POZ-wykłady
System opieki zdrowotnej w Polsce - zespół osób i instytucji mający za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności.
Zgodnie z artykułem 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, każdy obywatel Polski ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
Obecnie system kształtowany jest przez dwie podstawowe ustawy:
ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
ustawę o zakładach opieki zdrowotnej.
Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:
świadczeniobiorców - czyli pacjentów,
instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika - czyli Narodowy Fundusz Zdrowia,
świadczeniodawców:
zakłady opieki zdrowotnej, które można podzielić ze względu na organ założycielski na publiczne (SPZOZ) oraz niepubliczne (NZOZ),
praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,
innych świadczeniodawców,
organy kontroli i nadzoru:
Państwową Inspekcję Sanitarną ("Sanepid"),
wojewodów i działające przy nich wojewódzkie centra zdrowia publicznego oraz konsultantów wojewódzkich w poszczególnych specjalnościach medycznych,
Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju oraz posiada uprawnienia kontrolne, a także działających przy nim konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych.
Źródła finansowania
Ubezpieczenie zdrowotne w NFZ
Głównym źródłem finansowania systemu jest ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Obywatele obciążeni są obowiązkową składką ubezpieczeniową stanowiącą 9% dochodów osobistych, która odprowadzana jest do instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (NFZ).
Budżet państwa
Niektóre świadczenia wysokospecjalistyczne finansowane są bezpośrednio z budżetu Ministerstwa Zdrowia a nie ze środków NFZ.
Od 1 stycznia 2007 r. z budżetu państwa finansowane jest również w całości przedszpitalne ratownictwo medyczne (pogotowie ratunkowe).
Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych
Narodowy Fundusz Zdrowia cyklicznie organizuje konkurs ofert na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Świadczeniodawcy, którzy zaoferowali w konkursie najkorzystniejsze warunki, zawierają z NFZ umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych.
Poziomy systemu ochrony zdrowia:
Poziom ZEROWY: Samoopieka - ludzie sami działają na rzecz zdrowia, wzmacnianie swojego zdrowia, zapobieganie chorobom, wykrywanie chorób leczenie i pielęgnowanie
Poziom PIERWSZY: POZ - pierwszy kontakt jednostki , rodziny i społeczeństwa z systemem ochrony zdrowia, który swoim działaniem obejmuje środowisko zamieszkania i pośrednio pracy oraz nauki wychowania.
Poziom DRUGI: Opieka specjalistyczna ambulatoryjna, szpitalna i doraźna
szczebla powiatowego
szczebla wojewódzkiego
Poziom TRZECI: opieka specjalistyczna wyżej kwalifikowana- Instytuty Naukowa-Badawcze
Podstawowym ogniwem systemu jest lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, którym najczęściej jest lekarz specjalista medycyny rodzinnej.
Podstawowa Opieka Zdrowotna
Zgodnie z trendem ogólnoświatowym zasadniczym ogniwem systemu organizacji ochrony zdrowia jest podstawowa opieka zdrowotna (p.o.z) świadcząca usługi obywatelom najczęściej w miejscu zamieszkania.
Podstawowa opieka zdrowotna jest elementem systemu opieki zdrowotnej, zapewniającym niezbędne świadczenia zdrowotne ludziom chorym i zdrowym poprzez udzielanie świadczeń ambulatoryjnych lub domowych.
Podstawowa opieka zdrowotna zaspakaja blisko 80% potrzeb zdrowotnych społeczeństwa.
Jest miejscem pierwszego kontaktu pacjenta z lekarzem (pacjenta z pracownikami ochrony zdrowia), miejscem inicjowania indywidualnych działań prewencyjnych i leczniczych.
Taka rola p.o.z. w systemie ochrony zdrowia jest zbieżna ze współczesną strategią polityki zdrowotnej i ochrony zdrowia, reprezentowaną przez Światową Organizację Zdrowia w programie ,,Zdrowie dla Wszystkich”.
W skali lokalnej-zgodna z Narodowym Programem Zdrowia.
Celem ogólnym p.o.z. jest poprawa i zachowanie stanu zdrowia jednostek i rodzin.
Celami cząstkowymi są m.in.:
rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych społeczeństwa lokalnego,
wykrywanie czynników zagrożenia zdrowia,
edukacje zdrowotna i promocje zdrowia.
