PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA- to dyscyplina naukowa która zarówno w warstwie teoretycznej jak i praktycznej zajmuje się problemami osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji.
Adresatem są osoby które:
-wykazują objawy niedostosowania społecznego, wykolejenia a nawet przestępczości
-osoby u których proces socjalizacji i wychowania nie powiódł się
-osoby manifestujące szereg utrwalonych zachowań szkodliwych (ekster- i internalizacyjnych) uznawanych w danej społeczności za szkodliwe dla innych lub dla jednostki
RESOCJALIZACJA to obszar praktycznych oddziaływań na jednostki społecznie niedostosowane, w celu doprowadzenia do stanu poprawnego funkcjonowania. Działania praktyczne mają charakter interdyscyplinarny, realizują się na przesteni trzech wiodących kierunków, czyli: teologii wychowania, teorii wychowania( dotycząca zależności pomiędzy działaniem wychowawcy a efektami po stronie wychowanka) metodyki wychowania resocjalizującego.
Celem oddziaływań resocjalizacyjnych są:
ukształtowanie cech osobowości wychowanka, aby umożliwiały poprawne funkcjonowanie społeczne
zmiana w zakresie postaw wychowanka przeciwdziałające wykolejeniu społecznemu
internalizację norm i wartości powszechnie przyjętych w danym środowisku
przyswajanie ideałów i wzorców kulturowych danej społeczności
H. MACHEL RESOCJALIZACJA : to proces psychokorekcyjny skierowany na zmianę charakterologiczną i zmianę postaw. To również proces uczenia się zachowań, kontroli nad własnymi reakcjami agresywnymi. To uczenie się zręczności życiowych i sposobów organizowania czasu wolnego.
L.PYTKA: to proces optymalnego uspołecznienia jednostki która w sposób twórczy przekształca siebie i własne środowisko życia.
Metodyka pracy resocjalizacyjnej to dziedzina zajmująca się wypracowywaniem optymalnych metod i technik oddziaływań na osoby poddawane resocjalizacji,
metody optymalne to takie które dają duże prawdopodobieństwo osiągnięcia zamierzonych celów, przy stosunkowo niskich kosztach
OBSZARY KTÓRYMI ZAJMUJE SIĘ RESOCJALIZACJA
postawy człowieka:
POSTAWA: to względnie stała dyspozycja człowieka do określonego zachowania względem obiektu postawy. Składa się z trzech komponentów: poznawczego, behawioralnego i emocjonalnego.
WYKOLEJENIE to stan w którym dominuje jedna postawa lub gdy postawy człowieka są źle zintegrowane co utrudnia przyswajanie innych postaw prospołecznych.
Role społeczne: zachowanie ludzkie jest wyznaczone scenariuszem określonej roli społecznej, role powstają w toku socjalizacji. Przyjmowanie w toku oddziaływań środowiskowych społecznych działań opiekuńczych i wychowawczych
potrzeby człowieka (Maslow) wyróżniając potrzeby pierwszorzędne (związane z utrzymaniem homeostazy organizmu) i drugorzędowe. Zasadniczy problem to wykształcenie umiejętności rozpoznawania swoich potrzeb i uczenie sposobów ich realizacji w taki sposób aby nie szkodziły innym ludziom.
Kultura i struktura społeczenstwa: jednym z działań resocjalizacji jest przezwyciężanie efektów izolacji społ. u osób nieletnich przebywających w zakładach poprawczych i osób dorosłych pozbawionych wolności występują negatywne zmiany funkcjonowania oraz zręby osobowości karcelarnej
Zasady funkcjonowania społeczności więziennej: -zasada przemocy-względnej solidarności-eksploatacji
-zasada statusu quo ??
Deprywacja potrzeb
DEPRYWACJA brak zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka, dotyczy trzech obszarów potrzeb:
-sfery biologicznej (np. potrzeby seksualne)-sfery sensoryczno-informacyjnej (ograniczona stymulacja bodźcami zewnętrznymi, mały przeplyw informacji)-sfery emocjonalnej
Izolacja penitencjarna zdaniem A. Rejznera jest to zaburzenie układu relacji między jednostką a otoczeniem.
