. Chorzy z uszkodzeniami wielomiejscowymi lub wielonarządowymi powinni być przewożeni przez wyszkolony zespół medyczny w karetkach reanimacyjnych lub wypadkowych.
W takich przypadkach należy zaczekać na karetkę-nie podejmować prób transportu środkami własnymi-można poważnie pogorszyć stan chorego.
Należy pamiętać, że udzielając pomocy trzeba zwracać szczególną uwagę na tzw. Pozycję zastaną i przestrzegać zasady „unieruchamiaj tak jak zastałeś”. Jeżeli poszkodowany układa rękę w jakiejś pozycji, to trzeba w takim właśnie ułożeniu przymocować ją do tułowia lub zastosować uruchomienie ułożeniowe, polegające na ułożeniu poszkodowanego w pozycji dostosowanej do charakteru i umiejscowienia urazu, obłożeniu poszkodowanego miękkimi przedmiotami, wypełnieniu przestrzeni miedzy podłożem a ciałem, podparciu kończyn w celu zapobieżenia przemieszczeniom
Złamania kości kończyn dolnych
Złamana noga zwykle bywa wykręcona lub podwinięta, należy wtedy zastosować unieruchomienie obłożeniowe. W tym celu uszkodzoną kończynę stabilizuje się jakimś przedmiotem np. deseczką, nartą. Trzeba pamiętaj o zachowaniu szczególnej ostrożności podczas poruszania złamanej nogi- najlepiej w ogóle tego unikać.
Złamanie obojczyka
Obojczyk jest jedną ze składowych stawu barkowego. W przypadku złamania tej kości pomoc polega na unieruchomieniu obojczyka.
Poszkodowany prawdopodobnie ułoży rękę w poprzek klatki piersiowej, sięgając dłonią do przeciwległego obojczyka, należy wtedy:
- Przełożyć chustę pod ręką, najdłuższym brzegiem ku górze
- Związać końce chusty na przeciwległym ramieniu
Prawidłowo założony temblak powinien unieruchomić rękę w pozycji zmniejszającej napięcie w okolicy złamanego obojczyka.
Złamanie żeber
Złamanie żeber występuje najczęściej wskutek bezpośredniego urazu. Charakterystyczną cechą takiego złamania jest ostry (występujący w miejscu zranienia) ból, nasilający się przy oddychaniu, płytki oddech i przyjęta przez poszkodowanego pozycja. Poszkodowanego transportuje się w pozycji półsiedzącej. Rękę po uszkodzonej stronie należy unieruchomić, natomiast pod kolana należy podłożyć zrolowany koc, aby zapobiec przesuwaniu się nóg.
Złamanie miednicy
Jest to uraz zagrażający życiu poszkodowanego, bardzo skomplikowany i wymagający szczególnej ostrożności podczas udzielania pierwszej pomocy. Poszkodowanego nie należy przemieszczać. W pierwszej pomocy stosuje się unieruchomienie ułożeniowe. W tym celu pod kolana podkłada się zrolowany koc, a okolice lędźwi wypełnia się tkaniną. Głowę należy unieść, odchylić do tyłu i odwieść w bok w celu udrożnienia dróg oddechowych.
Trzeba pamiętać, że osoby z podejrzeniem złamania miednicy nie wolno transportować przygodnym środkiem transportu. Należy wezwać karetkę pogotowia.
Następnym zagadnieniem, które jest przedmiotem mojego wykłady jest skręcenie i zwichnięcie.
Skręcenie jest to krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu. Do skręceń dochodzi najczęściej podczas gwałtownych, nieprawidłowych ruchów w stawach. Natomiast zwichnięcie jest to trwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub naciągniecie więzadeł torebki stawowej.
Zwichnięciom i skręceniom towarzyszą: silny ból, obrzęk stawu, często krwawy wylew (zasinienie) i ograniczona lub zniesiona ruchomość w stawie.
