Podatki i prawo podatkowe

Wykład III:

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

1. Podatek dochodowy od osób fizycznych: ustawa z dnia 26.07.1991 r. weszła w życie z dniem 01.01.1992 r. Podatek ten realizuje dwie ogólne zasady:

a) powszechność opodatkowania - ogólność

podmiotowy: przedmiotowy:

opodatkowanie każdej dąży, aby jednym aktem

osoby fizycznej objąć jak najwięcej stanów opodatkowania

(jak najwięcej źródeł przychodów)

Do dnia wejścia w życie tej ustawy było w Polsce kilka aktów prawnych. Art. 54 zastąpił podatek:

• od wynagrodzeń

• od płac

• wyrównawczy

• właściwy dochodowy

• rolny w zakresie produkcji rolnej.

Dziś jedna ustawa uzupełniona jest:

• karta podatkowa

• karta ryczałtowa.

2. Zakres podmiotowy: kto jest podatnikiem podatku od osób fizycznych.

Są to osoby fizyczne, które osiągają dochody. Z punktu widzenia ustawy nie ma znaczenia czy osoba osiągnęła pełnoletność, czy ma zdolność do czynności prawnych.

Osoba małoletnia jako właściciel akcji w skutek spadkobrania będzie płaciła podatek.

Każda osoba fizyczna podlega jednej z dwóch konstrukcji:

1. nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu - podlegają mu te osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania na terytorium RP. Konsekwencje tego podatku: płacą podatek dochodowy od całości swoich dochodów bez względu na to, gdzie położone są (gdzie się znajdują) źródła przychodów, o ile umowa o podwójnym opodatkowaniu nie stanowi inaczej. Oznacza to, że ci, co mają miejsce zamieszkania w Polsce i osiągają dochód w Polsce i za granicą to płacą podatek od sumy dochodu.

2. ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu - podlegają mu osoby fizyczne, które nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Polski, te osoby podlegają opodatkowaniu wg reguł podatku dochodowego od osób fizycznych tylko od tych dochodów, które osiągają na terytorium RP, o ile umowa o podwójnym opodatkowaniu nie stanowi inaczej.

Nieograniczony obowiązek podatkowy - jeżeli osoba mu podlega, a mieszka na terytorium RP to prawo polskie idzie za taką osobą i w Polsce i za granicą (zamieszkuje na terytorium Polski, nie ma znaczenia obywatelstwo).

N.o.p. przekłada się na zasadę: gdzie mój obywatel, tam mój podatek.

Ograniczony obowiązek podatkowy - dochody osiągają na terytorium Polski, podlegają podatkowi wg prawa polskiego.

Wspólnicy spółki cywilnej lub jawnej - 2 Polaków i 1 Nigeryjczyk, spółka działa w Polsce, Nigeryjczyk nie przebywa a Polsce, ale i tak płaci podatek od swojej części dochodów.

3. Podwójne opodatkowanie:

np. praca w Polsce I-X.2005, praca w Niemczech XI-XII.2005

Niemcy również stosują opodatkowanie dochodu osiąganego na ich terytorium.

Zawiera się umowy o zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu i mające na celu zniesienie jednego z opodatkowania.

I reguła: dominuje zasada ograniczonego opodatkowania - albo nie pobiera się podatku obywatela niemieckiego, albo Niemcy nie pobierają podatku od obywatela polskiego

II reguła: wyłącza się na zasadach wzajemnego stosowania nieograniczonego lub ograniczonego podatku (w stosunku do obywatela niemieckiego).

Specyfikacja opodatkowania personelu konsularnego i dyplomatycznego: osoby te korzystają ze zwolnień, jeżeli otrzymują wynagrodzenie ze źródeł zagranicznych (ambasador jest opłacany przez państwo wysyłające).

