Pracownik administracyjno - biurowy
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenie pracy, w zależności od czasu przebywania w nich pracowników, dzielą się na:
- pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby dłużej niż 4 godziny,
- pomieszczenie przeznaczone na czasowy pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby od 2 do 4 godzin,
- pomieszczenia nie przeznaczone na pobyt pracowników - w przypadku, gdy łączny czas przebywania tych samych pracowników jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku.
wysokość
- 3 m - jeżeli nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
- 3,3 m - pomieszczenia do pracy, w których występują substancje szkodliwe dla zdrowia,
- 2,5 m - jeżeli przebywają w nich nie więcej niż 4 osoby i przypada minimum 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika;
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami;
kubatura - minimum 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika;
powierzchnia robocza - minimum 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) na jednego pracownika;
rozmieszczenie urządzeń, szaf - takie, aby przejścia między nimi wynosiły: - 75 cm - w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),- 100 cm - w przypadku ruchu dwukierunkowego;
oświetlenie
naturalne, dzienne, najlepiej górne; w przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
ztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy:
- schody, korytarze - 50 lx,
- pomieszczenia sanitarne - 100 lx,
- pomieszczenia biurowe (w całym pomieszczeniu) - 200 lx,
- pomieszczenia komputerów - 500 lx;
wentylacja - naturalna - w zależności od potrzeb, lecz nie mniej niż 0,5 wymiany w ciągu godziny albo łącznie mechaniczna i naturalna - w zależności od potrzeb (może być także klimatyzacja);
temperatura - pomieszczenie pracy biurowej powinno mieć temperaturę nie mniejszą niż 18°C.
Stanowisko pracy
Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Racjonalna organizacja stanowiska roboczego powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Wyposażenie stanowiska roboczego
Wyposażenie takiego stanowiska to urządzenia biurowe, jak: komputer z oprzyrządowaniem (monitor, drukarka, klawiatura, mysz itd.), telefon, faks, kserokopiarka, a także stół, siedzisko i inne sprzęty.
W związku z powyższym podstawową sprawą jest uwzględnienie w czasie projektowania stanowiska pracy podstawowych zasad ergonomii. Nieuwzględnienie tych zasad może spowodować pojawienie się dolegliwości zdrowotnych, a także (z ekonomicznego punktu widzenia) - obniżenie wydajności pracy. Biorąc to pod uwagę, podano poniżej podstawowe wymagania dotyczące stanowiska pracy z urządzeniami biurowymi, w tym z komputerami.
Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy
Planowane stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno uwzględniać:
- liczbę i rozmiary zakupionego sprzętu,
- charakter pracy (ciągła, dorywcza; wprowadzanie danych, edycja tekstu itp.),
- ustawienie stanowiska względem oświetlenia
- ekran monitora powinien być ustawiony poprzecznie względem okien, w odległości około 1 m od nich,
- olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora powinno zostać ograniczone w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach;
Uwaga: Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego pod warunkiem, że będą to oprawy nie powodujące olśnienia.
- dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych;
- takie usytuowanie w pomieszczeniu, aby zapewnić pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m;
- urządzenia pomocnicze:
- jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument posiadający regulacje ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika,
- uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem między ekranem monitora a klawiaturą lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.
Siedzisko
Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:
- dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,
- wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
- regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi,
- regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu, wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednio do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
- możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360o,
- podłokietniki.
Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.
Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze - stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°-15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania.
Stół
Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.
Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:
- wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,
- ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu,
- ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji,
Wysokość stołu oraz siedziska krzesła - powinna być ustalona tak, aby zapewnić:
- naturalne położenie kończyn górnych zapewniające przy obsłudze klawiatury zachowanie co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,
- odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°-50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika,
- odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu; powierzchnia blatu stołu powinna być matowa - najlepiej barwy jasnej.
Monitor
- znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,
- obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
- regulacje jaskrawości i kontrastu znaku na ekranie powinny umożliwiać spełnienie wymagań dotyczących minimalnej luminancji znaku lub tła i kontrastu znaku na ekranie oraz dopasowanie tych parametrów do warunków oświetleniowych,
- regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20o do tyłu i 5o do przodu oraz obrót wokół własnej osi o co najmniej 120o - po 60o w obu kierunkach,
- ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr,
- w razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech pracownika powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół,
- odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm.
Klawiatura
- klawiatura powinna stanowić osobny element sprzętu komputerowego,
- konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie takiej pozycji, aby nie powodowała zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności:
- możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0-15°,
- odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury,
- powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.
Fax, telefon
Nie stanowią zagrożenia pod warunkiem prawidłowej, zgodnej z dokumentacją, eksploatacji.
Kserokopiarka
Dla prawidłowej eksploatacji kserokopiarki należy przestrzegać następujących zasad:
- pomieszczenie, w którym znajduje się urządzenie powinno być wentylowane,
- zalecane warunki pracy:
- temperatura 15-25°C,
- wilgotność 40-70%,
- urządzenie powinno być ustawione w sposób umożliwiający dostęp dla zamontowania urządzeń dodatkowych i czynności serwisowych. Odstęp od ściany nie powinien być mniejszy niż 10 cm dla zapewnienia wentylacji,
- podłączenie urządzenia do sieci elektrycznej powinno być wykonane w sposób zgodny z instrukcją.
Instalacja i urządzenia elektryczne
Instalacja elektryczna powinna być sprawna. Powinny być okresowo przeprowadzane pomiary ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznej przez uprawnionych elektryków.
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co dwa lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie.
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy pracownika administracyjno-biurowego
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadki,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego.
Czynniki niebezpieczne
- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi,
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenie poparzeniem,
- zagrożenie pożarem lub/i wybuchem.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
Czynniki fizyczne
- hałas,
- mikroklimat,
- oświetlenie,
- promieniowanie jonizujące,
- promieniowanie elektromagnetyczne, indukowane przez prądy i napięcia o różnych pasmach częstotliwości, szczególnie małych (ELF) i bardzo małych (VLF) częstotliwości,
- pole elektrostatyczne, rzędu do 100 V/m w odległości ok. 50 cm od ekranu, wywołane wysokim potencjałem dodatnim monitora ekranowego.
Powyższe czynniki szkodliwe występują w monitorach wyposażonych w tradycyjne kineskopy - nie występują natomiast przy ekranach ciekłokrystalicznych (LCD) i plazmowych stosowanych w komputerach typu laptop i notebook. Postęp w zakresie rozwiązań technicznych mających na celu ograniczenie tych czynników spowodował, że praktycznie zostały one wyeliminowane. Zmierzone promieniowanie emitowane przez ekrany monitorowe wykazały, że są one o wiele mniejsze od wartości uznanych za bezpieczne.
Czynniki psychofizyczne (uciążliwe)
- migotanie obrazu na ekranie,
- brak ostrości i rozmycie kolorów,
- wymuszona pozycja przy pracy,
- nieprawidłowe rozmieszczenie stanowisk komputerowych względem siebie,
- nieergonomiczne stanowisko pracy (pulpit, siedzisko),
- stres psychologiczny.
Mechanik samochodowy
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenia pracy, w zależności od czasu przebywania w nich pracowników, dzielą się na:
- pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby dłużej niż 4 godziny,
- pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby od 2 do 4 godzin,
- pomieszczenia nie przeznaczone na pobyt pracowników - w przypadku, gdy łączny czas przebywania tych samych pracowników jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku.