W okresie pobytu w izolacji penitencjarnej człowiek doświadcza zerwania dotychczasowych kontaktów z własnym środowiskiem do którego należą rodzina, konkubina, dzieci, gr zawodowe
NEGATYWNE EFEKTY IZOLACJI:
PRIZONIZACJA wyuczone zasady funkcjonowania w społeczności więziennej, zmiany w wyrażaniu emocji, deprywacja potrzeb, zmiany relacji ze środowsiskiem
ZMIANY EMOCJONALNE permanentna nieufność wobec współosadzonych i wychowawców , nadmiar procesów hamowania popędów i emocji.
Prionizacja: negatywne przystosowanie się do instytucji więziennej. Skazany przyjmuje i akceptuje siebie w roli więźnia. Podporządkuje się regułom funkcjonowania w zakładzie. Wyuczone rytuały zaczynają regulować jego życie co utrudnia radaptację; wykluczanie się sposobów uzyskania pozytywnych wzmocnień negatywnymi sposobami.
Nieprzystosowanie społeczne wiąże się ze specyficznym układem postaw społecznych które wyrażają się gotowością do zachowań i reakcji w sposób niezgodny z obowiązującymi zasadami
Do katalogu zachowań społecznie szkodliwych zalicza się:
odurzanie się ,udział w grupach chuligańskich, ucieczki z domu ,prostytulowanie się nieletnich, porzucenie szkoły wagarowanie, wandalizm, autoagresja i agresywne zachowanie wobec otoczenia
Wyróżnione zachowania szkodliwe generalnie dzielą się na dwie kategorie:
a) zachowania eksteralizacyjne : czyli antyspołeczne skierowane przeciwko otoczeniu, człowiek działa na niekorzyść określonych ludzi
b) zachowania internalizacyjne : czyli aspołeczne skoncentrowane na wycofanie się z życia społecznego, izolacja społeczeństwa
Stadia genezy nieprzystosowania społecznego wg C. Czapowa:
I stadium:
-wystepowanie u jednostek poczucia odtrącenia
-niezaspokojona jest potrzeba więxi emocjonalnej
-pojawiają się relacje agresywne, zachowania antyspołeczne, buntownicze, wrogie wobec rodziny i społeczeństwa
-jednostka nie potrafi długo koncentrować się na wykonywanych czynnościach, nudzi się nie utrzymuje wytrwałości w dążeniu do celu
II stadium:
-utrwalają się wrogie reakcje wobec osób dotąd znaczących w toku socjalizacji
-pojawia się irracjonalny opór wobec osób chcących nawiązywać emocjonalny kontkt z jednostką nieprzystosowaną
-podstawy emocjonalene i społeczne są zaspokajane poza najbliższym kręgiem osób
-pojawiają się zachowania charatkterystyczne dla wykolejenia społecznego, czyli alkoholizowanie się, wagray, ucieczki z domu
III stadium:
-autonomizowanie się działalności aspołecznej
-czerpanie przyjemności i satysfakcji zachowań destruktywnych
-nawiązanie kontaktów z zorganizowanymi grupami o charatkerze chuligańskim lub wręcz przestępczym
-nieprzystosowanie społeczne w tym stadium przejhawia się jako grupowa działalność prowadząca do konfliktu z normami moralnymi i prawnymi pozostałej części społeczństwa
Typy niedostosowania społecznego (wykolejenia) rozpatrywane wg czynników które generują te niedostosowania zachowania:
Zwichnięta socjalizacja:
-jest ona przyczyną występowania różnych form nieprzystosowania
-wynikają one z niedostatków w zakresie opieki rodzicielskiej. Odtrącenia emocjonalnego, zaniedbania społecznego i pedagogikcznego
Demoralizacja:
-dzieci prawidłowo zsocjalizowane podlega wpływom innej kultury niż ta w której było wychowywane
