Wstęp do

prawoznawstwa

Przepis prawny

Dr Jarosław Kostrubiec

Język prawny a język

prawniczy

Przepis prawny a norma

prawna

Norma:



najmniejsza cząstka systemu

prawnego



jednostka treściowa (zawiera

adresata, okoliczności, wzór

zachowania i sankcję)



charakter wtórny (normy są

interpretowane z przepisów);



tworzą ją podmioty stosujące

prawo w procesie stosowania

prawa



kategoria języka prawniczego;



normy są rekonstruowane nie

tylko z przepisów (także z

kryteriów otwartych, zwyczajów

czy innych decyzji stosowania

prawa) choć w kulturze prawa

stanowionego przeważnie z

nich

Przepis:



najmniejsza wyodrębniona

graficznie cząstka tekstu

prawnego



jednostka formalna (artykuł,

paragraf, punkt) często niosąca

treści fragmentaryczne



charakter pierwotny (przepisy

są punktem wyjścia dla norm)



tworzy go prawodawca w

procesie tworzenia prawa;



kategoria języka prawnego



przepisy prawne służą nie tylko

rekonstruowaniu norm (tzw.

przepisy nienormatywne –

definicje legalne,

charakterystyki ustrojowe),

choć przeważnie właśnie to jest

ich funkcją

Podziały przepisów prawnych

kryterium - TREŚĆ

PRZEPISY PRAWA

MATERIALNEGO

zawierają normy

regulujące sferę

wzajemnych

zachowań

podmiotów prawa

PRZEPISY PRAWA

FORMALNEGO

określają realizację

norm prawa

materialnego

Podziały przepisów prawnych

kryterium – stopień konkretności

KONKRETNE

BLANKIETOWE

– odsyła do przepisu,

który dopiero będzie sformułowany w

przyszłości (jest to swoiste odesłanie

blanco

, stąd nazwa)

ODSYŁAJĄCE –

informują, gdzie można

znaleźć odpowiedni, analogiczny przepis

prawny, czyli odsyłają do istniejących już

hipotezy i dyspozycji

Przepisy odsyłające



art. 658 k.c.- „Przepisy niniejszego tytułu [tzn. Tytułu XVI k.c.

„Umowa o roboty budowlane”] stosuje się odpowiednio do

umowy o wykonanie remontu budynku lub budowli.”



art. 750 k.c.- „Do umów o świadczenie usług, które nie są

uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio

przepisy o zleceniu.”



Art. 340§2 k.k.- „W razie istnienia podstaw określonych w art.

99 § 1 Kodeksu karnego [tzn. przypadku, gdy tryb i formę

uzasadnienia wyroku określają przepisy szczególne] , sąd

umarzając postępowanie lub rozpoznając wniosek

prokuratora wymieniony w art. 323§ 3 [wniosek o orzeczenie,

tytułem środka zabezpieczającego przepadku przedmiotów] ,

orzeka przepadek, o którym mowa w art. 39 pkt 4 Kodeksu

karnego [ wspomniany przepadek wymieniony w katalogu

środków karnych].”

Przepisy blankietowe



art. 15 pkt 2 Konstytucji RP – Zasadniczy podział

terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne,

gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom

terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych

określa ustawa” – chodziło tu o nieistniejąca wówczas

ustawę z 24.07.98 Wprowadzenie zasadniczego

trójstopniowego podziału terytorialnego państwa

(DzU.98.96.603)



art. 320 § 3 k.p.k. – „Minister Sprawiedliwości określi w

drodze rozporządzenia, warunki jakim powinny

odpowiadać instytucje i osoby uprawnione o

przeprowadzania mediacji, zakres i warunki udostępniania

im akt oraz zasady i tryb sporządzania sprawozdania z

przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego.” –

chodziło o rozporządzenie z 14.08.98 (DzU.98.111.701).

Przepisy odsyłające i

blankietowe



nie formułują bezpośrednio reguł

zachowania



zapobiegają powtórzeniom w aktach

prawnych



odsyłają do innych części tego

samego aktu normatywnego lub

innych aktów normatywnych

Przepisy uniwersalne i

partykularne

kryterium –

ZASIĘG OBOWIĄZYWANIA

Ius universale

Zasięg

obowiązywania

obejmuje całe

terytorium

państwa

Ius particulare

Zasięg

obowiązywania

ograniczony jest

wyodrębnionej

części państwa

(np. prawo

miejscowe)

Przepisy bezwzględnie obowiązujące,

względnie obowiązujące i semiimperatywne

kryterium – MOC STOSOWANIA

2. BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

(IUS COGENS) –

wzór zachowania jest w

nich zredagowany w sposób kategoryczny;

podmioty prawa nie mają możliwości

zachowania innego niż przewidziane w

dyspozycji

Art. 119 k.c.

Terminy przedawnienia nie mogą być

skracane ani przedłużane przez czynność

prawną.

Przepisy bezwzględnie obowiązujące,

względnie obowiązujące i

semiimperatywne

kryterium – MOC STOSOWANIA

2. WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE

(IUS DISPOSITIVUM) –

adresat

normy może zachować się zgodnie z

dyspozycją lub nie, może też

modyfikować podany w niej wzór

zachowania

Przepisy względnie

obowiązujące



Art. 41 k.c.

Jeżeli ustawa lub oparty na niej

statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby

prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę

jej organ zarządzający.



Art. 484.

§ 1 k.c. W razie

niewykonania

lub

nienależytego wykonania zobowiązania kara

umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej

na ten wypadek wysokości bez względu na

wysokość poniesionej szkody. Żądanie

odszkodowania przenoszącego wysokość

zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba

że strony inaczej postanowiły.