Mechanik samochodowy będzie pracował na stanowisku w hali obsługowo-naprawczej. Takie pomieszczenie powinno odpowiadać poniższym warunkom:
wysokość
- minimum 4,2 m (w przypadku wyposażenia stanowiska w kanał dopuszcza się 3,7 m w odniesieniu do stacji przewidzianych do badania wyłącznie pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej 3,5 t),
- minimum 5,7 m - w przypadku wyposażenia stanowisk w urządzenia do podnoszenia całego pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t;
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami;
kubatura - minimum 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika;
powierzchnia robocza - minimum 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) na jednego pracownika;
rozmieszczenie urządzeń, maszyn, szaf - takie, aby przejścia między nimi wynosiły:
- 75 cm - w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),
- 100 cm - w przypadku ruchu dwukierunkowego;
drogi transportowe - w magazynie powinny być zachowane szerokości:
- b = a + 30 cm dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
- b = 2a + 60 cm dla ruchu pieszego dwukierunkowego
gdzie: a - szerokość ładunku niesionego przez pieszego,
b - szerokość drogi transportowej
(szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm);
W przypadku transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu, powinny być zachowane szerokości dróg transportowych zgodnie z Polską Normą.
Uwaga: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
oświetlenie
naturalne - dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego pomieszczenia magazyniera (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy, minimum:
- pomieszczenie postoju samochodów - 20 lx (luksów),
- miejsce obsługi codziennej, mycie i czyszczenie - 100 lx,
- stanowiska przeglądowe, naprawcze - 200 lx,
- stanowiska diagnostyczne - 300 lx,
- stoły warsztatowe - 500 lx,
- pomieszczenie do ładowania akumulatorów - 200 lx,
- pomieszczenie naprawy ogumienia (stanowisko) - 200 lx;
wentylacja - ogólno wywiewna, zapewniającą co najmniej sześciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny; w czasie pracy silnika w pomieszczeniu należy stosować indywidualne wyciągi spalin na zewnątrz pomieszczenia, lub podłączenie do instalacji wyciągowej spalin;
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy konserwatora, powinno mieć temperaturę w granicach 15-18°C - jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Racjonalna organizacja stanowiska roboczego powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Organizacja stanowiska pracy
Prawidłowa i racjonalna organizacja stanowiska pracy wpływa na zwiększenie wydajności przy jednoczesnym zmniejszeniu zagrożenia pracownika przez odpowiednią ochronę przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika). Stanowisko pracy powinno w przypadkach koniecznych mieć oprzyrządowanie pomocnicze (urządzenia podnoszące, transportowe, narzędzia specjalne itp.). Rozmieszczenie wyposażenia powinno zapewniać bezpieczne wykonywanie czynności roboczych.
Na prawidłową organizację stanowiska pracy ma wpływ:
- prawidłowe rozmieszczenie maszyn i urządzeń na stanowisku pracy,
- usytuowanie i sposób rozmieszczenia narzędzi z uwzględnieniem kolejności ich stosowania i w zasięgu rąk pracownika,
- ułożenie narzędzi oraz materiałów,
- kolejność i metody wykonywania czynności,
- rytmika i czas pracy,
- sposób przestrzennego powiązania z innymi stanowiskami,
- warunki środowiska działające na środowisko pracy.
Przez stanowisko pracy mechanika samochodowego w zakładzie pracy rozumiemy:
- hale obsługowo-naprawcze,
- stanowiska obsługowo-naprawcze,
- place postojowe.
Hale obsługowo-naprawcze
Ze względu na ilość bram wjazdowych i układ stanowisk obsługowo-naprawczych rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje hal obsługowo-naprawczych:
- bramowy (naprzeciw każdego stanowiska obsługowo-naprawczego umieszczona jest oddzielna brama wjazdowa)
- halowy (pomieszczenie jest większe, drogi dla samochodów wewnątrz hali i z nich następuje wjazd na stanowiska obsługowe. Pomieszczenia o układzie halowym mają jedną bramę lub najwyżej dwie (wjazdową i wyjazdową).
Stanowiska obsługowo-naprawcze
Na stanowiskach obsługowo-naprawczych mogą być wykonywane prace:
- smarowanie pojazdu,
- obsługa i naprawa,
- dokonywanie przeglądów okresowych samochodu,
- mycie i przygotowanie samochodu do sprzedaży
Rozróżniamy następujące stanowiska obsługowo-naprawcze:
- kanałowe
- stanowiska obsługowo-naprawcze na otwartym powietrzu (budowane są często w postaci pomostów).
- stanowiska obsługowo-naprawcze, wyposażone w samochodowe dźwigniki (jedno- dwu- lub czterokolumnowe)
Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowisk obsługowo-naprawczych
Na stanowiskach obsługowo-naprawczych wykonuje się wiele czynności wymagających stosowania różnych urządzeń pomocniczych. Urządzenia te, dostosowane do różnego rodzaju robót i marek samochodów, znacznie ułatwiają pracę, czynią ją mniej uciążliwą i niebezpieczną.
Urządzenia pomocnicze
- uniwersalny podnośnik samochodowy - służy do wykonywania prac obsługowo-naprawczych nie wymagających podnoszenia całego pojazdu, a np. podniesienia przedniej czy tylniej osi,
- hydrauliczny podnośnik kanałowy - służy do wykonywania prac obsługowo-naprawczych nie wymagających podnoszenia całego pojazdu ustawionego na kanale, a tylko przedniej czy tylnej osi,
- elektryczny podnośnik kanałowy - podobnie jak hydrauliczny służy do wykonywania prac obsługowo-naprawczych nie wymagających podnoszenia całego pojazdu,
- wózek do wymontowania i transportu silników - jak sama nazwa wskazuje służy do demontażu i montażu zespołu napędowego samochodu lub jego części,
- żuraw hydrauliczny - najczęściej stosuje się go do wymontowania i montażu zespołu napędowego samochodu lub jego części,
- leżanka monterska - niezbędna do prac pod samochodem bez podnoszenia pojazdu,
- prasa hydrauliczno-warsztatowa - szczególnie przydatna do wykonywania różnego rodzaju prac demontażowych i montażowych podzespołów (wyciskanie, wciskanie, prostowanie, gięcie),
- modułowy analizator gazów - wykorzystując technikę podczerwieni mierzy on zawartość CO, CO2 i HC w gazach spalinowych oraz dokonuje pomiarów obrotów silnika, temperatury oleju i spalin oraz stosunku powietrze/paliwo,
- dymomierz - jest przeznaczony do pomiaru zadymienia silników wysokoprężnych przy swobodnym przyspieszeniu,
- przyrząd do ustawienia i kontroli świateł samochodowych,
- przyrząd do kontroli i pomiarów ustawienia geometrii kół samochodowych,
- urządzenie do wyważania kół zdjętych z samochodu,
- szlifierka stołowa - dla drobnych prac ślusarskich,
- wiertarka stołowa - dla drobnych prac ślusarskich.
Narzędzia ręczne o napędzie mechanicznym
- wiertarki ręczne o napędzie elektrycznym,
- szlifierki ręczne o napędzie elektrycznym,
- wkrętaki ręczne o napędzie pneumatycznym,
- przecinaki ręczne o napędzie pneumatycznym.
Narzędzia ręczne
- imadło; każdy stół ślusarski powinien być wyposażony w imadło służące do mocowania obrabianego materiału,
- młotek ślusarski; w warsztatach stosuje się młotki z okrągłym lub kwadratowym obuchem. Trzonki muszą być wykonane z suchego twardego drewna odznaczającego się dużą sprężystością, wytrzymałością mechaniczną i odpornością na pękanie,
- przecinak; przecinak jest jednym z najbardziej niebezpiecznych narzędzi ręcznych, przy którym należy zachować szczególną ostrożność. Hartowana powinna być w przecinaku tylko część robocza, główka przecinaka powinna być lekko wypukła bez rozklepów,
- pilniki; przy pracach ślusarskich stosuje się pilniki o różnych kształtach i długości (od 7,5 do 50 cm), z nacięciem pojedynczym lub podwójnym. Uchwyt pilnika zakończony jest spiczastym elementem, na który osadza się trzonek z twardego i niełupliwego drewna. Trzonek powinien być około 1,5 razy dłuższy od elementu i mieć nasadzony gładki, metalowy pierścień, zapobiegający pęknięciom,
- klucze; do prac ślusarskich używa się różnego rodzaju kluczy płaskich, tzw. widlastych, oczkowych, nasadowych oraz nastawnych (francuskie, szwedzkie itp.).