4. Instytucje wyłączenia stosowania ustawy:

1. ustawy nie stosuje się do przychodów osiąganych z działalności rolniczej z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej - dot. tzw. klasycznej działalności uprawowej, jest ona wyłączona, bo istnieje podatek rolny, jest on bardziej majątkowy niż dochodowy, niemożliwe jest dokładne określenie wartości przychodu, jest problem w określeniu uzyskanego przychodu (różne są klasy użytków, różny jest nakład na ha). Ustalono więc, że lepiej nie opodatkować działalności rolniczej. Opodatkowane są tylko działy specjalnej produkcji rolnej, np. hodowla grzybów, szklarnie, hodowla drobiu, hodowla zwierząt futerkowych, od 1 kurczaka - 1o gr., od 1 indyka - 54 gr. (tabele)

2. ustawy nie stosuje się do przychodów z gospodarki leśnej - przeszkodą jest problem w wyliczeniu kosztów

3. ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających podatkowi od spadków i darowizn; są trzy przesłanki:

• okazjonalność świadczenia - jak często otrzymujemy w życiu spadek lub darowiznę

• nie ma kosztów - w przypadku nabywania praw czy rzeczy nie ponosimy kosztów

• kwestia możliwości niesprawiedliwości podatkowej - rencista dostanie w spadku tereny wartości 100 tys. ma więcej (?) podatku niż emeryt, który wpada w III próg

4. ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy - sprzeczne z obowiązkiem podatkowym, z obowiązującym prawem; szara strefa, np. udzielanie korepetycji, paserstwo

5. ustawy nie stosuje się do przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po uznaniu rozdzielności majątkowej lub śmierci jednego z małżonków - wyłączenie dochodów z ustania wspólności majątkowej, te dochody już wcześniej zostały opodatkowane; nabycie spadku przez jednego z małżonków po śmierci drugiego - 50% majątku.

5. Kumulacja podmiotowa - wspólne lub łączne opodatkowanie.

Regulacja ogólna: każda osoba jest indywidualnym podatnikiem. Od tej reguły ustawa przewiduje 3 wyjątki, kiedy można skumulować dochody i wtedy wspólne opodatkowanie dotyczy następujących kategorii podatników:

a) małżonków - art. 6, 6a, 7 ustawy

art. 6 ust. 1 jeżeli osoby wypełnią pewne warunki to będą mogły się wspólnie rozliczyć, oboje muszą podlegać nieograniczonemu obowiązkowi opodatkowania.

Muszą spełniać trzy przesłanki:

- muszą pozostawać w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy

- pomiędzy małżonkami musi istnieć przez cały rok wspólność majątkowa małżeńska

- trzeba złożyć wniosek o wspólne opodatkowanie, który to wniosek jest wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym.

Nie mogą korzystać ze wspólnego opodatkowania małżonkowie, jeżeli jeden z nich podlega uproszczonej formie opodatkowania (karta lub ryczałt) lub wybrał opodatkowanie liniowe (stałe 19%, art. 30c). Od 01 stycznia - skutek wywołuje z chwilą złożenia oświadczenia woli (?).

Od 01 stycznia art. 6a mówi, że można się wspólnie opodatkować byle do 30.04., a nie złożyć podpisu na wniosku o wspólne opodatkowanie.(?)

Przesłanka podstawowa - wspólność majątkowa małżeńska

Przesłanka negatywna - gdy nie ma wspólności majątkowej (intercyza, separacja, sąd orzekł).

Gdy jest wydany wyrok o rozwodzie do czasu uprawomocnienia można się wspólnie rozliczać.

Np. art. 6 ust. 3 - mąż nie osiąga dochodów, ale mogą się wspólnie rozliczać.

DM + DZ = DŁ

DŁ : 2 = D do opodatkowania

D do opod. x % (właściwa stawka) = kwota podatku

Kwota podatku x 2 = podatek do zapłaty

b) osób samotnie wychowujących dzieci - są trzy kategorie osób, które spełniają warunki:

• dzieci małoletnie

• dzieci bez względu na wiek, na które jest pobierany zasiłek pielęgnacyjny

• dzieci do ukończenia 25 roku życia, które nie osiągają dochodu podlegającego opodatkowaniu, a które uczą się zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym i systemie oświaty.

