Podstawowe wymogi dla stanowisk pracy

Wymagania dla pomieszczenia i dla stanowiska pracy

Poniżej przedstawiono podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń i stanowisk pracy wynikające z ogól­nych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pomieszczenie pracy

Pomieszczeniami pracy nazywamy pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników w celu wykonywania czynności produkcyjnych, usługowych, badawczych itp. W zależności od czasu przebywania pracowników pomieszczenia dzielimy na:

• przeznaczone na pobyt stały - w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa dłużej niż 4 godziny,

• przeznaczone na czasowy pobyt - w których przebywanie tych samych osób w ciągu doby trwa od 2 do 4 godzin,

• uważane za nie przeznaczone na pobyt ludzi, jeśli:

- łączny czas przebywania tych samych ludzi jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywa­ne czynności mają charakter dorywczy, bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,

- mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie warunków przebywania osób stanowiących ich obsługę bez zastosowania indywidualnych urządzeń ochrony osobistej i za­chowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

• jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich

osób zajmujących się obsługą.

W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

• oświetlenie naturalne i sztuczne

Oświetlenie naturalne

Najlepszym oświetleniem jest oświetlenie górne, ponieważ stwarza możliwość równomiernego oświetlenia po­wierzchni pomieszczenia. Świetliki mogą być jednak bardziej kłopotliwe w użytkowaniu (nieszczelności, osa­dzanie się kurzu, kondensacja pary, zaleganie śniegu itp.). Minimalne warunki oświetlenia bocznego w pomie­szczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi określa stosunek powierzchni okien (w świetle ościeżnic) do powierzchni podłogi, który powinien wynosić co najmniej 1:8. Natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne jest wymagane ze względów na przeznaczenie - co najmniej 1:12.

Oświetlenie sztuczne

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o para­metrach zgodnych z Polskimi Normami. Przy ocenie światła sztucznego (elektrycznego) bierze się pod przede wszystkim pod uwagę:

• natężenie oświetlenia i rodzaj oświetlenia,

• równomierność oświetlenia,

• luminancję i kąty ochrony opraw oświetleniowych,

• ograniczenia odbić,

• tętnienia, zmiany aperiodyczne światła,

• oświetlenie bezpieczeństwa,

• oświetlenie ewakuacyjne,

• odpowiednią temperaturę

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszcze­niach biurowych, temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.

• wentylację

We wszystkich pomieszczeniach pracy należy zapewnić wentylację naturalną lub mechaniczną bądź też obie jednocześnie (wentylację należy zapewnić także w innych pomieszczeniach, które nie mają otwieranych okien). W nie klimatyzowanych pomieszczeniach pracy niezależnie od wymiany powietrza wynikającej z po­trzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych - powin­na być zapewniona stała wymiana powietrza nie mniejsza niż 0,5-krotna w ciągu godziny.

• drogi komunikacyjne

W pomieszczeniach, w przypadku transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu, powinny być zachowane szerokości dróg transportowych zgodnie z Polską Normą.

Przeznaczenie drogi		Minimalna szerokość drogi [cm]
				Dla bezsilnikowych środków transportowych	Dla silnikowych środków transportowych
Ruch jednokierunkowy	tylko dla środków transportowych	b = a + 60 cm	b = a + 60 cm
		dla środków transportowych i ruchu pieszego	b = a + 90 cm	b = a + 10 cm
	Ruch dwukierunkowy	tylko dla środków transportowych	b = 2a + 90 cm	b = 2a + 90 cm
		dla środków transportowych i ruchu pieszego	b = 2a + 180 cm	b = 2a + 200 cm

przy czym:

a - szerokość środka transportu (wózka),

b - szerokość drogi transportowej (szerokość drogi nie powinna być mniejsza od 120 cm).

U w a g e : Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy po­malowane żółtą farbą.

• przejścia między maszynami

Szerokość przejścia powinna wynosić w świetle 750 mm. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się zmniej­szenie szerokości do 500 mm. W przypadku konieczności jednoczesnego poruszania się 2 osób w przeciwnych kierunkach- szerokość przejść nie powinna być mniejsza niż 1000 mm.

• podłogi w pomieszczeniach pracy

W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być równe. nie śliskie, nie pylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także powinny być przystosowane do łatwego utrzy­mania w czystości. Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia po­winny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izo­lujące. Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania w czystości.

• odpowiednie wymiary pomieszczeń

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higie­ny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

- 3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

- 3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.

Jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia, to wysokość pomieszczenia może być zmniejszona do 2,5 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia.

W pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mie­szkalnym wysokość pomieszczenia może być obniżona do 2,5 m, jeśli przy wykonywanych pracach nie wystę­pują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwię­ku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia.

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zaję­tej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

Stanowisko pracy

Stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

Ogólne wymagania dla stanowisk pracy

• Stanowisko pracy, jego oprzyrządowanie i wyposażenie dostosowane do charakteru czynności wykonywa­nych podczas pracy powinno zapewniać pracującym bezpieczeństwo, nie zagrażać ich zdrowiu i nie wpływać na utratę zdolności do pracy.