Instalacja i urządzenia elektryczne
Instalacja i urządzenia elektryczne powinny być sprawne. Powinny być okresowo przeprowadzane pomiary ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznej przez uprawnionych elektryków (nie rzadziej niż co 5 lat).
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co dwa lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- ukończone 18 lat,
- wykształcenie zawodowe (ZSZ, technikum lub ukończone kursy zawodowe),
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie,
- uprawnienia typu III P dla podestów ruchomych (w przypadku obsługi podnośników o napędzie elektrycznym lub hydraulicznym).
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników,
- rodzaju składowanego materiału, miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy mechanika samochodowego
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadki,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku mechanika samochodowego.
Czynniki niebezpieczne
zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi - możliwość uderzenia ruchomymi elementami maszyny lub odrzucanym materiałem
- brak osłon części wirujących maszyn,
- trzymanie obrabianego przedmiotu w rękach,
- praca w rękawicach (wiertarka),
- brak osłony bocznej i czołowej (szlifierka),
- stopka odsunięta ponad 3 mm od tarczy ściernicy (szlifierka),
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- ostre krawędzie maszyny i osłon, a także materiału,
- uszkodzone narzędzia ręczne,
zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi
- przeszkody na drogach komunikacyjnych (uszkodzona nawierzchnia, dziury itp.),
- nierówna posadzka,
- zagrożenia upadkiem z wysokości np. do niezabezpieczonego kanału,
zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku ciężkich elementów na pracownika,
zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym
- stosowanie uszkodzonych narzędzi i urządzeń o napędzie elektrycznym przy naprawie pojazdów,
- nieodpowiednia lub uszkodzona instalacja elektryczna,
- niestosowanie lamp przenośnych o napięciu bezpiecznym,
- stosowanie niesprawnych i nieskutecznych ochron przeciwporażeniowych,
zagrożenie poparzeniem
- gorące powierzchnie silników i układów wydechowych pojazdów
zagrożenie pożarem lub/i wybuchem
- zagrożenie pożarem lub wybuchem przy naprawie pojazdów, stosowanie otwartego ognia przy zbiornikach z paliwem.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
Czynniki fizyczne
- hałas ustalony,
- wibracja (oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),
- mikroklimat.
Czynniki chemiczne
- materiały pędne i smary (etylina, nafta, oleje napędowe, oleje silnikowe i smary),
- substancje chemiczne stosowane do zabezpieczenia nadwozia pojazdów i ich części przed korozją,
- substancje chemiczne stosowane do zabezpieczenia podwozi pojazdów przed korozją.
Czynniki biologiczne
- substancje zakaźne i inne materiały pochodzenia roślinnego i zwierzęcego pozostające na karoserii pojazdu i jego podwoziu mogące powodować uczulenie lub inne choroby.
Czynniki psychofizyczne
- obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
- obciążenie psychonerwowe.
Elektryk
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenia pracy, w zależności od czasu przebywania w nich pracowników, dzielą się na:
- pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby dłużej niż 4 godziny,
- pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby od 2 do 4 godzin,
- pomieszczenia nie przeznaczone na pobyt pracowników - w przypadku, gdy łączny czas przebywania tych samych pracowników jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku.
Mechanik samochodowy będzie pracował na stanowisku w hali obsługowo-naprawczej. Takie pomieszczenie powinno odpowiadać poniższym warunkom:
wysokość
- minimum 4,2 m (w przypadku wyposażenia stanowiska w kanał dopuszcza się 3,7 m w odniesieniu do stacji przewidzianych do badania wyłącznie pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej 3,5 t),
- minimum 5,7 m - w przypadku wyposażenia stanowisk w urządzenia do podnoszenia całego pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t;
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami;
kubatura - minimum 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika;
powierzchnia robocza - minimum 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) na jednego pracownika;
rozmieszczenie urządzeń, maszyn, szaf - takie, aby przejścia między nimi wynosiły:
- 75 cm - w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),
- 100 cm - w przypadku ruchu dwukierunkowego;
drogi transportowe - w magazynie powinny być zachowane szerokości:
- b = a + 30 cm dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
- b = 2a + 60 cm dla ruchu pieszego dwukierunkowego
gdzie: a - szerokość ładunku niesionego przez pieszego,
b - szerokość drogi transportowej
(szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm);
W przypadku transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu, powinny być zachowane szerokości dróg transportowych zgodnie z Polską Normą.
Uwaga: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
oświetlenie
naturalne - dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego pomieszczenia magazyniera (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy, minimum:
- pomieszczenie postoju samochodów - 20 lx (luksów),
- miejsce obsługi codziennej, mycie i czyszczenie - 100 lx,
- stanowiska przeglądowe, naprawcze - 200 lx,
- stanowiska diagnostyczne - 300 lx,
- stoły warsztatowe - 500 lx,
- pomieszczenie do ładowania akumulatorów - 200 lx,
- pomieszczenie naprawy ogumienia (stanowisko) - 200 lx;
wentylacja - ogólno wywiewna, zapewniającą co najmniej sześciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny; w czasie pracy silnika w pomieszczeniu należy stosować indywidualne wyciągi spalin na zewnątrz pomieszczenia, lub podłączenie do instalacji wyciągowej spalin;
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy konserwatora, powinno mieć temperaturę w granicach 15-18°C - jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Racjonalna organizacja stanowiska roboczego powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Organizacja stanowiska pracy
Prawidłowa i racjonalna organizacja stanowiska pracy wpływa na zwiększenie wydajności przy jednoczesnym zmniejszeniu zagrożenia pracownika przez odpowiednią ochronę przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika). Stanowisko pracy powinno w przypadkach koniecznych mieć oprzyrządowanie pomocnicze (urządzenia podnoszące, transportowe, narzędzia specjalne itp.). Rozmieszczenie wyposażenia powinno zapewniać bezpieczne wykonywanie czynności roboczych.
Na prawidłową organizację stanowiska pracy ma wpływ:
- prawidłowe rozmieszczenie maszyn i urządzeń na stanowisku pracy,
- usytuowanie i sposób rozmieszczenia narzędzi z uwzględnieniem kolejności ich stosowania i w zasięgu rąk pracownika,
- ułożenie narzędzi oraz materiałów,
- kolejność i metody wykonywania czynności,
- rytmika i czas pracy,
- sposób przestrzennego powiązania z innymi stanowiskami,
- warunki środowiska działające na środowisko pracy.
Przez stanowisko pracy mechanika samochodowego w zakładzie pracy rozumiemy:
- hale obsługowo-naprawcze,
- stanowiska obsługowo-naprawcze,
- place postojowe.
Hale obsługowo-naprawcze
Ze względu na ilość bram wjazdowych i układ stanowisk obsługowo-naprawczych rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje hal obsługowo-naprawczych:
- bramowy (naprzeciw każdego stanowiska obsługowo-naprawczego umieszczona jest oddzielna brama wjazdowa)
- halowy (pomieszczenie jest większe, drogi dla samochodów wewnątrz hali i z nich następuje wjazd na stanowiska obsługowe. Pomieszczenia o układzie halowym mają jedną bramę lub najwyżej dwie (wjazdową i wyjazdową).
Stanowiska obsługowo-naprawcze
Na stanowiskach obsługowo-naprawczych mogą być wykonywane prace:
- smarowanie pojazdu,
- obsługa i naprawa,
- dokonywanie przeglądów okresowych samochodu,
- mycie i przygotowanie samochodu do sprzedaży
Rozróżniamy następujące stanowiska obsługowo-naprawcze:
- kanałowe
- stanowiska obsługowo-naprawcze na otwartym powietrzu (budowane są często w postaci pomostów).