Profilaktyka chorób
Diagnostyka, leczenie, pielęgnowanie i usprawnianie
Zadaniem podstawowej opieki zdrowotnej jest udzielanie indywidualnych świadczeń profilaktycznych, leczniczych, pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych w zakładach opieki zdrowotnej, w miejscu wypadku lub nagłego zachorowania, w tym również w domu pacjenta.
Do zadań p.o.z. należy także edukacja zdrowotna i aktywizacja pacjentów oraz całej społeczności lokalnej do działania na rzecz własnego zdrowia i zdrowia rodziny oraz ochrony środowiska.
Podstawowa Opieka Zdrowotna
Świadczenia w podstawowej opiece zdrowotnej obejmują:
- opiekę lekarską (ambulatoryjna i wizyty domowe),
- opiekę pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej,
- opiekę położnej środowiskowej,
- opiekę lekarską w DPS,
- badania diagnostyczne,
- nocną i świąteczną ambulatoryjną opiekę pielęgniarską,
- nocną i świąteczną wyjazdową opiekę pielęgniarską,
- nocną i świąteczną ambulatoryjną opiekę lekarską,
- nocną i świąteczną wyjazdową opiekę lekarska,
- opiekę pielęgniarską w środowisku nauczania i wychowania.
- transport sanitarny w podstawowej opiece zdrowotnej.
PODSTAWOWA OPIEKA ZDROWOTNA
Zasady funkcjonowania
Każdej osobie ubezpieczonej w Narodowym Funduszu Zdrowia przysługują bezpłatne świadczenia zdrowotne z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, udzielane przez jednostki POZ, które mają zawartą umowę z Oddziałem Wojewódzkim NFZ.
Podstawowa Opieka Zdrowotna zapewnia świadczenia lecznicze, diagnostyczne, profilaktyczne, rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne z zakresu medycyny ogólnej, rodzinnej i pediatrii udzielane w miejscu zamieszkania oraz środowisku nauczania i wychowania, w warunkach ambulatoryjnych lub domowych.
Wybór lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej
Świadczenia POZ udzielane są ubezpieczonym, którzy dokonali wyboru lekarza, pielęgniarki, położnej POZ (dot. kobiet i dzieci do 2 miesiąca życia) poprzez złożenie deklaracji, oraz uczniom objętym opieką pielęgniarki szkolnej.
Osoba ubezpieczona w Narodowym Funduszu Zdrowia ma prawo wyboru lekarza, a także pielęgniarki i położnej POZ spośród tych świadczeniodawców, którzy mają podpisaną umowę z Oddziałem Wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia - na zewnątrz budynku, w którym udzielane są świadczenia POZ, w miejscu ogólnie dostępnym, powinna być umieszczona tablica z logo i napisem Narodowy Fundusz Zdrowia.
Przy wyborze nie obowiązuje rejonizacja, nie trzeba więc korzystać z usług placówki medycznej położonej najbliżej miejsca zamieszkania.
Lekarz, pielęgniarka, położna POZ nie mogą odmówić, żadnemu ubezpieczonemu, zapisania się na listę podopiecznych, ze względu na wiek, płeć, czy stan zdrowia. Jedyne ograniczenia, jakie mogą zaistnieć podczas składania deklaracji, wynikają z limitów podopiecznych, przypadających na jedną osobę udzielającą świadczeń zdrowotnych.
Aktualnie obowiązujące limity podopiecznych:
2750 osób objętych opieką jednego lekarza POZ,
2750 osób objętych opieką jednej pielęgniarki POZ,
6600 osób objętych opieką jednej położnej POZ.
Z usług lekarza, pielęgniarki lub położnej POZ można także zrezygnować i wybrać inną osobę udzielającą świadczeń (w tej samej lub w innej przychodni). Jednak zmiana lekarza,
pielęgniarki, położnej POZ może mieć miejsce nie częściej niż dwa razy w ciągu roku kalendarzowego. W przypadku każdej kolejnej zmiany pacjent jest zobowiązany do uiszczenia opłaty w wysokości 80 zł.
Opłat nie wnoszą jednak ubezpieczeni:
którzy zmienili swoje miejsce zamieszkania,
których lekarz, pielęgniarka lub położna POZ zaprzestali swojej działalności,
gdy zmiana wymuszona jest innymi czynnikami niezależnymi od ubezpieczonego.