Przy urazie stawu poszkodowany odruchowo układa kończynę w pozycji sprawiającej najmniej bólu i w takiej pozycji należy ją unieruchomić. W wypadku uszkodzeń okolicy nadgarstka trudno jest odróżnić złamanie od zwichnięcia lub skręcenia. Pierwsza pomoc jest jednak zawsze identyczna. Poszkodowanemu należy zdjąć wszustkie ozdoby z uszkodzonej kończyny ponieważ szybko puchnie i ułożyć przedramię na np. złożonej gazecie czy zeszycie. Pod przykurczone palce należy włożyć miękką tkaninę lub watę i umocować rękę na temblaku.
W razie zwichnięcia (skręcenia) stawu skokowego należy zdjąć but i przystąpić do unieruchomienia. Do tego celu można wykorzystać rozłożoną grubą gazetę, którą podsuwa się pod stopę oraz podudzie. Papier zawija się wokół stopy, kostek i podudzia, aby unieruchomić staw skokowy, starając się utrzymać stopę w ułożeniu zastanym. Usztywnienie mocuje się przylepcem lub bandażem.
Nieskomplikowane, proste zwichnięcia (skręcenia) stawu łokciowego lub kolanowego można unieruchomić stosując opisane wcześniej unieruchomienie ułożeniowe (noga) lub temblak (ręka).
Zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku złamań zamkniętych, zwichnięć i skręceń wydają się oczywiście pozornie łatwe. Musimy jednak pamiętać żeby postępować według wyżej opisanych zasad, gdyż niefachowo udzielona pomoc może być źródłem wielu komplikacji.
Następnym punktem mojego wykładu są urazy głowy i kręgosłupa, które zdarzają się często właśnie o tej porze roku. Zima to czas częstych upadków wskutek poślizgnięcia się na lodzie, śniegu, pokrytych zmarzniętą warstwą chodnikach lub podczas uprawiania zimowych sportów. Skutkami takich upadków są urazy kończyn, a także niebezpieczniejsze w skutkach urazy głowy. Jednak urazy głowy zdarzają się o każdej porze roku w różnych sytuacjach, np. jako skutek wypadków samochodowych, upadków z wysokości, z roweru, czasem niestety również pobić.
W głowie mieści się centrum układu nerwowego. Kostne rusztowanie głowy stanowi czaszka, stanowiąca ochronę dla zawartego w niej mózgu. Urazy czaszki i mózgu są zawsze bardzo poważne. Częste są też uszkodzenia powłok czaszki, czyli skóry i tkanki podskórnej: otarcia naskórka, obrzęk tkanki podskórnej, drobne rany, siniaki.
Do urazów głowy dochodzi w wyniku bezpośredniego uszkodzenia mózgu odłamkami kostnymi czaszki oraz w wyniku gwałtownie działających sił przyspieszenia bądź opóźnienia, które uszkadzają tkankę nerwową zarówno w miejscu zadziałania urazu jak i po stronie przeciwnej tzw. zjawisko contresoup. Dochodzi do przerwania połączeń miedzy neuronami, w wyniku krwawienia rozwija się niedokrwienie, powstają krwiaki i obrzęk mózgu czego następstwem mogą być ogniskowe, ubytkowe objawy neurologiczne.
Wszelkie urazy głowy są potencjalnie niebezpieczne. Zlekceważenie nawet małego urazu głowy może być niebezpieczne dla życia poszkodowanego. Wśród urazów głowy rozróżniamy: urazy skóry, pęknięcia czaszki i urazy mózgu. Urazy kręgosłupa mogą występować łącznie z urazami głowy.
Do najczęstszych objawów związanych z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego należą:
1.zaburzenia świadomości różnego stopnia aż do utraty przytomności i śpiączki
2.zmiana reakcji źrenic na światło, ich szerokości oraz symetryczności
3.ruchy samoistne zwłaszcza z objawami asymetrii (niedowład połowiczy, prężenia)
4.zaburzenia czynności funkcji życiowych:
-oddechu- przyspieszenie oddechu, zwolnienie oddychania, oddech przerywany, periodyczny
-krążenia- zwolnienie częstości pracy serca, przyspieszenie częstości pracy serca, wzrost/spadek ciśnienia tętniczego krwi.