- stanowiska obsługowo-naprawcze, wyposażone w samochodowe dźwigniki (jedno- dwu- lub czterokolumnowe)
Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wyposażenie stanowisk obsługowo-naprawczych
Na stanowiskach obsługowo-naprawczych wykonuje się wiele czynności wymagających stosowania różnych urządzeń pomocniczych. Urządzenia te, dostosowane do różnego rodzaju robót i marek samochodów, znacznie ułatwiają pracę, czynią ją mniej uciążliwą i niebezpieczną.
Urządzenia pomocnicze
- uniwersalny podnośnik samochodowy - służy do wykonywania prac obsługowo-naprawczych nie wymagających podnoszenia całego pojazdu, a np. podniesienia przedniej czy tylniej osi,
- hydrauliczny podnośnik kanałowy - służy do wykonywania prac obsługowo-naprawczych nie wymagających podnoszenia całego pojazdu ustawionego na kanale, a tylko przedniej czy tylnej osi,
- elektryczny podnośnik kanałowy - podobnie jak hydrauliczny służy do wykonywania prac obsługowo-naprawczych nie wymagających podnoszenia całego pojazdu,
- wózek do wymontowania i transportu silników - jak sama nazwa wskazuje służy do demontażu i montażu zespołu napędowego samochodu lub jego części,
- żuraw hydrauliczny - najczęściej stosuje się go do wymontowania i montażu zespołu napędowego samochodu lub jego części,
- leżanka monterska - niezbędna do prac pod samochodem bez podnoszenia pojazdu,
- prasa hydrauliczno-warsztatowa - szczególnie przydatna do wykonywania różnego rodzaju prac demontażowych i montażowych podzespołów (wyciskanie, wciskanie, prostowanie, gięcie),
- modułowy analizator gazów - wykorzystując technikę podczerwieni mierzy on zawartość CO, CO2 i HC w gazach spalinowych oraz dokonuje pomiarów obrotów silnika, temperatury oleju i spalin oraz stosunku powietrze/paliwo,
- dymomierz - jest przeznaczony do pomiaru zadymienia silników wysokoprężnych przy swobodnym przyspieszeniu,
- przyrząd do ustawienia i kontroli świateł samochodowych,
- przyrząd do kontroli i pomiarów ustawienia geometrii kół samochodowych,
- urządzenie do wyważania kół zdjętych z samochodu,
- szlifierka stołowa - dla drobnych prac ślusarskich,
- wiertarka stołowa - dla drobnych prac ślusarskich.
Narzędzia ręczne o napędzie mechanicznym
- wiertarki ręczne o napędzie elektrycznym,
- szlifierki ręczne o napędzie elektrycznym,
- wkrętaki ręczne o napędzie pneumatycznym,
- przecinaki ręczne o napędzie pneumatycznym.
Narzędzia ręczne
- imadło; każdy stół ślusarski powinien być wyposażony w imadło służące do mocowania obrabianego materiału,
- młotek ślusarski; w warsztatach stosuje się młotki z okrągłym lub kwadratowym obuchem. Trzonki muszą być wykonane z suchego twardego drewna odznaczającego się dużą sprężystością, wytrzymałością mechaniczną i odpornością na pękanie,
- przecinak; przecinak jest jednym z najbardziej niebezpiecznych narzędzi ręcznych, przy którym należy zachować szczególną ostrożność. Hartowana powinna być w przecinaku tylko część robocza, główka przecinaka powinna być lekko wypukła bez rozklepów,
- pilniki; przy pracach ślusarskich stosuje się pilniki o różnych kształtach i długości (od 7,5 do 50 cm), z nacięciem pojedynczym lub podwójnym. Uchwyt pilnika zakończony jest spiczastym elementem, na który osadza się trzonek z twardego i niełupliwego drewna. Trzonek powinien być około 1,5 razy dłuższy od elementu i mieć nasadzony gładki, metalowy pierścień, zapobiegający pęknięciom,
- klucze; do prac ślusarskich używa się różnego rodzaju kluczy płaskich, tzw. widlastych, oczkowych, nasadowych oraz nastawnych (francuskie, szwedzkie itp.).
Instalacja i urządzenia elektryczne
Instalacja i urządzenia elektryczne powinny być sprawne. Powinny być okresowo przeprowadzane pomiary ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznej przez uprawnionych elektryków (nie rzadziej niż co 5 lat).
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co dwa lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- ukończone 18 lat,
- wykształcenie zawodowe (ZSZ, technikum lub ukończone kursy zawodowe),
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie,
- uprawnienia typu III P dla podestów ruchomych (w przypadku obsługi podnośników o napędzie elektrycznym lub hydraulicznym).
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników,
- rodzaju składowanego materiału, miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy mechanika samochodowego
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadki,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku mechanika samochodowego.
Czynniki niebezpieczne
zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi - możliwość uderzenia ruchomymi elementami maszyny lub odrzucanym materiałem
- brak osłon części wirujących maszyn,
- trzymanie obrabianego przedmiotu w rękach,
- praca w rękawicach (wiertarka),
- brak osłony bocznej i czołowej (szlifierka),
- stopka odsunięta ponad 3 mm od tarczy ściernicy (szlifierka),
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- ostre krawędzie maszyny i osłon, a także materiału,
- uszkodzone narzędzia ręczne,
zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi
- przeszkody na drogach komunikacyjnych (uszkodzona nawierzchnia, dziury itp.),
- nierówna posadzka,
- zagrożenia upadkiem z wysokości np. do niezabezpieczonego kanału,
zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku ciężkich elementów na pracownika,
zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym
- stosowanie uszkodzonych narzędzi i urządzeń o napędzie elektrycznym przy naprawie pojazdów,
- nieodpowiednia lub uszkodzona instalacja elektryczna,
- niestosowanie lamp przenośnych o napięciu bezpiecznym,
- stosowanie niesprawnych i nieskutecznych ochron przeciwporażeniowych,
zagrożenie poparzeniem
- gorące powierzchnie silników i układów wydechowych pojazdów
zagrożenie pożarem lub/i wybuchem
- zagrożenie pożarem lub wybuchem przy naprawie pojazdów, stosowanie otwartego ognia przy zbiornikach z paliwem.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
Czynniki fizyczne
- hałas ustalony,
- wibracja (oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),
- mikroklimat.
Czynniki chemiczne
- materiały pędne i smary (etylina, nafta, oleje napędowe, oleje silnikowe i smary),
- substancje chemiczne stosowane do zabezpieczenia nadwozia pojazdów i ich części przed korozją,
- substancje chemiczne stosowane do zabezpieczenia podwozi pojazdów przed korozją.
Czynniki biologiczne
- substancje zakaźne i inne materiały pochodzenia roślinnego i zwierzęcego pozostające na karoserii pojazdu i jego podwoziu mogące powodować uczulenie lub inne choroby.
Czynniki psychofizyczne
- obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
- obciążenie psychonerwowe.
Kierowca
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Stanowisko pracy
Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Racjonalna organizacja stanowiska roboczego powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy dzięki odpowiedniej ochronie przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Przez stanowisko pracy kierowcy rozumiemy:
- przydzielony samochód oraz:
- garaż lub teren wyznaczony na miejsce garażowania,
- zaplecze remontowo-obsługowe.
Samochód
Pojazd uczestniczący w ruchu ma być tak zbudowany, wyposażony i utrzymany, aby korzystanie z niego:
- nie zagrażało bezpieczeństwu osób nim jadących lub innych uczestników ruchu, nie naruszało porządku ruchu na drodze i nie narażało kogokolwiek na szkodę,
- nie zakłócało spokoju publicznego przez powodowanie hałasu przekraczającego poziom określony w przepisach szczegółowych,
- nie powodowało wydzielania szkodliwych substancji w stopniu przekraczającym wielkości określone w przepisach szczegółowych,
- zapewniało dostateczne pole widzenia kierowcy oraz łatwe, wygodne i pewne posługiwanie się urządzeniami do kierowania, hamowania, sygnalizacji i oświetlenia drogi przy równoczesnym jej obserwowaniu.