Zasady udostępniania dokumentacji medycznej
Zmieniając lekarza, pielęgniarkę, położną POZ, należy pamiętać o przekazaniu swojej dokumentacji medycznej nowemu świadczeniodawcy.
Zakład opieki zdrowotnej ma obowiązek udostępnić pacjentowi (jego przedstawicielowi ustawowemu lub osobie
upoważnionej przez pacjenta) dokumentację medyczną z leczenia pacjenta (w postaci kopii, odpisu lub wyciągu).
Za udostępnienie dokumentacji zakład opieki zdrowotnej pobiera opłatę (Zgodnie z ogłoszeniem Prezesa GUS). Koszty wykonania kserokopii, odpisu lub wyciągu ponosi wnioskujący pacjent.
Wybór lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej przez studentów/uczniów
Studenci/uczniowie, uczący się w miejscowości innej niż miejsce zamieszkania, mają prawo wyboru lekarza, pielęgniarki, położnej POZ w miejscu kształcenia (na 9 miesięcy w roku - od października do czerwca, w przypadku studentów i 10 miesięcy - od września do czerwca, w przypadku uczniów) i w miejscu stałego zamieszkania - na miesiące wakacyjne (odpowiednio na 3 lub 2 miesiące w roku). Zasada ta dotyczy również dzieci studentów/uczniów, które przebywają wraz z rodzicami w miejscu pobierania nauki.
Studenci/uczniowie wypełniają deklarację wyboru lekarza, pielęgniarki, położnej POZ w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Przy wyborze lekarza, pielęgniarki, położnej
w miejscu nauki do deklaracji dołączają jeden egzemplarz deklaracji wyboru lekarza, pielęgniarki, położnej z miejsca zamieszkania.
Godziny przyjęć w placówkach POZ
Świadczenia z zakresu POZ są świadczeniami całodobowymi.
Placówki POZ udzielają świadczeń:
w poradni - od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00 - 18.00 (w filiach placówek POZ dopuszcza się udzielanie świadczeń w czasie krótszym niż do godz. 18.00. Świadczeniodawca powinien wówczas poinformować pacjentów o miejscu, w którym mogą oni uzyskać świadczenia do godz. 18.00),
poprzez wizyty domowe - w przypadkach medycznie uzasadnionych.
W pozostałym czasie, tj. od poniedziałku do piątku od 18.00 do 8.00 oraz całodobowo w soboty, niedziele i inne dni ustawowo wolne od pracy ubezpieczony ma prawo do ambulatoryjnych porad lekarskich oraz świadczeń pielęgniarskich w przychodni lub gabinecie,
które powinna wskazać poradnia POZ.
Świadczeniodawca zobowiązany jest określić dni i godziny przewidziane na przyjęcia dzieci zdrowych.
Rejestracja
Pacjent może rejestrować się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej osobiście, telefonicznie lub za pośrednictwem osób trzecich.
W stanach nagłych, schorzeniach ostrych i nagłych zachorowaniach, a także w innych stanach wymagających pilnej interwencji, gdy wymaga tego stan pacjenta, porada udzielana jest w dniu zgłoszenia. W schorzeniach przewlekłych świadczenia udzielane są w terminie uzgodnionym z pacjentem.
W przypadku nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia, podczas pobytu poza miejscem zamieszkania (np. na urlopie, w delegacji lub podczas wizyty u rodziny), ubezpieczony ma prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych u innego (niż wybrany przez złożenie deklaracji) lekarza POZ, mającego podpisaną umowę z NFZ.
Wyjazdowa opieka lekarska
W sytuacji, kiedy pacjent nie jest w stanie dotrzeć do przychodni osobiście, może skorzystać ze świadczeń w ramach wyjazdowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej (odpowiednik wizyty domowej lekarza rodzinnego).
W przypadku stwierdzenia konieczności wezwania pogotowia ratunkowego lekarz lub pielęgniarka pozostaje w domu pacjenta do czasu przyjazdu karetki.
Nocna i świąteczna opieka lekarska i pielęgniarska
Po godzinach podstawowej działalności POZ usługi medyczne zapewniane są w formie nocnej i świątecznej ambulatoryjnej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej oraz w formie nocnej i świątecznej wyjazdowej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej.