W przypadku otwartych urazów czaszkowo - mózgowych wypływ tkanki mózgowej z rany głowy, nosa, przewodu słuchowego lub ust, wypływ płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa lub przewodu słuchowego, krwawienie z nosa, ust, przewodu słuchowego.
Jeżeli doszło do urazu głowy bez utraty przytomności, poszkodowany pamięta okoliczności urazu, występują jednak nudności (czasem nawet wymioty), senność.
Jeżeli bezpośrednio po doznanym urazie dojdzie do krótkotrwałej utraty przytomności (zazwyczaj trwającej od kilku sekund do kilku minut), a także do niepamięci okoliczności samego urazu (często również wydarzeń bezpośrednio go poprzedzających i po nim następujących), a następnie powróci pełny stan świadomości, oraz co niezwykle ważne nie wystąpią inne zaburzenia w działaniu układu nerwowego to najprawdopodobniej mamy do czynienia ze wstrząśnieniem mózgu.
Wstrząśnienie mózgu
Do wstrząśnienia mózgu dochodzi wskutek uderzenia w głowę tępym przedmiotem lub na skutek upadku, gdy siła urazu w postaci fali uderzenia przenosi się na mózg. Stłuczona tkanka mózgowa ulega nabrzmieniu, co powoduje zaburzenia czynności mózgu. Uszkodzony mechanicznie podczas wypadku mózg jest szczególnie wrażliwy na niedostatek tlenu. Objawem tego stanu jest utrata przytomności, której czas i głębokość zależą od rozmiarów urazu. Następuje zwiotczenie mięśni, zanikają odruchy obronne i nie ma reakcji na bodźce. Po pewnym czasie przytomność wraca, natomiast pojawiają się: niepamięć wsteczna(poszkodowany nie pamięta wydarzeń bezpośrednio poprzedzających uraz), bóle głowy, zawroty, mdłości, czasem wymioty.
Czasami brak zaburzeń neurologicznych nie wyklucza obecności zmian pourazowych, dlatego każdy pacjent po urazie głowy powinien być zbadany przez lekarza, który może zalecić wykonanie dalszych badań.
Objawy wstrząśnienia mózgu są także:
- upośledzona mimika twarzy;
- spowolnienie w odpowiadaniu na pytania;
- zaburzenie pamięci (niepamięć wsteczna ostatnich godzin, dni);
- niewyraźna mowa;
- brak umiejętności przejścia po linii prostej;
- reakcja krzykiem bez uchwytnej przyczyny;
- skargi na zawroty głowy, nudności, ból głowy;
- brak możliwości wymienienia miesięcy, dni tygodnia, cyfr w odwrotnej kolejności.
Postępowanie i opieka nad poszkodowanym z podejrzeniem wstrząśnienia mózgu
1. Obserwuj oddychanie, sprawdzaj regularnie stan poszkodowanego.
2. Staraj się unieruchomić głowę i kręgosłup szyjny.
3. Kontroluj krwawienie, załóż opatrunek, zastosuj ucisk. Jeżeli podejrzewasz pęknięcie czaszki, stosuj ucisk wokół rany, a nie bezpośrednio na miejsce uszkodzenia.
4. Jeżeli występują wymioty, ułóż poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej, udrażniaj drogi oddechowe, głowę i kręgosłup szyjny utrzymuj w linii ciała.
5. Wezwij pomoc medyczną.
Urazy skóry głowy
Czaszka jest bardzo bogato ukrwiona, w związku z tym nawet małe urazy powodują bardzo obfite krwawienie.
Naczynia krwionośne czaszki zaopatrują w krew mózg.