Przepisy względnie

obowiązujące



Art. 370 k.c.

Jeżeli kilka osób zaciągnęło

zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia,

są one zobowiązane solidarnie, chyba że

umówiono się inaczej.



Art. 642.

§ 1 k.c. W braku odmiennej umowy

przyjmującemu zamówienie należy się

wynagrodzenie w chwili oddania dzieła.

§ 2. Jeżeli dzieło ma być oddawane częściami, a

wynagrodzenie zostało obliczone za każdą część

z osobna, wynagrodzenie należy się z chwilą

spełnienia każdego ze świadczeń częściowych.

Przepisy bezwzględnie obowiązujące,

względnie obowiązujące i

semiimperatywne

kryterium – MOC STOSOWANIA

3. SEMIIMPERATYWNE

(SEMIDYSPOZYTYWNE) –

wyznaczają minimalny zakres ochrony

interesów jednej ze stron, nie

dopuszczają

jednak możliwości ograniczenia jej

uprawnień

Przepisy semiimperatywne



Art. 9

§ 2 k.p. Postanowienia układów

zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych

oraz regulaminów i statutów nie mogą być

mniej korzystne dla pracowników niż przepisy

Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów

wykonawczych.



Art. 18.

§ 1 k.p. Postanowienia umów o pracę

oraz innych aktów, na których podstawie

powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej

korzystne dla pracownika niż przepisy prawa

pracy.

Przepisy ogólne i szczegółowe

kryterium

STOPIEŃ OGÓLNOŚCI I

SZCZEGÓLNOŚCI

1. OGÓLNE (LEX GENERALIS) –

ustanawiają ogólne reguły

zachowania, regulują szeroki

katalog spraw

2. SZCZEGÓŁOWE (LEX SPECIALIS) –

ustanawiają odrębne

uregulowania, wyjątki od

przepisów ogólnych

Przepis szczególny a przepis

ogólny



Art. 118 k.c.

Jeżeli przepis szczególny nie

stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi

lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia

okresowe oraz roszczeń związanych z

prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy

lata.



Art. 37.

§ 1 k.c. Jednostka organizacyjna

uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu

do właściwego rejestru, chyba że przepisy

szczególne stanowią inaczej.

§ 2. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i

sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy.

Kryterium
PRZYNALEŻNOŚĆ DO OKREŚLONEJ
GAŁĘZI PRWA

1. Przepisy prawa cywilnego

2. Przepisy prawa karnego

3. Przepisy prawa administracyjnego

Przepisy derogacyjne, kolizyjne i przejściowe

kryterium
ROZSTRZYGANIE O OBOWIĄZYWANIU INNYCH
PRZEPISÓW

1. PRZEPISY DEROGACYJNE (UCHYLAJĄCE) –

uchylają w całości lub w części obowiązujący stan

prawny

Ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym

z dnia 27 lipca 2005

Art. 276. Tracą moc:
1)

ustawa

z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym

szkolnictwie wojskowym (Dz. U. z 1992 r. Nr 10, poz.

40, z późn. zm.36));

ustawa

z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie

wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, z późn. zm.37));

ustawa

z dnia 26 czerwca 1997 r. o wyższych

szkołach zawodowych (Dz. U. Nr 96, poz. 590, z

późn. zm.38)).

Przepisy derogacyjne, kolizyjne i przejściowe

kryterium
ROZSTRZYGANIE O OBOWIĄZYWANIU INNYCH
PRZEPISÓW

2. PRZEPISY KOLIZYJNE:
- rozstrzygają o obowiązywaniu

jednego z kilku funkcjonujących na
obszarze państwa systemów
prawnych

- rozstrzygają sprzeczności pomiędzy

gałęziami prawa i ich ramach

Przepisy kolizyjne

Art. 111. § 1. Warunkiem odpowiedzialności za czyn

popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za

przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w

miejscu jego popełnienia.
§ 2. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a

ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu,

stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te

różnice na korzyść sprawcy.
§ 3. Warunek przewidziany w § 1 nie ma zastosowania

do polskiego funkcjonariusza publicznego, który

pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo

w związku z wykonywaniem swoich funkcji, ani do

osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie

podlegającym żadnej władzy państwowej.

Przepisy derogacyjne, kolizyjne i przejściowe

kryterium
ROZSTRZYGANIE O OBOWIĄZYWANIU INNYCH
PRZEPISÓW

3. PRZEPISY PRZEJŚCIOWE

(INTERTEMPORALNE) –

rozstrzygają

jak postępować ze stanami
faktycznymi powstałymi pod
rządami dawnych przepisów, a
podlegających kwalifikacji przez
nowe uregulowania

Przepisy przejściowe

Art. XXVI. Przepisy wprowadzające k.c.

Do stosunków prawnych powstałych przed

wejściem w życie kodeksu cywilnego stosuje się

prawo dotychczasowe, chyba że przepisy poniższe

stanowią inaczej.

Art. XXVII. § 1. Od dnia wejścia w życie kodeksu

cywilnego zdolność prawną i zdolność do czynności

prawnych ocenia się według tego kodeksu.
§ 2. Ważność czynności prawnych, dokonanych

przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego

przez osoby nie mające zdolności do czynności

prawnych lub w tej zdolności ograniczone, ocenia

się według przepisów dotychczasowych.

Przepisy wprowadzające

Art. 277. Ustawa wchodzi w życie z

dniem 1 września 2005 r.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24

Wstęp do prawoznawstwa przeps prawny

Document Outline