Osoby samotnie wychowujące dziecko - to jeden z rodziców lub opiekun prawny, jeżeli osoba taka jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, osobą rozwiedzioną, osobą w separacji.

Za osobę samotnie wychowującą dziecko uważa się także osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli małżonek zostanie pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

D osoby sam. + D dziecka = DŁ

DŁ : 2 = D do opodatkowania

D do opod. x % (właściwa stawka) = kwota podatku

Kwota podatku x 2 = podatek do zapłaty

c) wspólne opodatkowanie małoletnich wraz z rodzicami - dochód małoletnich dzieci własnych lub przysposobionych, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, stypendiów oraz rzeczy oddanych im do swobodnego użytku, dolicza się do dochodów rodziców, chyba, ze rodzicom nie przysługuje prawo do pobierania pożytków z przychodów dzieci.

Małoletnim jest samodzielny podatkowo, gdy osiąga dochody z własnej pracy, stypendia oraz dochody z rzeczy oddanych do ich swobodnego użytku.

Jeżeli rodzice opodatkują się łącznie to całość dochodu małoletnich jest doliczona; gdy rodzice rozliczają się oddzielnie to dochody małoletnich dzieli się po połowie.

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH

6. Podatek dochodowy od osób prawnych - ustawa z 15.02.1992 r. obejmuje:

1. osoby prawne

2. jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej - zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, stowarzyszenia zwykłe z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej (spółki cywilne, jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo - akcyjne; każdy wspólnik jest rozliczany z dochodu osiągniętego w spółce wg udziałów w zysku)

3. podatkowe grupy kapitałowe

4. spółki kapitałowe w organizacji

5. spółki, które nie mają osobowości prawnej, których siedziba znajduje się poza granicami RP, gdzie wg miejsca siedziby traktowane są jako osoby prawne i wg miejsca siedziby podlegają nieograniczonemu opodatkowaniu.

S.J. (100.00 zysku):

- os. pp (sp. z o.o.) = 60% udziałów = od 60.000

- os. fiz. x = 30% udziałów = od 30.000

- os. fiz. y = 10% udziałów = od 10.000

Podatnicy podlegający podatkowi od osób prawnych są objęci nieograniczonym obowiązkiem podatkowym lub ograniczonym obowiązkiem podatkowym.

Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają ci podatnicy, którzy mają siedzibę lub zarząd na terytorium RP i i podlegają opodatkowaniu od całości dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.

Natomiast ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają podatnicy, którzy nie mają siedziby lub zarządu na terytorium RP. Podatnicy ci płacą podatek dochodowy od dochodów osiąganych na terytorium RP. Zakres tych podatków może być modyfikowany umowami o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu.

7. Konstrukcja podatku:

Przedmiotem opodatkowania jest dochód. Trzeba zestawić dwie wielkości: przychód i koszty uzyskania przychodu. Dodatnia różnica to dochód netto lub czysty dochód. Ujemna różnica to strata.

Pojęciu przychodu poświecone są przepisy od art. 10 do art. 20.

Nas interesuje art. 10 i art. 11.

Art. 10 ust. 1 zawiera wykaz tzw. źródeł przychodów:

• stosunek pracy

• stosunek służbowy

• pozarolniczą działalność gospodarczą

• działy specjalnej produkcji rolnej

• umowa najmu, darowizny

• sprzedaż i zamiana rzeczy oraz praw majątkowych

• inne źródła przychodów (art. 9 - oznacza, ze wyliczenie jest przykładowe, katalog jest nie zamknięty).

Podatek dochodowy od osób prawnych - nie ma katalogu, tylko przyjmuje się wszelkie dochody uzyskane przez osoby prawne.

