JAK PISAĆ CZYLI „GARŚĆ WSKAZÓWEK” JAK PORADZIĆ SOBIE Z PISEMNYMI FORMAMI WYPOWIEDZI.

Część I - dłuższe formy wypowiedzi

I. OPIS SYTUACJI

1. Charakterystyczne cechy opisu to:

• dynamiczny opis wydarzenia głównego i towarzyszących mu zdarzeń

• statyczne przedstawienie tła, scenerii (np. wyglądu miejsc, postaci)

• jedność czasu (wszystko rozgrywa się niemal równocześnie; nie ma następstwa czasowego)

2. Dynamikę opisu osiągniesz poprzez:

• użycie wyrazów typu - wtem, nagle, znienacka, nieoczekiwanie, w pewnym momencie, niespodziewanie, raptem,

• nagromadzenie czasowników (najlepiej w czasie teraźniejszym), nazywających ruch, działanie

• stosowanie krótkich zdań, równoważników zdania oraz wyrazów dźwiękonaśladowczych

Podpowiedzi (przykładowy opis sytuacji)

Tymczasem dzieje się coś strasznego: fala przewraca materac, dziewczyny wpadają do wody. Karolina wynurza się po chwili, podpływa i z trudem gramoli się na materac. Doroty nie widać. Ktoś krzyczy. Jakiś mężczyzna nurkuje w miejscu, gdzie zniknęła. Wkrótce pojawiają się na powierzchni. Dorota krztusi się i dławi. Dochodzi jednak do siebie. Z pomocą mężczyzny włazi na materac. Przerażone dziewczynki zaczynają płakać.

II. OPIS PRZEŻYĆ WEWNĘTRZNYCH

Przedmiotem opisu przeżyć wewnętrznych mogą być nasze własne przeżycia, uczucia innych osób, bohaterów literackich.

2. W opisie uczuć powinieneś uwzględnić:
przyczynę uczucia
właściwy opis uczucia
zewnętrzne przejawy uczucia

3.Opis przeżyć wewnętrznych zawiera:

• elementy opowiadania (podanie przyczyn przeżycia)

• nazwy uczuć, doznań (np. smutek, strach, radość, miłość, apatia, ulga, tęsknota, podziw, zdziwienie, podziw, wstyd) ,

• słownictwo opisujące wewnętrzne i zewnętrzne przejawy uczuć (np. zrobił wielkie oczy, chciał się zapaść pod ziemię, wzruszenie odebrało mu mowę, najadł się strachu, odczuł ogromna ulgę, strach ścisnął mu serce )

4. O przeżyciach wewnętrznych możemy wnioskować na podstawie wyrazu twarzy (np. usta wykrzywione grymasem), gestykulacji (np. zaciśnięte pięści ), siły i barwy głosu ( np. drżenie głosu). są to zewnętrzne oznaki przeżyć.

5. O przeżyciach wewnętrznych świadczą wykrzyknienia (np. Cudownie! Ach! Precz!)

Podpowiedzi:

Aby Twój opis przeżyć wewnętrznych był obrazowy zastosuj porównania (np. był czerwony jak burak, trząsł się jak galareta) i związki frazeologiczne (np. serce się kraje) i skup się przede wszystkim na uczuciach.

2. Twoja praca powinna składać się ze:

wstępu czyli opisu wydarzenia

rozwinięcia czyli opisu uczucia

zakończenia

III. CHARAKTRYSTYKA

1. Charakterystyka ma na celu prezentację postaci rzeczywistej lub literackiej:

2. Istnieją następujące odmiany charakterystyk:

• indywidualna (dotyczy jednej postaci)

• porównawcza (zestawienie dwóch lub więcej postaci)

• zbiorowa (opis jakiejś grupy)

• autocharakterystyka (prezentacja własnej osoby)

Podpowiedzi:

Zadbaj, aby w Twojej charakterystyce pojawiły się następujące elementy:

1. Przedstawienie postaci.

2. Wygląd i zachowanie.

3. Cechy charakteru, usposobienie, temperament (wraz z przykładami lub motywacją czynów).

4. Zainteresowania, zdolności, poglądy.

5. Stosunek do innych ludzi.

6. Ocena postaci.

IV. OPOWIADANIE z użyciem dialogu i elementami innych form wypowiedzi

1. Istnieją dwa rodzaje opowiadań:

• twórcze ( zredagowane na podstawie zdarzeń przeżytych lub wymyślonych przez autora)

• odtwórcze (napisane na podstawie utworu literackiego, filmu, przedstawienia itp.)