• Konstrukcja stanowiska pracy, jego wymiary i wzajemne usytuowanie wszystkich elementów (siedzisko, elementy sterownicze, informacyjne, urządzenia pomocnicze, oprzyrządowanie itp.) powinno odpowiadać wymaganiom wynikającym z psychofizycznych (antropometrycznych, fizjologicznych i psychologicznych) możliwości pracownika oraz charakteru pracy (czynności).

• Stanowiska pracy, na których występuje ryzyko pożaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmiotów albo wydzielania się substancji szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny być zaopatrzone w urządzenia ochronne zapewniające ochronę pracowników przed skutkami tego ryzyka.

• Stanowiska pracy, na których wykonywane prace powodują występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narażeni na te czynniki.

• Na stanowiskach pracy należy zapewnić wynikającą z technologii powierzchnię oraz odpowiednie

urządze­nia pomocnicze przeznaczone na składowanie materiałów, wyrobów, przyrządów, narzędzi i odpadów.

• Na stanowiskach pracy nie wolno przechowywać surowców, gotowych wyrobów, materiałów pomocni­czych i odpadów w ilościach większych niż wynikające z potrzeb technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie. Odpady produkcyjne powinny być sukcesywnie usuwane.

• Szmaty, tampony, trociny itp. Nasycone lub zanieczyszczone substancjami łatwo zapalnymi, utleniającymi się lub szkodliwymi dla zdrowia albo wydzielające uciążliwe zapachy - należy przechowywać w zamknię­tych naczyniach z materiału niepalnego oraz co najmniej raz na dobę usuwać z pomieszczeń pracy i niszczyć w sposób określony w instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dla danego procesu technologicznego, ma­szyny lub urządzenia.

• Do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i dogodne dojście, przy czym jego wy­sokość na całej długości nie powinna być w świetle mniejsza niż 2 m.

• Pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić dostosowanie stanowisk pra­cy oraz dojść do nich do potrzeb i możliwości tych pracowników, wynikających ze zmniejszonej sprawności.

• Przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość siedzenia. Siedziska powinny spełniać wymagania Polskich Norm. Przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miej­sca pracy w pozycji siedzącej.

• Stanowisko pracy powinno w przypadkach koniecznych być zaopatrzone w oprzyrządowanie pomocnicze (urządzenia podnoszące, transportowe, narzędzia specjalne itp.). Rozmieszczenie wyposażenia powinno za­pewniać bezpieczne wykonywanie czynności roboczych.

• Wzajemne rozmieszczenie i usytuowanie stanowisk pracy powinny zapewniać bezpieczny dostęp do stano­wiska pracy i szybką ewakuację w przypadku powstania sytuacji awaryjnej. Drogi dojścia i ewakuacji po­winny być dostatecznie oświetlone i oznakowane.

Wymagania dla pracowników

• Profilaktyczne badania lekarskie

Badania wstępne.

Badaniom wstępnym podlegają:

• osoba przyjmowana do pracy,

• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stano­wiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe; badania wstępne są przeprowadzane na koszt pracodawcy; pracodawca jest obowiązany przechowywać orzecze­nia lekarskie (np. w aktach osobowych pracownika).

Badania okresowe.

Badania okresowe przeprowadzane są na koszt pracodawcy. Okresowe badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy, w związku z prze­prowadzanymi badaniami, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Badania specjalistyczne

Badania związane z wpisem do książeczki zdrowia - warunkujące zatrudnienie pracownika w kontakcie z żywnością

W a ż n e : pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie przedstawił aktualnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Dotyczy to badań wstęp­nych, okresowych i kontrolnych.

• Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone jest jako:

• szkolenie wstępne, obejmujące:

- instruktaż ogólny (szkolenie wstępne ogólne),

- instruktaż stanowiskowy (szkolenie wstępne na stanowisku pracy),

- szkolenie okresowe.

W e ż n e : nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonania nie posiada on kwalifikacji lub po­trzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Organizacja pracy na stanowisku

Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom do stałego korzystania aktualne instrukcje bezpieczeń­stwa i higieny pracy dotyczące:

• stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagroże­niami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

• obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

• postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,

• udzielania pierwszej pomocy,

• zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.

Instrukcje powinny określać:

• czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,

• zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,

• czynności do wykonania po jej zakończeniu,

• zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pra­cowników.

Zmiany w procesie technologicznym, zmiany konstrukcyjne urządzeń technicznych oraz zmiany w sposo­bie użytkowania pomieszczeń powinny być poprzedzone oceną pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy, w trybie ustalonym przez pracodawcę.

• Inne uprawnienia

Pracownicy wykonujący pracę przy urządzeniach poddozorowych , przy urządzeniach elektrycznych i energetycznych oraz kierowcy wózków z napędem silnikowym do wykonywania pracy mają posiadać dodatkowe uprawnienia

---