-demoralizacja jest przewartościowaniem gdy dotąd zinternalizowne wartości zostają zastąpione nowymi charakterystycznymi dla innego środowiska
- do nowych wartości jednostki nie potrafi w pełni się dostosować
Socjalizacja podkulturowa:
-jednostka przyjmuje wartości i normy charakterystyczne dla grup pozostających w opozycji wobec kultury ogółu społeczeństwa
-praca socjalna przebiega prawidłowo z punktu widzenia mechanizmów psychologicznych
-problemem jest treść jaką niesie socjalizacja gdyż są to sposoby adaptacji
Typologia Sullivana i Granta
ASPOŁECZNI
-osoby przestrzegające innych jako obszar eksploatacji
-w ich zachowaniach dominuje agresja i złośc wobec innych ludzi nasilająca się w sytuacjach nawet lekkiego zagrożenia lub niepewności
-nie potrafią przewidywać zachowań innych osób wobec siebie
-nie mogą kontrolować efektów właściwych zachowań z uwagi na impulsywne działanie
-ich działanie jest podporządkowane własnym celom
KONFORMIŚCI
-nadmierny serwilizm i uległość jako reakcja na frustrację własnych potrzeb
-skrajna podległość wobec osób znaczących
-zachowania instrumentalne ponieważ jednostka manipuluje własnym konformizmem w celu uzyskania przychylności innych czy własnych korzyści
-nie wyraża własnego sprzeciwu
NEUROTYCY
-osoby które w toku socjalnym uwewnętrzniły określony zakres norm i wartości
-mają przekonanie o własnej niemocy i bezradności dlatego jako reakcja na swój stan manifestują zachowania agresywne, nieakceptowane społecznie
-ich działanie jest z jednej strone regulowane przyjętymi normami z drugiej przeżywają lęk że nie sprostają tym wartościom i normom
ZACHOWANIA REAKTYWNE osoba wykazuje zachowania szkodliwe jako efekt określonych zachowań
ZACHOWANIA AUTONOMICZNE osoba manifestuje bez względu na okoliczność
SYSTEMY INSTYTUCJI RESO.:
PUNITYWNOŚĆ: tendencja w postepowaniu z osobami ukaranymi która zmierza do bezwzględnego rygoryzmu. Wzmocnione są tendencje do dolegliwego karania i represyjnego traktowania przestępców
PORMISYWNOŚĆ: skrajna i przeciwstawana tendencja w postępowaniu z przestępcami. Zmierza ona do liberalizacji i łagodzenia kar oraz sposobów postepowania z tymi osobami. Prowadzone odziaływania wychowawcze dominuje nad represją są oparte na założeniach o autonomii jednostki.
Obie tendencje przeplatają się w sposobach organizwoania warunków dla reso. Na jakość postępowania z przestępcami próbuje wpływać opinia publiczna domagając się zaostrzonego lub złagodzonego kursu polityki ponitencjarnej i karnej. W zależności od przyjętego kierunku niektóre przestępstwa mogą podlegać depenalizacji i dekryminalizacji lub odwrotnie.
MODELE W POSTĘPOWANIU Z MŁODZIEŻĄ NARUSZAJĄCĄ NORMY ZACHOWANIA:
LEGITYMIZM:model sprawiedliwego karania zgodnie z normami prawnymi. Jednostką zajmuje się policja kuratorowie i inne służby wymiaru sprawiedliwości
SYSTEM CZERWONY polityka
SYSTEM ZIELONY KONTROLA SPOŁECZNA sprawy młodzieży są rozpatrywane poza sądem przez instytucje miejskie.
SYSTEMY PEDAGOGICZNE mają na celu organizować całe struktury instytucji tak by system pracy był najbardziej optymalny , dotyka kwestii programów pedagogicznych, doboru kadry itp.