Postępowanie w przypadku urazów głowy
Środki ostrożności w przypadku urazów głowy:
1. Nałożyć sterylny opatrunek i, stosując ucisk, kontrolować krwawienie.
2. Ramiona poszkodowanego zawsze trzymać lekko uniesione w celu lepszej kontroli krwawienia (jeżeli nie podejrzewasz urazu kręgosłupa).
3. Niezwłocznie wezwij pomoc medyczną.
Pęknięcia czaszki
Działanie dużej siły na czaszkę może spowodować jej pęknięcie.
Występują następujące objawy pęknięcia czaszki:
- ból w miejscu urazu;
- uszkodzona skóra;
- wyciek jasnego lub krwawego płynu z uszu lub nosa;
- guz w okolicy czołowej, potylicznej czy skroniowej, który pojawił się w kilka godzin po urazie;
- zmiana wielkości źrenic (poszerzone, nieaktywne na światło);
- bardzo duże krwawienie;
- uraz penetrujący (np. pocisk czy wbity obiekt).
Postępowanie w przypadku pęknięcia czaszki
Środki ostrożności w przypadku pęknięcia czaszki:
1. Kontroluj oddychanie, sprawdzaj regularnie stan poszkodowanego.
2. Obserwuj krwawienie, miejsce urazu zaopatrz jałowym opatrunkiem; jeżeli zajdzie potrzeba, zastosuj ucisk na
krawędzie rany, nie uciskaj bezpośrednio rany!
3. Staraj się unieruchomić głowę i kręgosłup szyjny.
4. Wezwij pomoc medyczną.
Należy zapamiętać, że
-Nie wolno ruszać przedmiotu wbitego w czaszkę. Staraj się unieruchomić go opatrunkiem.
Jeżeli podejrzewasz pęknięcie czaszki, nie wolno oczyszczać rany czaszki płukaniem, ponieważ płyn (np. woda) może spowodować wniknięcie bakterii w głąb mózgu i infekcję.
-Nie blokuj wycieku płynu z uszu, nosa. Blokada wycieku płynu z nosa, uszu może spowodować wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Nie unoś nóg poszkodowanego, gdyż to może spowodować wzrost ciśnienia śródczaszkowego.
Wstrząs mózgu
Wstrząs to zespół zaburzeń ogólnoustrojowych, powstały z powodu niedotlenienia tkanek ważnych dla życia narządów, wskutek niedostatecznego przepływu krwi.
Zaburzenia te mogą powstać w wyniku utraty krwi krążącej(wstrząs pokrwotoczny), rozległego oparzenia i utraty osocza(wstrząs poparzeniowy), utraty krwi i osocza(wstrząs pourazowy), utraty wody i soli mineralnych(w wyniku masywnych wymiotów lub biegunki), na skutek zaburzeń pracy serca(wstrząs kardiogenny) lub pod wpływem bodźców nerwowych(wstrząs neuropochodny).Ból, przerażenie, nagłe bodźce termiczne mogą wywołać gwałtowne rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwolnienie tętna, powodując spadek ciśnienia krwi(wstrząs przywspółczulno-naczyniowy). Do wstrząsu może dojść na skutek zatrucia lub w wyniku zakażenia(wstrząs septyczny lub toksyczny), a także w przypadku uczulenia na lek lub jad owada(wstrząs uczuleniowy).
Objawy wstrząsu są proporcjonalne do ciężkości urazu i okresu działania przyczyny. Poszkodowany jest niespokojny, pobudzony lękliwy. Nie odpowiada na zadane pytania, natomiast sam wielokrotnie pyta o to samo. Wargi i paznokcie przybierają kolor bladosiny. Na skórze pojawia się lepki pot, skóra jest blada i zimna, poszkodowanym wstrząsają dreszcze. W miarę rozwoju wstrząsu skóra staje się żółtoszara, podniecenie przechodzi w zobojętnienie i apatię. Oddech staje się płytki, szybki i nierówny, a tętno nitkowate. Może dojść do utraty przytomności a nawet do zatrzymania czynności życiowych. Do rozwoju wstrząsu przyczynia się lek, ból, dalsza utrata krwi i utrata ciepła.