Urządzenia i wyposażenie pojazdu, w szczególności zapewniające bezpieczeństwo ruchu i ochronę środowiska przed ujemnymi skutkami używania pojazdu, powinny być utrzymane w należytym stanie oraz działać sprawnie i skutecznie.
Urządzenia służące do łączenia pojazdu ciągnącego z przyczepą powinny zapewnić bezpieczne ciągnięcie przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej przewidzianej do ciągnięcia przez ten pojazd, uniemożliwić samoczynne odłączenie się przyczepy oraz zapewnić prawidłowe działanie świateł i hamulców, o ile przyczepa jest w nie wyposażona.
Kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona takim pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy.
Wymagania dla samochodów określa Prawo o ruchu drogowym (patrz Przepisy prawne), i tak samochód powinien być wyposażony w:
- urządzenie zabezpieczające przed użyciem przez osoby niepowołane,
- trójkąt do ustawiania na drodze, przeznaczony do ostrzegania o obecności unieruchomionego pojazdu,
- gaśnicę umieszczoną w miejscu łatwo dostępnym w razie potrzeby jej użycia,
- apteczkę samochodową doraźnej pomocy,
- urządzenie rejestrujące samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy oraz postoju (tachograf); dotyczy to:
- pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej 9 t i powyżej, zarejestrowanego po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 1984 r.,
- pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t, wyprodukowanego po dniu 31 grudnia 1999 r., z wyjątkiem autobusu używanego w komunikacji miejskiej oraz pojazdu Sił Zbrojnych.
Warunki dodatkowe dla autobusu
Liczba miejsc dla pasażerów siedzących i stojących powinna być tak ustalona, aby nie nastąpiło przekroczenie dopuszczalnej masy całkowitej autobusu. Przyjmuje się, że średnia masa jednego pasażera wraz z bagażem wynosi:
- dla autobusu miejskiego - 68 kg,
- dla pozostałych autobusów - 71 kg.
Autobus powinien być wyposażony między innymi w:
- trójkąt do ustawiania na drodze, przeznaczony do ostrzegania o obecności unieruchomionego pojazdu,
- dwie gaśnice, z których jedna powinna być umieszczona blisko kierowcy (autobus o długości poniżej 6 m może być wyposażony w jedną gaśnicę),
- apteczkę samochodową doraźnej pomocy,
- ogumione koło zapasowe,
- urządzenie do oświetlania wnętrza,
- zasłonę za miejscem kierowcy, zabezpieczającą przed pogorszeniem widoczności drogi w razie włączenia oświetlenia wnętrza autobusu; nie dotyczy to autobusu o długości nieprzekraczającej 6,00 m,
- zasłony w bocznych oknach, jeżeli nie jest wyposażony w szyby przeciwsłoneczne.
Warunki dodatkowe dla samochodu ciężarowego przystosowanego do przewozu osób
Samochód ciężarowy przewożący osoby poza kabiną kierowcy i pomieszczenie przystosowane do przewozu osób powinny odpowiadać następującym warunkom:
- nadwozie powinno być rodzaju furgon albo skrzyniowe kryte opończą,
- wysokość burt nadwozia skrzyniowego nie może być mniejsza niż 1100 mm,
- odchylane burty boczne powinny być krótko spięte, a tylna burta zabezpieczona przed
- samoczynnym lub nie zamierzonym otwarciem.
Samochód ciężarowy przewożący osoby poza kabiną kierowcy i pomieszczenie przystosowane do przewozu osób powinny być wyposażone w:
- stopnie lub drabinkę z poręczą, zapewniającą bezpieczne wsiadanie i wysiadanie,
- oświetlenie wnętrza,
- okienka służące do oświetlania i do przewietrzania wnętrza, jeżeli nie ma innych wywietrzników,
- przymocowane ławki o długości co najmniej 400 mm na jedną osobę i szerokości (głębokości) nie mniejszej niż 300 mm; odstęp między dwiema sąsiednimi ławkami ustawionymi jedna za drugą nie powinien być mniejszy niż 650 mm, a ustawionymi naprzeciw - 900 mm, wliczając w to szerokość (głębokość) jednej ławki,
- ogumione koło zapasowe; koło to może być umieszczone na powierzchni ładunkowej, jeżeli konstrukcja samochodu przewiduje umieszczenie tam tego koła,
- dwie gaśnice, z których jedna powinna być umieszczona możliwie blisko kierowcy, a druga wewnątrz przestrzeni przeznaczonej do przewozu osób,
- apteczkę doraźnej pomocy,
- trójkąt do ustawiania na drodze, przeznaczony do ostrzegania o obecności unieruchomionego pojazdu,
- urządzenie sygnalizacyjne (świetlne lub akustyczne) zapewniające łączność przewożonych osób z kierowcą,
- oznakowanie - z przodu napisem “PRZEWÓZ OSÓB” barwy czarnej na białym tle umieszczonym na prostokątnej tablicy o powierzchni co najmniej 800 cm2, z tyłu - znakiem określającym dopuszczalną prędkość,
Kabina kierowcy oraz pomieszczenie przeznaczone do przewozu osób powinny być wyposażone w:
- urządzenia zapewniające przewietrzanie i ogrzewanie wnętrza, jeżeli są one pomieszczeniami zamkniętymi; urządzenia zapewniającego ogrzewanie wnętrza nie wymaga się dla pojazdu zarejestrowanego po raz pierwszy przed dniem l stycznia 1984 r.,
- drzwi zaopatrzone w zamki uniemożliwiające samoczynne lub niezamierzone ich otwarcie się.
Zawiasy drzwi umieszczonych z boku pojazdu i otwieranych na boki powinny znajdować się z przodu (dotyczy to pojazdu, którego konstrukcja umożliwia rozwijanie prędkości przekraczającej 40 km/h i zarejestrowanego po raz pierwszy po dniu 31 grudnia 1972 r.).
Wnętrze kabiny kierowcy oraz pomieszczenia przeznaczonego do przewozu osób powinno odpowiadać następującym warunkom:
- powinno być szczelne, jeżeli jest pomieszczeniem zamkniętym,
- siedzenia powinny być przymocowane do nadwozia, również gdy są przesuwane, w sposób uniemożliwiający niezamierzone zmiany ich położenia,
- górna część oparcia przednich siedzeń samochodu osobowego powinna być miękko wyścielana (nie dotyczy to samochodu terenowego),
- tablica rozdzielcza powinna być przynajmniej u dołu zaokrąglona,
- mechanizm do otwierania i zamykania dachu powinien być tak urządzony, aby nie działał samoczynnie, również w razie zderzenia,
- powinno być wyposażone w wyjścia w postaci drzwi lub okien, co najmniej po jednym na każdą stronę pojazdu, umożliwiające w razie konieczności wyjście na zewnątrz,
- w samochodzie ciężarowym siedzenie kierowcy powinno być oddzielone od przestrzeni ładunkowej trwałą przegrodą o odpowiedniej wytrzymałości,
- kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy.
Warunki dodatkowe dla samochodu przewożącego materiały niebezpieczne
Każda jednostka transportowa przewożąca materiały niebezpieczne powinna być wyposażona w:
- jeden komplet narzędzi do dokonywania awaryjnej naprawy pojazdu,
- co najmniej w jeden - na każdy pojazd - klin do podkładania pod koła, o wymiarach odpowiadających masie pojazdu i średnicy kół,
- dwa stojące znaki ostrzegawcze (np. pachołki lub trójkąty odblaskowe, albo lampy barwy pomarańczowej zasilane źródłem niezależnym od instalacji elektrycznej samochodu).
- odpowiednią kamizelkę ostrzegawczą lub ubranie ostrzegawcze dla każdego członka załogi pojazdu,
- latarkę dla każdego członka załogi pojazdu,
- sprzęt do ochrony dróg oddechowych (jeżeli jest wymagany, zgodnie z przepisami ADR).