Świadczenia udzielane są od poniedziałku do piątku w godz. 18.00 - 8.00 dnia następnego oraz całodobowo w soboty, niedziele i święta. Osoby uprawnione do świadczeń zdrowotnych korzystają z tej pomocy bezpłatnie i bez skierowania w przychodni lub gabinecie wskazanym przez poradnię POZ. Poradnia POZ zapewnia opiekę ubezpieczonym we własnym zakresie lub poprzez współpracę z innymi podmiotami.
Ze świadczeń nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej należy skorzystać w przypadku nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia, a także w związku z potrzebą zachowania ciągłości leczenia, w szczególności wtedy, gdy:
nie ma objawów sugerujących bezpośrednie zagrożenie życia lub grożących istotnym uszczerbkiem zdrowia (gdy takie objawy występują, należy wezwać pogotowie ratunkowe),
zastosowane środki domowe lub leki dostępne bez recepty nie przyniosły spodziewanej poprawy,
mamy istotne obawy, że oczekiwanie na otwarcie przychodni, może znacząco niekorzystnie wpłynąć na rozwój choroby i nasz stan zdrowia.
W ramach nocnej i świątecznej opieki lekarskiej pacjenci nie mogą uzyskać:
wizyty kontrolnej w związku z wcześniej rozpoczętym leczeniem,
recepty na stosowane stale leki w związku ze schorzeniem przewlekłym,
rutynowego zaświadczenia o stanie zdrowia,
skierowania do specjalisty.
Transport sanitarny w POZ.
Ubezpieczonemu w ramach świadczeń lekarza podstawowej opieki zdrowotnej przysługuje również prawo do transportu sanitarnego. Świadczenia te udzielane są w oparciu o zlecenie wystawione przez lekarza rodzinnego. Transport sanitarny w POZ polega na zapewnieniu pacjentowi tego świadczenia od poniedziałku do piątku w godz. 8.00 - 18.00, z wyjątkiem dni ustawowo wolnych od pracy.
Decyzję o konieczności zapewnienia pacjentowi transportu sanitarnego podejmuje lekarz.
Na podstawie oceny stanu zdrowia pacjenta, lekarz stwierdza czy ubezpieczonemu przysługuje transport sanitarny i czy będzie on bezpłatny, częściowo czy całkowicie odpłatny dla ubezpieczonego.
Jeżeli transport sanitarny jest częściowo lub całkowicie płatny przez pacjenta, lekarz umieszcza stosowną informację na zleceniu.
Pacjentowi, na podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, przysługuje bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego, w tym lotniczego, do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej udzielającego świadczeń we właściwym zakresie i z powrotem w przypadkach,
gdy:
zachodzi konieczność podjęcia natychmiastowego leczenia w zakładzie opieki zdrowotnej,
zachodzi potrzeba zachowania ciągłości leczenia,
u pacjenta występuje dysfunkcja narządu ruchu uniemożliwiająca korzystanie ze środków transportu publicznego.
Częściowo lub całkowicie odpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego przysługuje ubezpieczonemu w przypadkach, gdy lekarz określił stan zdrowia pacjenta jako niepełnosprawność I lub II stopnia.
Wysokość odpłatności za przejazd środkami transportu sanitarnego uzależniona jest od stopnia niesprawności pacjenta. Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, wydając zlecenie na przewóz, określa stopień niesprawności
świadczeniobiorcy, dokonując wpisu w dokumentacji medycznej.
Przy określaniu stopnia niesprawności ubezpieczonych lekarz uwzględnia:
możliwość samodzielnego poruszania się oraz konieczność pomocy drugiej osoby przy korzystaniu ze środków transportu publicznego,
ogólny stan zdrowia.
Niesprawność I stopnia - do której zalicza się osobę zdolną do poruszania się przy wykorzystaniu środków pomocniczych i przedmiotów ortopedycznych bez stałej pomocy innej osoby i zdolną do korzystania ze środków transportu publicznego udział własny ubezpieczonego w kosztach przewozu środkiem transportu sanitarnego wynosi 100%.
Niesprawność II stopnia - do której zalicza się osobę zdolną do samodzielnego poruszania się bez stałej pomocy innej osoby, ale wymagającą przy korzystaniu ze środków transportu publicznego pomocy innej osoby lub środka transportu publicznego dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych - udział własny ubezpieczonego w kosztach przewozu środkiem transportu sanitarnego wynosi 60%.