USTAWA z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych. (tekst jednolity) - podstawowe informacje
Rozdział 1 Przepisy ogólne
Art. 1. 1. Ustawa określa zasady wykonywania zawodu radcy prawnego oraz zasady organizacji i działania samorządu radców prawnych.
2. Tytuł zawodowy "radca prawny" podlega ochronie prawnej.
Art. 2. Pomoc prawna świadczona przez radcę prawnego ma na celu ochronę prawną interesów podmiotów, na których rzecz jest wykonywana.
Art. 3. 1. Zawód radcy prawnego może wykonywać osoba, która spełnia wymagania określone niniejszą ustawą.
2. Radca prawny wykonuje zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego.
3. Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej.
4. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.
5. Radca prawny nie może być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.
6. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1505 oraz z 2004 r. Nr 62, poz. 577) - w zakresie określonym tymi przepisami.
Art. 4. 1. Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, z wyjątkiem występowania w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe.
2. (uchylony).
3. (utracił moc).
Art. 5. 1. Radcowie prawni zorganizowani są na zasadach samorządu zawodowego, zwanego dalej "samorządem".
2. Jednostkami organizacyjnymi samorządu posiadającymi osobowość prawną są okręgowe izby radców prawnych i Krajowa Izba Radców Prawnych.
3. Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór nad działalnością samorządu w zakresie i formach określonych ustawą.
Rozdział 2 Wykonywanie zawodu radcy prawnego
Art. 6. 1. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.
2. (utracił moc).
Art. 7. Pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe.
Informacja o Krajowej Izbie Radców Prawnych, za: WWW.kirp.pl
Samorząd radców prawnych powstał w 1982 roku, jednak zarówno charakter samorządu radcowskiego jak i uprawnienia i zadania stawiane przed radcami prawnymi uległy w tym czasie zasadniczym przeobrażeniom.
Zapoczątkowane w 1989 roku zmiany systemowe skutkowały koniecznością nowelizacji ustawy o radcach prawnych z 1982 roku.
W warunkach gospodarki rynkowej powstało ogromne, nowe jakościowo zapotrzebowanie na szeroko rozumiane usługi radców prawnych oraz zwiększenie pola ich działania.
W czasie IV Kadencji Sejm uchwalił Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, której art. 17 ust. 1 ustanawia gwarancje dla samorządów reprezentujących zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
Ustawa o radcach prawnych z 1982 roku, po siedmiu latach prac legislacyjnych prowadzonych przez Sejmy kolejnych kadencji, uległa zasadniczej i głębokiej nowelizacji. Dokonane zmiany w zakresie pełnomocnictwa w procesie cywilnym rozszerzyły kompetencje radców prawnych o możliwość występowania w roli pełnomocników nie tylko podmiotów gospodarczych, lecz także i osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej.
22 maja 1997 roku doszło do uchwalenia przez Sejm wielkiej nowelizacji ustawy o radcach prawnych.
KRRP podejmowała nieustanne działania dla poszerzenia ustawowego zakresu wykonywania zawodu. Występował z odpowiednimi sugestiami bądź wnioskami w procesie tworzenia prawa, jak i sprzeciwiała się projektowanym często ograniczeniom tego zakresu. Była to kontynuacja działań podejmowanych przez samorząd radców prawnych po wejściu w życie w 1997 r. wielkiej nowelizacji ustawy o radcach prawnych. Działania te doprowadziły do dzisiejszego stanu prawnego, w którym zakresy wykonywania zawodu przez radców prawnych i adwokatów pokrywają się w pełni, za wyjątkiem obron w sprawach o przestępstwa i przestępstwa karnoskarbowe. Należy też tu wspomnieć, że takie działania były prawie zawsze kontestowane przez adwokaturę.
Zasadnicze poszerzenie zakresu wykonywania zawodu nastąpiło nowelą do ustawy o radcach prawnych z maja 2005 r. - którą zmieniono art. 4 i skreślono ust. 2 w art. 8. W następstwie tego samorząd radców uzyskał dostęp do spraw rodzinnych i opiekuńczych, a także usunięto ograniczenia w świadczeniu pomocy prawnej osobom fizycznym niebędącym przedsiębiorcami. Poszerzono również zakres naszego występowania w charakterze pełnomocników w postępowaniu karnym. Wobec praktyki wielu sądów żądających dalszego składania przez radców prawnych bezprzedmiotowych już oświadczeń o niepozostawaniu w stosunku pracy podjęliśmy działania dla wykreślenia z k.p.c. art. 89 § 3, jak i z ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi art. 37 § Wielokrotnie ponawiane wstąpienia do Ministra Sprawiedliwości i przewodniczących odpowiednich komisji sejmowych doprowadziły do skreślenia tych przepisów.
