Wstęp do teorii tłumaczeń 22.02.2010r.

TS - Translation Studies

ST - Source Text

TT - Target Text

Traduktologia = translatoryka = translatologia = przekładoznastwo

W przekładzie tkwi paradoks logiczny: p /\ ~p

Historia Teorii Przekładu:

Susan Basnett „Historia przekładu”; J. Pieńkos; J. Munday „Introducing translation studies”.

Krytyka periodyzacji:

• George Steiner (After Babel):

- Cyceron/Horacy (1700 lat)

- Tytter

- 1940 - tłumaczenia maszynowe (automatyczne)

- 1960 - tłumaczenia jako zjawisko interdyscyplinarne

• Basnett:

- wyklucza aspekt diachroniczny

- bez periodycznej systematyzacji / podążając wyznacznikiem „word for word” i „sense for sense”

• Cyceron (I w. p.n.e.):

- punkt wyjścia: analiza roli poety

- nie równoliczność słów, ale WAGA

- ANTYK - aprobata dla „przekładu wolnego”, przekładu znaczeń

• św. Hieronim (IV w. n.e.):

- tłumaczy Biblię na łacinę z greki (Wulgata)

- znaczenie za znaczenie

• wiek XVI - renesans zainteresowania przekładem:

- wierność w przekładach Biblii (stworzenie wersji w językach lokalnych/zrozumiałych, wyjaśnienie dogmatów)

- dowolność w przekładach innych gatunków (łupanie, okradanie)

- Luter - przekład dla przeciętnego odbiorcy, zniemczanie = tłumaczenie

• wiek XV - druk; wiek XVI - teoria (normatywna):

- Entienne Dolet - potępiał przekład dosłowny; „Sposób dobrego tłumaczenia z jednego języka na drugi”; został stracony za błąd w przekładzie Platona. Tłumacz musi:

1) Doskonale zrozumieć sens oryginału.

2) Doskonale znać oba języki.

3) Unikanie przekładu słowo w słowo.

4) Unikać łacińskich sformułowań i innych niejasnych form.

5) Dobierać słowa tak, by … (nie zdążyłam zapisać )

• Anglia:

1) John Dryden (XVIIw.): metafraza, parafraza, imitacja

2) Alexander Tytter „Esej o zasadach przekładu” (1797):

- przekład powinien oddać całkowity zapis idei oryginału

- forma a artyzm powinny mieć ten sam charakter co oryginał

- przekład powinien mieć ten sam poziom trudności co oryginalna koncepcja

• romantyzm:

1) August Sch…

2) Friedrich Schleiremacher „O różnych metodach przekładu” (1813):

- (nie)przekładalność

- przekład tekstu komercyjnego

- przekład tekstu artystycznego

• epoka wiktoriańska - Matther Arnold:

- „words for words”, przekłady bardzo dokładne, pedantyczne

- dostępne dla elit (odwrotnie niż Luter)

- w efekcie: dewaluacja przekładu jako instrumentu komunikacji

• Dedecius „Notatnik tłumacza” - szkołą romańska: niewiara w przekład, pogarda dla pracy tłumacza zemściły się (osiągają mniej w dziedzinie przekładu)

• Jeremy Munday:

- studenci w UK są zniechęcani do korzystania z tłumaczeń

- mało przekładów lit. Popularnej na angielski

- stosunkowo mało zagranicznych filmów jest emitowanych z napisami

• Polska:

- Kochanowski - uwielbiał naturalizację, spolszczenia, chrystianizował pogańskich bogów

- Mickiewicz - tłumaczył wyłącznie z oryginału

- Stanisław Staszic - „ znaczenie za znaczenie”

- Ignacy Krasicki - „znaczenie za znaczenie”

- Stanisław Potocki - wysoko cenił rzemiosło tłumacza

- T. Boy Żeleński

[polski kognitywista K. Hejwowski 2004: teoria komunikacyjno-kognitywna]

WNIOSKI:

- brak (prób) prac systemowych

- równe (w różnych epokach) podejście do oryginału

- liczne (jednostkowe) wypowiedzi romantyków

- wysoki status tłumacza

1. Alienacja - forenizacja (Venuti) (Friedrich to wybierał)

2. Naturalizacja - udomowienie (Venuti)

---