8. Przychód:

Za przychody uznaje się pieniądze raz wartości pieniężne, które zostały otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym, a także wartość świadczeń w naturze oraz wartość innych nieodpłatnych świadczeń

Wartości pieniężne to pewne substytuty pieniądza (akcje, udziały, czeki i weksle).

Przychód otrzymany (na końcu) - pieniądze, które otrzymujemy.

Przychód pozostawiony do dyspozycji - to pieniądze w kasie zakładu pracy.

Wartość świadczeń w naturze - deputat węglowy, wypłata premii pracownikom RSP w inwentarzu żywym czy płodach rolnych.

Wartość tego świadczenia podlega przeliczeniu i jest traktowana jako przychód.

Inne nieodpłatne świadczenia to: bony towarowe, koszty leczenia sanatoryjnego, wakacje płacone przez pracodawcę, korzystanie z mieszkania bez płacenia czynszu.

9. Koszty uzyskania przychodu:

Dzielą się na dwie kategorie:

a) koszty potrącalne (art. 22) - są to wszelkie koszty poniesione przez podatnika (wydatki) w celu osiągnięcia przychodu (o ile nie znajdują się w treści art. 23), żeby można było zaliczyć koszt do kosztów potrącalnych to musi zaistnieć związek przyczynowy pomiędzy przychodem a kosztem (i mimo, że koszt nie będzie ujęty w art. 23, a nie będzie związku to nie może być ujęty do potrącalnych).

b) koszty niepotrącalne (art. 23).

II podział kosztów:

• koszty bezpośrednie i koszty pośrednie (brak skutków natury podatkowej, sztuczny podział)

• koszty pełne i zryczałtowane (podział odzwierciedlony w ustawie):

• koszty pełne to koszty, z których korzystają osoby fizyczne prowadzące szeroko rozumianą działalność. Są to koszty w pełni odliczalne, np. materiały, paliwo, środki czystości.

• koszty zryczałtowane - osoby pozostające w stosunku pracy korzystają ze stałych zryczałtowanych kosztów; koszty miejscowe wynoszą 102,25zł na miesiąc (rocznie 1227,00zł), koszty o prawa autorskie to ryczałt 20%, koszty z praw autorskich to ryczałt 50%. Koszty te nie zmieniły się od 4 lat.

10. Strata:

Strata podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania. Podatnik ma prawo do rozliczenia straty w ciągu 5 lat od jej wystąpienia, przy czym jednorazowo nie może odliczyć więcej niż 50% straty.

Stratę można odliczyć tylko wówczas, gdy istnieje to samo źródło, które stratę przyniosło (np. pozarolnicza działalność gospodarcza, np. szycie garniturów).

11. Odliczenia:

W podatku dochodowym od osób fizycznych występują dwa rodzaje odliczeń:

1. od podstawy opodatkowania (art. 26)

2. od kwoty podatku (art. 27b, d)

ad. a) osiągnięty przez podatnika dochód może być skorygowany o odliczenia od podstawy opodatkowania.

Przykład: 70.000 zł - dochód (podstawa opodatkowania)

• składka na ubezpieczenie zdrowotne

• darowizny na cele kultu religijnego oraz na cele pożytku publicznego, przy czym maksymalna kwota odliczeń to wartość 6% osiągniętego dochodu

• 760 zł - internet

• wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, jeżeli podatnik jest osobą niepełnosprawną lub osoba niepełnosprawna pozostaje na jego utrzymaniu.

• po odliczeniach zostaje 56.000zł

Notariusz:

2003 r.: 2004 r.:

- rada RP - rada RP

- stosunek pracy - kancelaria

- składka na rzecz - 60 zł wrzuca w koszty

korporacji prawniczej

mógł odliczyć 60zł

- ok. marca był już - od 2004 r. jest w stałej

w trzeciej skali podatkowej skali podatkowej 19%

50% podatku dla osób fizycznych pow. 60.000zł (ta 50% stawka nie obowiązuje, bo prezydent naruszył vacatio legis, publikacja ustawy miała nastąpić do 30 listopada, jednak prezydent zwlekał z jej podpisaniem i ten dzień minął).

ad. b) Po zastosowaniu stawek podatkowych podatnik może jeszcze odliczyć część składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 27 b) i odliczyć wpłatę na rzecz pożytku publicznego w wysokości nie przekraczającej więcej niż 1% (art. 27 d).