Poszkodowanego układamy w pozycji przeciwwstrząsowej. Polega ona na ułożeniu poszkodowanego na wznak i uniesieniu nóg na wysokość ok. 30-40 cm nad poziomem głowy(pod katem około 30º). Osobę ratowana trzeba okryć kocem termicznym, by ustrzec ją przed utratą ciepła. Przez cały czas trzeba kontrolować jego czynności życiowe i reagować na zmiany.
W przypadku ciężkich urazów głowy, zwłaszcza u nieprzytomnych, należy pamiętać o częstym jednoczesnym występowaniu urazów kręgosłupa, które najczęściej zdarzają się w czasie wypadków drogowych, podczas bójek, jako rezultat upadku z wysokości i uprawiania aktywnie sportu. Obrażenia kręgosłupa mogą być następstwem bezpośredniego lub pośredniego działania siły zewnętrznej. Wiele obrażeń następuje wskutek pośredniego działania siły (zgniecenie, zgięcie lub nadmierne zgięcie, rzadziej wyprost lub nadmierny przeprost) często towarzyszą im obrażenia rdzenia kręgowego. Następstwem uszkodzenia rdzenia kręgowego jest zaburzenie jego czynności od kilkudniowej dysfunkcji do śmierci.
Niewiele urazów kręgosłupa jest ograniczonych tylko do tej części ciała. W większości przypadku należy zwrócić uwagę na inne obszary ciała (głowa, jama brzuszna, kończyny górne i dolne, klatka piersiowa).
Do najczęstszych objawów związanych z uszkodzeniem kręgosłupa należy:
· widoczne na zewnątrz obrażenia kręgów
· opasujący ból lub przymusowe ułożenie (w razie uszkodzenia kręgosłupa szyjnego)
· krwiaki, otarcia, ślady stłuczenia na ciele głównie w miejscu działania siły
· ból uciskowy wyrostków kolczystych oraz zmiana odstępu między wyrostkami kolczystymi, uskoki i garby
· niedowłady: niedowład poprzeczny (paraperesis), wszystkich kończyn (tetraparesis)
· zaburzenia czucia
· zaburzenia świadomości
· czasem niewydolność oddechowa (wypadnięcie funkcji mięśni międzyżebrowych i/lub przepony zależna od wysokości uszkodzenia rdzenia kręgowego)
· zaburzenia termoregulacji i zaburzenia czynności pęcherza moczowego oraz jelita grubego
Sprawdzenia, czy kręgosłup został uszkodzony należy dokonać, badając osobę poszkodowaną w pozycji, w jakiej ją znaleziono. W tym celu sprawdza się czucie, dotykając jej kończyn, prosząc o ich przesunięcie i poruszenie palcami.
Na szyję poszkodowanego należy założyć kołnierz unieruchamiający(wykonany z gazety i chusty trójkątnej), a głowę i szyję obłożyć zrolowaną tkaniną(w kształcie litery U). Okolice lędźwi, kolan i kostek trzeba wypełnić miękkimi tkaninami. Wzdłuż tułowia układa się zrolowane koce lub inne przedmioty stabilizujące ciało. Głowę poszkodowanego trzeba zabezpieczyć przed poruszaniem oraz kontrolować jego czynności życiowe aż do momentu przybycia karetki pogotowia.
Wszelkie złamania kończyn, uszkodzenia stawów, zwłaszcza urazy głowy i kręgosłupa mogą byś niebezpieczne dla życia. Należy pamiętać, że rozległości i zakres widocznego urazu nie muszą zawsze odpowiadać stopniowi uszkodzenia struktur anatomicznie głębiej położonych i dlatego właśnie konieczne jest przestrzeganie omówionych wcześniej zasad postępowania z poszkodowanymi.