SYSTEM DESCYPLINARNY:
-najstarszy model postępowania z przestępcami
-dominuje formalizm relacji i iich spionizowanie na zasadzie rozkaz-meldunek
-główną rolę odgrywa kontrola nad sobą i wymienione jej kary
-postępowanie wychowanka jest oceniane pod kątem dostosowania się do wymogów regulaminu, utrzymanie ladu i porządku
-wychowawca jest nastawiony autokratycznie
-sprzeciw wychowanka spotyka się z reakcją siłową przymusem bezpośrednim
Efekty: pozorność zmiany zachowania, alienacja społeczna wychowanków, działania destruktywno-dezorganizujące w grupie. Grupowe bunty, konsolidacja wych w podkulturze
SYSTEM PROGRESYWNY:
-odmiana systemu dyscyplinarnego
-wychowanek ma możliwość awansu lub degradacji w zależności od własnego zachowania
-zakłada stosowanie nagród proporcjonalnie do poprawy zachowania
-awans w grupie wiąże się z większymi przywilejami
-wymaganiem jest zorganizowanie minimum 3 zróżnicowanych sposobów postępowania z wychowankiem (P,O,Z-półotwarty, otwarty, zamknięte zakłady)
Efekty: pozroność zmiany wychowanka, podejmowanie gry przed wychowawcą która ma go skłonić do nagrodzenia, słuszność wobec wychowawców aby zyskać ich przychylność, wyścig wychowanków o nagrody -nie ma czynnika budującego gr wychowawczą
SYSTEM SOCJOPEDAGOGICZNY:
-wychowawca przyjmuje rolę dyskretnego kierownika grupy
-odziaływanie wychowawcze jest prowadzone poprzez uczestwnictwo wychowawcy w życiu grupy
-dziłalność gr jest autonamiczna
-zachowanie wych jest oceniane przez całą społ
-wszystkie zdolności i działania jesdn są wykorzystywane dla wspólenego dobra zespołu
-kary i nagrodey są wynikiem wspólnej decyzji grupy
-wychowawca czuwa nad ich proporcjonalnością
-efekt wychowawczy zależy od spójności grupy
SYSTEM INDYWIDUALNY:
-przeciwstawny do systemu socjopedagogicznego
-jednostka jest traktowana jako odrębna a nie tylko jako część zespołu
-najważniejszym kierunkiem reso jest diagnoza zaburzeń zachowania a następnie zindywidualizowania
-wychowanek ma prawo manifestować sowje postawy, dążenia, zachowuje indywidualne cechy
SYSTEM HETEROGENICZNY:
-osoba wykazująca pewne szkodliwe zachowania jest wł w grupie wychowanka na kształt rodziny
-w tej grupie chodzi o pokazanie różnic w wieku, stylu zachowania, płci
-bazuje na relacjach starszy-młodszy, brat-siostra
SYSTEM HOMOGENICZNY:
-podstawą wdrożenia tego sytsemu jest odpowiednia klasyfikacja wychowanków
-diagnoza dotyczy cech osobowsoći
-przebywanie wychowanków w podobnych grupach jest sztucznym środowiskiem i nie gwarantuje poprawnej integracji społ
-podobne gr nie generują roznic oddzialywan wzajemnych
SYSTEM KOMPLEMENTARNY:
-połączenia zalet wszystkich systemów
-system zaleca elastyczne postępowanie z wychowankiem
-pod względem organizacji funkcjonują zorganizowane grupy wychowawcze
-szczególną uwagę przywiązuję się do wczesnego okresu adaptacji wychowanka do placówki resocjalizacyjnej
-system wymaga szereg współpracy ze środowiskiem otwartym oraz z oraz nieletnich
ETAPY PRZYSTOSOWANIA SIĘ WYCHOWANKOW DO INSTYT RESO:
I-nawiązanie pierwszorzędowych kontaktów z grupą wychowanków
-wymaga wytworzenia pozywtywnych emocji
-do instytucji reso przyjmowana jest osoba nieletnia która może manifestować zachow lękliwe
-odbywa się w izbach przejściowych gdzie opieke nad wychowankiem sprawuje wychowawca i wybrani wychowankowie
II-nastepuje przystosowanie się i akceptacja w grupie wychowawczej
-wychowanek podporzadkuje się foramlnym wymaganiom regulaminu i zwyczajom w placówce
III-celem jest wlasiwa korektura postaw wychowankow
-najtruniejszy bo zmierza to zmian osobowsoci
-przedmiotem zainteresowan jest korekta pojec etycznych swiadomosci moralnej
-oczekuje się efektow gdzie zachowanie pozytywne będzie przynosilo zadowolenie i satysfakcje
ETAPY REJMAN:
Wzorców (uczymy się od kol jak mamy pracować,powielanie doswiadczen)
Krytycznej refleksji nad pracą stosowaną metodami i osiągniętych efektami;to etap istotny dla uksztaltowania określonej postawy wychowawcy wobec wl pracy
Samokontroli dla odpornych na zrutynizowanie
Tworczy celem przygotowania jest sytuacja w której wychowawca będzie umial stosować konkretne działania adekwatne do sytuacji i potrzeb posiadal i laczyl zawodowe wartości materialne