Nie nastąpiło jednak wykreślenie § 2 i § 3 w art. 88 k.p.k., co byłoby oczywistą konsekwencją zmiany w art. 4 naszej ustawy. Nasze stanowisko, iż w tej kolizji ustaw należy dać pierwszeństwo ustawie o ustroju zawodu, określającej przecież zakres jego wykonywania, nie spotkało się z poparciem Sądu Najwyższego, który w uchwale „siódemki” uznał, iż tutaj pierwszeństwo mają ograniczenia wynikające z k.p.k. (taki sam problem został inaczej rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy w roku 1997 w odniesieniu do k.p.c.). Po tej uchwale podjęliśmy kilkakrotnie działania, by doprowadzić do w/w skreślenia - dotąd bezskutecznie. W tym zakresie uzyskaliśmy poparcie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, która wystąpiła z argumentacją, iż poszerzenie zakresu uprawnień radcy prawnego w postępowaniu karnym sprzyja dostępności do pomocy prawnej.
Radca prawny na równi z adwokatem może być:
- pełnomocnikiem w postępowaniu przed sejmową komisją śledczą (ustawa z 2005 r.);
- obrońcą obwinionego w postępowaniu o naruszenie dyscypliny budżetowej (ustawa z 2005 r.);
- nadal obrońcą w postępowaniu o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Tutaj rządowy projekt zmiany ustawy pozbawiał nas tych uprawnień, a nasze wystąpienie spowodowało odstąpienie od tego ograniczenia. Doprowadziliśmy ponadto do usunięcia z projektu niekorzystnego przepisu o odpowiedzialności przedsiębiorcy (też radcy prawnego), który bezpośrednio działał z obwinionym podmiotem zbiorowym;
- obrońcą w sprawach o wykroczenia skarbowe (ustawa z 2005 r.). Tutaj również występowaliśmy o poszerzenie przymusu adwokacko-radcowskiego na wznowienie postępowania;
Niezrozumiały sprzeciw adwokatury spowodował, że dokonane w 2007 r. zmiany w naszej ustawie i Prawie o adwokaturze przewidują, iż radca prawny nie może być obrońcą adwokata w postępowaniu dyscyplinarnym, zaś adwokat może być obrońcą radcy prawnego.
KRRP w wystąpieniu do Rzecznika Praw Obywatelskich zajęła stanowisko, iż radca prawny może reprezentować klienta w sprawie przeciwko innemu radcy prawnemu.
KRRP podjęła prace nad nowym modelem aplikacji radcowskiej. Zmiany dotyczyć będą zakresu rzeczowego i czasowego zajęć. Wprowadzone zostaną nowe formy kształcenia, zajęcia teoretyczne będą dostarczały w większym zakresie wiedzy niezbędnej w praktyce. Aplikanci będą uczyć się negocjacji, mediacji, podstaw zarządzania i marketingu w zakresie prowadzenia kancelarii. Nastąpi także zmiana zasad sprawowania patronatu, w celu silniejszego powiązania aplikanta z patronem.
Nowy regulamin aplikacji powinien być przyjęty przez KRRP we grudniu tego roku.
Ponadto:
Do zadań samorządu należy m.in.:
1)udział w zapewnianiu warunków do wykonywania ustawowych zadań radców prawnych;
2)reprezentowanie radców prawnych i aplikantów radcowskich oraz ochrona ich interesów zawodowych;
3)współdziałanie w kształtowaniu i stosowaniu prawa;
4)przygotowywanie aplikantów radcowskich do należytego wykonywania zawodu radcy prawnego oraz doskonalenie zawodowe radców prawnych;
5)nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu przez radców prawnych i aplikantów radcowskich;
6)prowadzenie badań w zakresie funkcjonowania pomocy prawnej.
Na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto:
- ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
- korzysta w pełni z praw publicznych;
- ma pełną zdolność do czynności prawnych;
- jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego;
- odbył w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski, chyba, że spełnia warunki zwalniające z wymogu odbycia aplikacji i złożenia egzaminu radcowskiego lub spełnia warunki umożliwiające przystąpienie do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji radcowskiej
Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie;
2) nagana z ostrzeżeniem;
3) zawieszenie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na czas od trzech miesięcy do pięciu lat;
3a) kara pieniężna nie niższa od połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za miesiąc poprzedzający datę orzeczenia dyscyplinarnego i nie wyższa od pięciokrotności tego wynagrodzenia;
4) pozbawienie prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego, a w stosunku do aplikantów radcowskich - wydalenie z aplikacji .
Radca prawny i aplikant radcowski podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej:
1) za zawinione, nienależyte wykonywanie zawodu radcy prawnego;
2) za czyny sprzeczne ze ślubowaniem radcowskim lub z zasadami etyki radcy prawnego.