- w sprzęt niezbędny do podjęcia pierwszych środków bezpieczeństwa podanych w pisemnych instrukcjach;
dla ochrony kierowcy:
- kamizelka ostrzegawcza,
- odpowiednie okulary ochronne,
- odpowiednia maska przeciwgazowa w przypadku przewozu środków trujących,
- odpowiednie rękawice,
- odpowiednie buty ochronne,
- podstawowa odzież ochronna,
- lampa przenośna,
- butelka z wodą do przemywania oczu;
dla ochrony innych osób:
- cztery stojące znaki ostrzegawcze (np. pachołki lub trójkąty);
dla ochrony środowiska
- urządzenie do zakrywania wlotów kanałów ściekowych odporne na działanie przewożonego materiału,
- odpowiednia łopata,
- szczotka,
- odpowiedni absorbent,
- odpowiedni pojemnik (tylko na niewielkie ilości materiałów).
Wyposażenie stanowiska pracy
wyposażenie pomocnicze:
- przyrządy pomocnicze (pokrowce, taśmy, pasy, drabinki itp.),
- narzędzia pomocnicze (młotki, obcęgi, przecinaki itp.).
Garaż lub teren wyznaczony na miejsce garażowania
Garażowanie samochodów w odpowiednich pomieszczeniach (garażach) dotyczy częściej samochodów osobowych. Parkowanie samochodów odbywa się również na terenie wyznaczonym do garażowania.
Pomieszczenia garażowe (samochody osobowe)
oświetlenie garażu powinno wynosić minimum - 20 lx,
wjazdy lub wrota garażowe powinny mieć wymiary pozwalające na swobodny przejazd samochodu oraz na przejście ludzi. Pomiędzy górną krawędzią samochodu powinien być zachowany prześwit wynoszący minimum 20 cm,
wentylacja - w garażu z zewnętrzną obudową pełną należy stosować wentylację:
- co najmniej naturalną, przez przewietrzanie otworami wentylacyjnymi w ścianach przeciwległych lub bocznych, o łącznej powierzchni otworów netto nie mniejszej niż 0,04 m2 na każde stanowisko postojowe - w garażach nadziemnych wolno stojących, przybudowanych lub wbudowanych w budynki nieogrzewane,
- co najmniej grawitacyjną, zapewniającą 1,5-krotną wymianę powietrza na godzinę - w garażach jednoprzestrzennych nadziemnych lub częściowo zagłębionych, znajdujących się w budynkach mających ogrzewanie i nie więcej niż 10 stanowisk postojowych,
- mechaniczną - w innych garażach, niewymienionych powyżej, oraz w kanałach rewizyjnych, służących zawodowej obsłudze i naprawie samochodów bądź znajdujących się w garażach wielostanowiskowych,
dojazd (droga manewrowa) do stanowisk postojowych w garażu jednoprzestrzennym (bez ścian wewnętrznych) powinien mieć szerokość dostosowaną do warunków ruchu takich samochodów, jakie mają być przechowywane, oraz do sposobu ich usytuowania w stosunku do osi drogi, ale co najmniej przy usytuowaniu:
- prostopadłym - 5,7 m,
- pod kątem 60° - 4 m,
- pod kątem 45° - 3,5 m,
- równoległym - 3 m.
Stanowiska postojowe w garażu powinny mieć wymiary zapewniające zachowanie odległości między samochodami co najmniej 0,6 m oraz między samochodami a przegrodami budowlanymi - co najmniej 0,5 m.
posadzka w garażu nie może być śliska i powinna mieć spadki do wewnętrznego lub zewnętrznego wpustu kanalizacyjnego.
Teren wyznaczony na miejsce do garażowania
nawierzchnia - stanowiska postojowe i dojazdy manewrowe dla samochodów powinny mieć nawierzchnię utwardzoną lub co najmniej gruntową stabilizowaną, ze spadkiem zapewniającym spływ wody. Stanowiska przeznaczone do mycia i niezawodowego przeglądu samochodów w zgrupowaniach miejsc postojowych powinny mieć doprowadzenie wody oraz twardą nawierzchnię ze spadkami zapewniającymi spływ wody do wpustów kanalizacyjnych z osadnikami błota i łapaczami oleju.
oświetlenie sztuczne
- powierzchnia terenu powinna być oświetlona w nocy. Minimalne oświetlenie powinno wynosić minimum 20 lx,
- estakady, pomosty obsługowo-naprawcze przelotowe lub nieprzelotowe powinny mieć urządzenia do bezpiecznego wejścia i zejścia, oświetlenie minimum - 100 lx,
w pobliżu miejsca parkowania (dla większej ilości samochodów) powinna być wyznaczona droga jako droga próby hamulców,
obok miejsca parkowania winno znajdować się stanowisko z podręcznym sprzętem gaśniczym,
stanowiska postojowe dla samochodów osobowych powinny mieć co najmniej szerokość 2,3 m i długość 5 m, przy czym dla samochodów użytkowanych przez osoby niepełnosprawne szerokość stanowiska powinna wynosić co najmniej 3,6 m i długość 5 m, a w wypadku usytuowania wzdłuż jezdni - długość co najmniej 6 m.
Zaplecze remontowo-obsługowe
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami.
oświetlenie naturalne, dzienne, najlepiej górne. W przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi); w innych pomieszczeniach, gdzie nie ma stałych miejsc pracy ten stosunek powinien wynosić 1 : 12,
oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju stanowiska pracy, i tak:
- pomieszczenie postoju samochodów - 20 lx (luksów),
- miejsce obsługi codziennej, mycia i czyszczenia - 100 lx,
- stanowiska przeglądowe, naprawcze - 200 lx,
- stanowiska diagnostyczne - 300 lx,
- stoły warsztatowe - 500 lx,
- naprawa ogumienia - 200 lx,
wentylacja - naturalna i sztuczna 4-6 wymian powietrza na godzinę.
Ważne: Przy pracy silnika w pomieszczeniu należy stosować indywidualne wyciągi spalin lub podłączyć rurę wydechową do instalacji wyciągowej spalin.
Wyposażenie stanowiska obsługowo-naprawczego
Na stanowiskach obsługowo-naprawczych wykonywane są różne prace, jak:
- mycie i sprzątanie pojazdu,
- smarowanie pojazdu,
- obsługa i naprawa, wymiana ogumienia itp.
Do tego celu wykorzystuje się różne narzędzia ręczne i z napędem elektrycznym, podnośniki, smarownice itp.
Stan techniczny samochodu i wymagania dotyczące transportu
- do ruchu może być dopuszczony samochód sprawny technicznie. Szczególną uwagę należy zwrócić na sprawność układu kierowniczego i hamulcowego, oświetlenie pojazdu, sygnał dźwiękowy, stan ogumienia i ciśnienie przewidziane dla pojazdu danego typu i nośności,- pomosty lub rampy przeznaczone do przejazdu samochodów powinny być szersze o minimum 1,2 m od szerokości pojazdu i zabezpieczone poręczami ochronnymi. Muszą posiadać także odpowiednią nośność w zależności od ciężaru pojazdu z ładunkiem,
- szybkość pojazdu na pomostach i rampach nie może przekraczać 5 km/h,
- do transportu ładunków płynnych oraz żrących i parzących można stosować tylko pojemniki odpowiadające wymogom polskich norm i przepisom międzynarodowym,
- palety, podstawki ładunkowe powinny mieć gładkie powierzchnie i krawędzie, aby nie skaleczyć rąk i nie uszkodzić ładunku,
- samochód podstawiony pod załadunek należy zabezpieczyć przed samoczynnym przesunięciem (np. kliny),
- rozmieszczenie ładunku w skrzyni samochodu powinno być równomierne i zapewniające jego stateczność; ładunek powinien być odpowiednio zabezpieczony przed samoczynnym przemieszczaniem się w czasie transportu, wywoływaniem nadmiernego hałasu; nie może on mieć odrażającego wyglądu ani też wydzielać odrażającej woni,
- urządzenia i przybory służące do mocowania ładunku powinny być zabezpieczone przed rozluźnieniem się, swobodnym zwisaniem lub spadnięciem podczas jazdy,
- ładunek wystający poza płaszczyzny obrysu pojazdu może być na nim umieszczony tylko przy zachowaniu następujących warunków:
- ładunek wystający poza boczne płaszczyzny obrysu pojazdu może być umieszczony tylko w taki sposób, aby całkowita szerokość pojazdu z ładunkiem nie przekraczała 2,55 m, a przy szerokości pojazdu 2,55 m nie przekraczała 3 m, jednak pod warunkiem umieszczenia ładunku tak, aby nie wystawał ponad 23 cm,
- ładunek nie może wystawać z tyłu pojazdu na odległość większą niż 2 m od tylnej płaszczyzny obrysu pojazdu lub zespołu pojazdów (w przypadku przyczepy kłonicowej odległość tę liczy się od osi przyczepy),
- ładunek nie może wystawać z przodu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m od przedniej płaszczyzny obrysu i większą niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego.