Ulga remontowa obowiązuje do końca 2005 r. jako prawo nabyte.

12. Technika poboru podatku dochodowego:

są dwa etapy:

a) comiesięczna zaliczka na poczet podatku (termin zaliczki: do 20 dnia następnego miesiąca)

b) po zakończeniu roku podatkowego możliwość rozliczenia podatku (zwrot lub nadpłata; termin rozliczenia: do 30 kwietnia).

13. Podatnicy podatku dochodowego

dzielą się na dwie grupy:

1. podatnicy, którzy dokonują samodzielnego obliczenia podatku, czyli osoby prowadzące szeroko rozumianą działalność gospodarczą, samodzielnie wyliczają wysokość comiesięcznej zaliczki i samodzielnie ją wpłacają

2. osoby korzystające z pośrednictwa płatnika - są to osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę oraz emeryci i renciści. Te osoby z mocy prawa korzystają z płatnika. Podstawowa rola płatnika to zakład pracy, organy rentowe, zakłady karne wypłacające wynagrodzenia więźniom, uczelnie z tytułu stypendiów.

14. Obowiązki płatnika:

1. obliczanie, pobranie i wpłacenie zaliczki na poczet podatku

2. po zakończeniu roku pojawia się jeden z dwóch obowiązków:

• sporządzenie informacji w trzech egzemplarzach o wysokości osiągniętych dochodów i pobranych zaliczkach PIT-11 lub PIT-8B i na podstawie tej informacji samodzielnie się rozlicza

• podatnik może złożyć w terminie do 10 stycznia wniosek o to, żeby płatnik dokonał jego pełnego rozliczenia, czyli obliczyć roczny podatek i złożyć zeznanie.

Którzy podatnicy mogą korzystać:

• osiągający dochód tylko i wyłącznie u płatnika

• nie korzystający ze wspólnego opodatkowania

• nie korzystają z odliczeń poza składką na rzecz ubezpieczenia społecznego i składką zdrowotną.

15. Ryczałt:

art. 28, 29, i 30. - określone przychody, które nie podlegają łączeniu z innymi źródłami przychodów.

art. 28 - przychody ze sprzedaży rzeczy lub innego majątku

Przychód - podatek 10% płatny w terminie 14 dni

01.06.2003 - kupno mieszkania za 80.000zł

19.05.2005 - zbycie za 95.000zł

zapłaci podatek 10% z 95.000zł, chyba, że złoży oświadczenie, że w ciągu 2 lat wykorzysta kwotę ze sprzedaży na cele mieszkaniowe

art. 29 - ryczałt podatku dotyczy przeniesienia praw do znaku towarowego, wzorów zdobniczych, praw autorskich, usług transportowych, przychodów z tytułów organizowania imprez artystycznych i sportowych, stawka zwykła 10% i 20&

art. 30 - 75% podatek z tytułu źródeł nieujawnionych, ryczałt + 10%, podatek od wygranych, nagród oraz 20% podatku od przychodów za udzielanie informacji urzędom skarbowym, policji i służbom bezpieczeństwa

art. 21 przewiduje zwolnienia podatkowe, są to zwolnienia o charakterze przedmiotowym (?)

Zwolnienia w podatku dochodowym od osób prawnych:

zwolnienie podmiotowe:

• Skarb Państwa

• Jednostki samorządu terytorialnego

• ZUS

• NBP

Podatek dochodowy od osób prawnych pozwala na ukształtowanie roku podatkowego - kolejnych 12 miesięcy.

Stawka stała 19%.

Technika poboru - comiesięcznie zaliczki, rozliczane rocznie w terminie 3 miesięcy po zakończeniu roku podatkowego.

---