PSYCHOLOGIA DOROSŁEGO CZŁOWIEKA

PSYCHOLOGIA- nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniem człowieka. Psychologia również bada wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcje z otoczeniem.

CZŁOWIEK -

Trzy aspekty biegu życia ludzkiego (według Charlotte Buhler): aspekt zachowania się i danych obiektywnych (biologiczno- biograficzne), aspekt przeżyć i danych subiektywnych (intencjonalność i przeznaczenie) oraz dzieł i wyników (specyfikacja i spełnienie).

Człowiek to:

- system energetyczny (organizm)

- jednostka społeczna

- podmiot świadomej działalności

DOROSŁOŚĆ-

Z punktu widzenia psychologicznego według Włodzimierza Szewczuka:

W oparciu o teorię cech (kiedy jednej zabraknie to nie ma dorosłości) i właściwości człowieka, które muszą wystąpić aby być dorosłym jest to, że dorosły jest sam odpowiedzialny za siebie, jest niezależnym podmiotem działalności ekonomicznej, sam decyduje o swoim planie życiowym, samodzielnie podejmuje trudności w jego realizacji oraz sam odpowiada wobec społeczeństwa za swoją działalność.

PSYCHOLOGIA DOROSŁEGO CZŁOWIEKA- jest trzecią częścią indywidualnej psychologii człowieka obok psychologii dziecka i młodzieży. Elementy treściowe w psychologii dorosłego człowieka to poznawanie rzeczywistości i działanie w niej. Badanie psychiki dorosłego człowieka ma na celu poznanie prawidłowości przebiegu i kształtowania się obu tych nierozerwalnie związanych elementów treściowych ukazując równocześnie ich specyfikę, wyróżniającą dorosłego od niedorosłego.

W. Szewczuk dzieli dorosłość na:

• Stabilizacja planu życiowego - przechodząc z dorastania w dorosłość, człowiek podejmuje pierwsze próby samodzielnej konfrontacji, sam na sam z rzeczywistością. Stara się określić swój plan życiowy i podejmuje pierwsze próby jego realizacji

• Progresywna ekspansja z opus magnum (opus magnum z łac. punkt kulminacyjny możliwości) - to etap największej aktywności. Człowiek całą swoją uwagę, działania i wysiłek koncentruje na osiągnięciu czegoś. Określa swój nadrzędny cel, szczyt swoich możliwości. Owe opus magnum jest zwiastunem starzenia się człowieka.

• Regresywna ekspansja - człowiek zaczyna myśleć w kategoriach przeszłości, skupia się na swoim wnętrzu, introspekcji. Starzenie się przeżywa wewnętrznie i zewnętrznie. Ma świadomość, że to co było, nie powróci.

• Starość właściwa - spada witalność, energia, kończy się praca zawodowa. Często człowiek popada w uczucie osamotnienia. Stara się dokonać bilansu życiowego w oparciu o ocenę własną i innych. Może przynieść to człowiekowi zadowolenie bądź rozczarowanie. Wreszcie przygotowuje się na to co nieuniknione - śmierć.

Właściwości psychiczne człowieka dorosłego:

• Uwaga - u dziecka jest znacznie słabsza niż u dorosłego, u dziecka jest ona głównie mimowolna, u dorosłego zaś mimowolna i dowolna

• Wyobraźnia - u dziecka ruchliwa i niczym nie opanowana, u człowieka dorosłego kierowana i twórcza. Wyobraźnia człowieka dorosłego jest bliższa rzeczywistości

• Pamięć - mechaniczna- lepsza u dziecka, logiczna- lepsza u dorosłych

• Myślenie: u dziecka związane z obrazami, u człowieka dorosłego z wyrazami (zdolność do myślenia abstrakcyjnego).

Koncepcja rozwoju według Erika Eriksona

Okres wczesnej dorosłości (21 - 34lat)

Podstawowy dylemat to intymność a izolacja. Kończymy edukację szkolną, przygotowujemy się i zaczynamy pracę zawodową. Budujemy intymne relacje emocjonalne, zakładamy rodziny. Określamy w tym czasie swoją rolę społeczna, swoja filozofię życiową

Dorosłość średniego wieku (35 - 65 lat)

Podstawowy dylemat to kreatywność a stagnacja. To czas kiedy podejmujemy najwyższą

odpowiedzialność społeczną. Nasze życie osiąga pełnię, określony standard życia.

Wspomagamy nasze dzieci, pomagamy im w starcie życiowym i powoli zaczynamy akceptować oznaki starości

Dojrzałość starszego wieku (od 65 roku życia)

Człowiek kończy pracę zawodową, zmniejsza się liczba nawiązywanych kontaktów społecznych. Człowiek skupia się na akceptacji swojej osobowości, staje się dojrzały i przygotowuje się na kres swojego życia. W tym czasie przystosowujemy się do narastających ograniczeń fizycznych, umysłowych, do straty bliskich. Podstawowym dylematem dla tego okresu jest integracja ego a rozpacz.

Stymulatorami rozwoju człowieka w okresie dorosłości są zadania rozwojowe.

To takie zadania (wydarzenia, sytuacje), które postawione przed jednostka w danym okresie jej życia i pozytywnie przez nią rozwiązane, przyczyniają się do poczucia szczęścia (spełnienia, zadowolenia) oraz pozytywnie projektują na rozwiązywanie dalszych zadań (Zbigniew Pietrasiński)

Zadania rozwojowe dla kolejnych faz dorosłości według Zbigniewa Pietrasińskiego:

Zadania rozwojowe wczesnej dorosłości (21- 34 r. ż.)

Zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie się do zawodu;

Podjęcie pracy zawodowej;

Rozwój zdolności do intymnych stosunków emocjonalnych i miłości;

Znalezienie stałego partnera i założenie rodziny;

Prowadzenie i organizacja rodziny;

Wychowanie dzieci;

Podjęcie obowiązków społecznych i obywatelskich;

Wypracowanie własnej filozofii życia;

Sformułowanie wizji własnej przyszłości;

Nawiązanie stosunków z mentorem (osoba ułatwiająca start życiowy z pozycji przyjaznego eksperta i protektora).

Zadania rozwojowe średniej dorosłości (35- 65 r. ż.):

Przyjęcie większej niż dotąd odpowiedzialności społecznej;

Rozwiązanie dylematu: praca dla przyszłych pokoleń czy stagnacja;

Nadanie swemu życiu większej pełni i pomoc w tym współmałżonkowi;

Rozwój zawodowy: kierowanie karierą;

Osiągnięcie zamierzonego standardu życia;

Wspomaganie rozwoju i startu życiowego dorastających dzieci;

Opieka nad starzejącymi się rodzicami;

Pogodzenie się z oznakami nadchodzącej starości;

Zadania rozwojowe późnej dorosłości (starości) (powyżej 65 r. ż.):

Podjęcie nowych ról i zajęć związanych z przejściem na emeryturę;

Włączenie się do grupy rówieśników;

Utrzymanie zainteresowań światem (nadmierne lub wycofane);

Przystosowanie się do rosnących ograniczeń fizycznych;

Przystosowanie się do straty osób bliskich;

Wypracowanie dojrzałej postawy wobec śmierci;

W dorosłości rozwojowi osobowemu towarzyszy rozwój zawodowy;

PSYCHOLOGIA W POLSCE.

Do dwudziestego wieku problematyka psychologiczna była podejmowana w ramach innych dyscyplin naukowych, takich jak filozofia, teologia, medycyna czy prawo. Dwa główne bastiony nauki polskiej na przełomie XIX i XX wieku (a więc w okresie zaborów) to Uniwersytet Jagieloński i Uniwersytet Lwowski. Założycielem pierwszej pracowni psychologicznej był prof. Filozofii Władysław Heinrich (1869 -1957), który powołał ją do życia w 1903 roku na UJ. Kazimierz Twardowski (1866- 1938) profesor filozofii otworzył pracownię psychologiczną na Uniwersytecie Lwowskim dopiero w 1907 r.W 1910 r. powstała w Warszawie trzecia (po krakowskiej i lwowskiej) pracownia psychologiczna, którą kierował Edward Abramowski (1868- 1918). Istotną zasługą Abramowskiego była także pierwsza próba założenia pierwszego czasopisma psychologicznego Prace z Psychologii Doświadczalnej, którego trzy tomy ukazały się w latach 1913- 1915. Po II wojnie światowej w Polsce, podobnie jak w innych krajach tzw. bloku wschodniego, zajęcia dydaktyczne z psychologii zostały ograniczone do minimum. Została również wstrzymana możliwość formalnej specjalizacji w zakresie psychologii. Pomimo to w Krakowie (podobnie jak i Warszawie, Poznaniu, Katowicach, Łodzi i Lublinie) prowadzone były badania naukowe, co zaowocowało w następnych latach (w okresie 1946-54) publikacjami. W Polsce wydano 16 pozycji książkowych autorstwa między innymi: A. Dryjskiego, M. Dybowskiego, M. Kreutza, A. Lewickiego, E. Markinównej, ks. J. Pastuszko, J. Pietera, A. Sekrety, W. Szewczuka i innych. W roku 1956-57 zorganizowano w Krakowie (podobnie jak Warszawie i Poznaniu) po raz pierwszy w Polsce specjalistyczne studia psychologiczne. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że były to jedne z pierwszych w skali europejskiej studia tego rodzaju.

POSTACIE:

Władysław Heinrich- członek Polskiej Akademii Umiejętności (PAU). Władysław Heinrich przeprowadził pierwsze w Polsce badania eksperymentalne nad wrażeniami. W 1903 z jego inicjatywy powstała pierwsza w Polsce Pracownia Psychologii Doświadczalnej (w roku 1905/06) powołano Pracownię Psychologiczną przy Katedrze Filozofii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Stefan Szuman- lekarz, psycholog, teoretyk sztuki, malarz, współtwórca polskiej szkoły psychologii rozwojowej.

Józef Pieter- wybitny Ślązak, naukowiec i organizator życia naukowego, filozof, psycholog i pedagog, który już w 1929 roku ogłosił ideę powołania Uniwersytetu Śląskiego.

Włodzimierz Szewczuk- profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1968-1981 dyrektor Instytutu Psychologii. Zajmował się badaniami dotyczącymi myślenia, pamięci, zdolności.

Władysław Witwicki- autor pierwszego rodzimego podręcznika psychologii Psychologia do użytku słuchaczów wyższych szkół naukowych (1925)

Stefan Błachowski- założyciel Kwartalnika Psychologicznego (1930) i Przeglądu Psychologicznego (1952)

Zbigniew Pietrasiński- w pracy badawczej prof. Zbigniew Pietrasiński zajmował się psychologią pracy, twórczości oraz psychologią dorosłego człowieka.

STOWARZYSZENIA PSYCHOLOGICZNE W POLSCE: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Stowarzyszenie Psychologów i Terapeutów, Stowarzyszenie Psychologów Polskich

CZASOPISMA: Kwartalnik Psychologiczny, Przegląd Psychologiczny, Psychologia Wychowawcza, Czasopismo Psychologiczne, Zdrowie Psychiczne, Studia Psychologiczne.

---