Uwaga: Przy przewozie drewna długiego dopuszcza się wystawanie ładunku z tyłu za przyczepą kłonicową na odległość nie większą niż 5 m.
- ładunek wystający poza przednią lub boczne płaszczyzny obrysu i na odległość większą niż 0,5 m poza tylną płaszczyznę obrysu pojazdu powinien być oznakowany w sposób następujący:
- ładunek wystający z przodu pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej lub dwoma białymi i dwoma czerwonymi pasami tak, aby były widoczne z boków i przodu pojazdu, a w okresie niedostatecznej widoczności - dodatkowo światłem białym umieszczonym na najbardziej wystającej do przodu części ładunku,
- ładunek wystający z boku pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej o wymiarach co najmniej 50 × 50 cm, umieszczoną przy najbardziej wystającej krawędzi ładunku, a ponadto w okresie niedostatecznej widoczności - białym światłem odblaskowym skierowanym do przodu oraz czerwonym światłem i czerwonym światłem odblaskowym skierowanym do tyłu,
- ładunek wystający z tyłu pojazdu oznacza się pasami białymi i czerwonymi bezpośrednio na ładunku lub tarczy na jego tylnej płaszczyźnie albo na zawieszonej na końcu ładunku bryle geometrycznej (np. na stoku, ostrosłupie); widoczna od tyłu łączna powierzchnia pasów powinna wynosić co najmniej 1000 cm2, przy czym nie może być mniej niż po dwa pasy każdego koloru; ponadto w okresie niedostatecznej widoczności na najbardziej wystającej do tyłu krawędzi ładunku umieszcza się czerwone światło i czerwone światło odblaskowe. Przy przewozie drewna długiego dopuszcza się oznakowanie końca ładunku chorągiewką lub tarczą koloru pomarańczowego,
- ładunek nie może być umieszczony w sposób utrudniający kierowanie pojazdem,
- wysokość pojazdu z ładunkiem nie może przekraczać 4 m.
Wymagania dotyczące transportu materiałów niebezpiecznych
- poszczególne części ładunku zawierającego materiały niebezpieczne powinny być odpowiednio rozmieszczone w pojeździe i zabezpieczone w taki sposób, aby nie zmieniały położenia zarówno w stosunku do siebie, jak i do pojazdu. Ładunek powinien być zabezpieczony, np. dzięki zastosowaniu pasów spinających burty, przesuwanych przegród, regulowanych podpór, poduszek powietrznych i urządzeń przeciwpoślizgowych. Zabezpieczenie ładunku uważa się również za wystarczające, jeżeli w całej przestrzeni ładunkowej każda warstwa jest całkowicie zapełniona sztukami przesyłki.
UWAGA: Kierowcy i pomocnikowi kierowcy zabrania się otwierania sztuk przesyłki z materiałami niebezpiecznymi.
- jeżeli po rozładunku materiałów niebezpiecznych stwierdzi się, że z opakowania wydostała się część zawartości, należy oczyścić pojazd możliwie szybko, a w każdym razie przed ponownym załadunkiem (to samo dotyczy materiałów przewożonych luzem),
- każdy ciężarowy pojazd samochodowy powinien mieć w sposób widoczny i trwały oznaczoną nośność.
UWAGA: Nie wolno ładować pojazdu lub przyczepy powyżej dopuszczalnej dla nich ładowności.
Przygotowanie zawodowe pracownika
- wiek wymagany dla danej kategorii prawa jazdy,
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie,
- badanie stanu zdrowia pod kątem wymagań higienicznosanitarnych (dla kierowców przy przewozie środków spożywczych),
- badanie psychologiczne, któremu podlega osoba przy ubieganiu się po raz pierwszy o wydanie świadectwa kwalifikacji lub inna, jeżeli lekarz w wyniku badania uzna za wskazane przeprowadzenie badania psychologicznego, a także kierujący, będący sprawcą wypadku drogowego, w którym jest zabity lub ranny,
- świadectwo ukończenia kursu dokształcającego kierowców przewożących materiały niebezpieczne (dla kierowców przewożących materiały niebezpieczne).
Organizacja pracy
1. Kierujący pojazdem jest obowiązany mieć przy sobie i okazywać na żądanie uprawnionego organu wymagane dla danego rodzaju pojazdu lub kierującego:
- dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem,
- dokument stwierdzający dopuszczenie pojazdu do ruchu,
- dokument stwierdzający zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub stwierdzający opłacenie składki tego ubezpieczenia,
- świadectwo kwalifikacji (dla kierowców kierujących samochodem ciężarowym lub zespołem pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 24 t; pojazdem uprzywilejowanym oraz taksówką osobową; ciągnikiem rolniczym przewożącym dzieci w ciągniętej przyczepie; pojazdem lub zespołem pojazdów przewożącym materiały niebezpieczne; pojazdem silnikowym o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 7,5 t; autobusem),
- inne dokumenty, jeżeli obowiązek taki wynika z odrębnej ustawy.
2. Przy przewozie środków spożywczych należy posiadać:
- aktualną książeczkę zdrowia,
- książkę kontroli sanitarnej.
3. Kierujący pojazdem przewożącym towary niebezpieczne, oprócz dokumentów wymaganych odrębnymi przepisami i wiążącymi umowami międzynarodowymi, jest obowiązany mieć przy sobie i okazywać na żądanie organów lub osób uprawnionych do przeprowadzania kontroli:
- dokument przewozowy, zawierający opis każdego z przewożonych towarów niebezpiecznych, w szczególności jego numer rozpoznawczy, nazwę i ilość;
- instrukcje pisemne na wypadek awarii dotyczące wszystkich przewożonych towarów niebezpiecznych, zgodne z zakresem, formą i językiem określonymi przez umowę ADR (przy krajowym przewozie drogowym towarów niebezpiecznych nie obowiązują wymagania umowy ADR dotyczące używania języków innych niż język polski),
- zaświadczenie ADR.
Uwaga: Dokumenty te nie są wymagane w przypadku, gdy towary niebezpieczne są przewożone w ilościach, dla których umowa ADR nie wymaga odpowiedniego oznakowania pojazdu.
- świadectwo dopuszczenia dla każdej jednostki transportowej - wydawane po corocznym badaniu technicznym.
4. Na stanowisku pracy obsługowo-naprawczym powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy kierowcy
Do najważniejszych zagrożeń zawodowych na danym stanowisku należą:
- wypadki,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku: kierowca.