2. Jest to forma bardzo pojemna, możesz do niej wpleść opisy przedmiotów, krajobrazu, przeżyć, charakterystykę dialog.
3. Główną osobą w opowiadaniu jest narrator. Jeżeli narrator bierze udział w wydarzeniach - mówimy o narracji pierwszoosobowej. Jeżeli narrator nie bierze udziału w prezentowanych wydarzeniach - mamy do czynienia z narracją trzecioosobową.
4. Przebieg wydarzeń może być chronologiczny (zgodny z czasem), możesz wprowadzić retrospekcję (retrospekcja - łac. retro "wstecz" - nawrót do przeszłości zakłócający tok opowieści).

Podpowiedzi:

1. Zredaguj plan wydarzeń.

2. Każde wydarzenie rozwiń w kilku zdaniach.

3. Każdy punkt zaczynaj od akapitu.

4. Wzbogać tekst o opisy i o dialog.

5. Zatytułuj swoje opowiadanie.

Pamiętaj, ze możesz przytaczać dosłownie słowa bohaterów (wówczas mówimy o mowie niezależnej). Opowiadanie stanie się żywsze, ciekawsze, zyska na barwności, gdy zastosujesz mowę niezależną i elementy innych form wypowiedzi (opis sytuacji, przeżyć, charakterystyka)

IV. ROZPRAWKA

Rozprawka to dłuższa forma wypowiedzi, w której piszący, po rozważeniu problemu, przedstawia swoje stanowisko w jakiejś sprawie. Jest to forma wypowiedzi będąca zapisem toku rozumowania prowadzącego do konkretnych twierdzeń.

Schemat kompozycji rozprawki:

I. Teza (twierdzenie, które zamierzasz udowodnić).	WSTĘP
II. Argumentacja  argument 1 argument 2 argument c kolejne argumenty.	ROZWINIĘCIE
III. Potwierdzenie tezy	ZAKOŃCZENIE

I. Hipoteza (opinia nie do końca sprawdzona, wymagająca rozważenia)	WSTĘP
II. Argumentacja: argument a argument b argument c kolejne argumenty.	ROZWINIĘCIE
III. Sformułowanie tezy (potwierdzenie hipotezy).	ZAKOŃCZENIE

Argumenty :

• to kolejne uzasadnienia, dowody potwierdzające tezę.

• zapisujemy je w ustalonym logicznym układzie, aby czytelnik był stopniowo przekonywany do racji.

• każdy argument zapisuj od nowego akapitu.

Jak dobrze napisać rozprawkę?

Podpowiedzi: 

• Wnikliwie zanalizuj temat rozprawki - wyodrębnij problem, sformułuj tezę lub hipotezę.

• Zbierz argumenty. Zapisz je w formie punktów.

• Uporządkuj argumenty według ważności.

• Pamiętaj, że najcenniejsze w rozprawce są Twoje tezy, tzn. to co twierdzisz na dany temat. Pozostała część pracy musi służyć ich uzasadnieniu.

• Pisząc rozprawkę musisz zabiegać o to, żeby kolejne myśli wiązały się ze sobą i tworzyły spójną całość. Używaj w zdaniach, służących do tego celu słów, wyrażeń i zwrotów.

Słownictwo charakterystyczne dla rozprawki:

Służące osiąganiu spójności wypowiedzi	Sygnalizujące porządek argumentowania	Wyrażające opinię piszącego	Służące wprowadzaniu cytatów
poza tym; ponadto, oprócz tego, przede wszystkim, tymczasem, natomiast, tak więc, mimo tego, ponieważ, dlatego, bo, gdyż, z powodu, o czym świadczy, otóż, jednakże, głównie	po pierwsze, po drugie, z jednej strony, z drugiej strony, chciałabym na początku przedstawić, z kolei przejdę do, kolejny argument, teraz przejdę do omówienia, na zakończenie, reasumując, jako ostatni przytoczę argument, z całą pewnością mogę stwierdzić, że, okazuje się, że, z rozważań wynika, to pozwala wyciągnąć wniosek, że, sumując	sądzę, uważam, według mnie, w mojej opinii, z całą pewnością, moim zdaniem, jestem przekonany, nie mam wątpliwości, niewątpliwie, z całą pewnością, moją wątpliwość budzi, na pewno, z całą pewnością, niezawodnie, bez wątpienia, nie wątpię w to, że, przypuszczalnie, przypuszczam, że, wydaje mi się, że	Moje zdanie najlepiej potwierdzają słowa:”...............” Powołam się na słowa:”................” Świadczą o tym słowa:”................” Oto, co na ten temat mówi XX:”...” Aby poprzeć moje zdanie, zacytuję słowa:”............” Rację ma XX, mówiąc:”.........” Najlepiej ilustrują to słowa:”.........”

1

---