Czynniki niebezpieczne
- zagrożenie elementami ostrymi i wystającymi, ruchomymi i luźnymi i inne związane z właściwościami fizykochemicznymi ładunku,
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi i sprzętu:
- zagrożenia związane z przeciążeniem samochodu,
- zagrożenia związane ze złym stanem technicznym pojazdu,
- zagrożenia związane ze złym stanem nawierzchni drogowej, placów manewrowych itp.,
- brak utwardzonej powierzchni dróg i składowisk,
- niewłaściwe ułożenie materiałów na samochodzie,
- nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego,
- brak uprawnień do prowadzenia pojazdu lub do przewozu materiałów niebezpiecznych,
- niedostosowanie szerokości i wysokości bram do gabarytów samochodu,
- zagrożenie poparzeniem przy przewozie ładunków chemicznych,
- zagrożenie pożarem lub wybuchem przy przewozie materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym i wybuchowym,
- zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału:
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym:
- nieodpowiednia instalacja elektryczna, brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej,
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym:
- niesprawna instalacja elektryczna, brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej,
- posługiwanie się uszkodzonym sprzętem elektrycznym itp.
Czynniki fizyczne
- hałas,
- wibracja,
- niewłaściwy mikroklimat w kabinie samochodu.
Czynniki chemiczne
- materiały pędne i smary (etylina, nafta, olej napędowy, oleje silnikowe i smary),
- substancje chemiczne przewożone samochodem grożące zatruciem przy niewłaściwym zabezpieczeniu.
Czynniki biologiczne
- przewożone substancje zakaźne i inne materiały pochodzenia roślinnego i zwierzęcego mogące powodować uczulenia lub inne choroby.
Lakiernik
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenia pracy, w zależności od czasu przebywania w nich pracowników, dzielą się na:
- pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby dłużej niż 4 godziny,
- pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby od 2 do 4 godzin,
- pomieszczenia nie przeznaczone na pobyt pracowników - w przypadku, gdy łączny czas przebywania tych samych pracowników jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku.
Pomieszczenie, w którym znajduje się stanowisko pracy lakiernika, powinno spełniać następujące warunki:
wysokość - minimum 3,3 m;
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami;
kubatura - minimum 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika;
powierzchnia robocza - minimum 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) na jednego pracownika;
rozmieszczenie urządzeń, maszyn, stołu, szaf - takie, aby przejścia między nimi wynosiły:
- 75 cm - dla jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),
- 100 cm - w przypadku ruchu dwukierunkowego;
drogi transportowe - w lakierni powinny być zachowane szerokości:
- b = a + 30 cm dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
- b = 2a + 60 cm dla ruchu pieszego dwukierunkowego
gdzie:
a - szerokość ładunku niesionego przez pieszego,
b - szerokość drogi transportowej
(szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm);
Szerokości dróg transportowych, wykorzystywanych do transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu, powinny być zgodne z Polską Normą.
UWAGA: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
oświetlenie
naturalne - dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
sztuczne - elektryczne, w zależności od rodzaju pracy:
- szpachlowanie, lakierowanie - minimum 300 lx (luksów);
- lakierowanie, polerowanie - minimum 500 lx;
- na stanowiskach, gdzie kontroluje się jakość powłok lakierniczych - minimum 750 lx,
Lampy powinny być w oprawach przeciwwybuchowych lub w inny sposób zabezpieczone przed możliwością spowodowania wybuchu.
wentylacja - ogólna naturalna i mechaniczna zapewniająca odpowiednią ilość wymian powietrza w ciągu godziny. Kierunek zasysania powietrza powinien być zgodny z kierunkiem grawitacyjnego spływu zanieczyszczeń. W przypadku emisji do pomieszczenia nadmiernej ilości pyłów, gazów, par, dymów, jak również cuchnących lub drażniących wyziewów - należy stosować mechaniczną wentylację miejscową (odciągi), chwytającą te substancje w miejscu ich powstawania i odprowadzającą poza pomieszczenie pracy po ich unieszkodliwieniu.
UWAGA: W specjalistycznych kabinach lakierniczych stosuje się wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną, gwarantującą odpowiedni mikroklimat podczas trwania procesu lakierowania.
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy lakiernika, powinno mieć temperaturę w granicach 15-18oC - jednak nie mniej niż 14oC. W lakierniach (malarniach) należy stosować ogrzewanie centralne lub wodne. Przy ogrzewaniu nawiewnym gorącym powietrzem nie wolno stosować recyrkulacji powietrza (powoduje wzrost stężeń par, szczególnie w przypadku skażeń toksycznych i wybuchowych).
Stanowisko pracy
Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Organizacja stanowiska pracy
Prawidłowa i racjonalna organizacja stanowiska pracy wpływa na zwiększenie wydajności przy jednoczesnym zmniejszeniu zagrożenia pracownika dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika). Stanowisko pracy powinno w przypadkach koniecznych mieć oprzyrządowanie pomocnicze (urządzenia podnoszące, transportowe, narzędzia specjalne itp.). Rozmieszczenie wyposażenia powinno zapewniać bezpieczne wykonywanie czynności roboczych.
Na prawidłową organizację stanowiska pracy ma wpływ:
- prawidłowe rozmieszczenie maszyn i urządzeń na stanowisku pracy,
- usytuowanie i sposób rozmieszczenia narzędzi z uwzględnieniem kolejności ich stosowania i w zasięgu rąk pracownika,
- ułożenie narzędzi oraz materiałów,
- kolejność i metody wykonywania czynności,
- rytmika i czas pracy,
- sposób przestrzennego powiązania z innymi stanowiskami,
- warunki środowiska oddziałujące na środowisko pracy.
Lakiernik wykonuje prace związane z oczyszczaniem i przygotowaniem powierzchni oraz wytwarzaniem powłok lakierniczych. Praca lakiernika sprowadza się głównie do takich czynności, jak:
- przygotowanie detali poprzez wstępną obróbkę powierzchni (piaskowanie, szlifowanie itd.),
- oczyszczenie powierzchni poprzez odtłuszczanie, np. chemiczne, elektrochemiczne, ultradźwiękowe, trawienie czy nawet zdejmowanie powłok metali,
- zamocowanie lub umieszczenie detali, np. na wieszaku, w pojemnikach, w koszach lub na płaszczyznach;
- malowanie:
- pędzlem - stosowane jest przy gruntowaniu i malowaniu konstrukcji, niekiedy o dużych powierzchniach, również na powietrzu (remonty budowlane, malowanie maszyn urządzeń itp.). Do gruntowania używa się pędzli z krótkim, twardym włosem, zaś do nakładania farb - z włosem miękkim i długim. Do tego typu malowań stosuje się farby gęste z niewielkim dodatkiem rozpuszczalników czy rozcieńczalników,
- natryskowe - przy użyciu pistoletu zasilanego sprężonym powietrzem (materiał malarski podawany jest przez zawór), stosowane jest do pokrywania przede wszystkim dużych powierzchni, np. przy naprawie i lakierowaniu samochodów (coraz częściej w kabinach lakierniczych). Materiały malarskie używane do malowania natryskowego najczęściej zawierają ok. 35% łatwo zapalnych rozpuszczalników i rozcieńczalników;
- przez zanurzenie - prace polegają na umieszczeniu elementów malowanych w specjalnych pojemnikach lub koszach. Procesem tym steruje się ręcznie lub mechanicznie. Pojemniki powinny posiadać wyciągi szczelinowe lub pokrywy zapobiegające wydostawaniu się par rozpuszczalników na zewnątrz,
- przez polewanie - wykonuje się na polewarkach lub systemem strumieniowym. Metoda jest bardzo ekonomiczna, łatwa do zautomatyzowania, stosowana przy płaskich powierzchniach i przy dużej produkcji, np. w przemyśle meblarskim,
- metoda hydrauliczna - polegająca na rozpyleniu materiału lakierniczego pod wysokim ciśnieniem bez udziału sprężonego powietrza. Materiał malarski doprowadza się pod ciśnieniem 15-18 MPa przez dyszę o odpowiednim kształcie. Na skutek szybkiego rozpływu i oporu powietrza zostaje on rozbity na drobiny (kropelki) i osadza się w postaci mgły na malowanej powierzchni,
- za pomocą wałków - stosuje się do pokrywania dużych powierzchni, np. arkusze blachy, malowania ścian i sufitów różnych pomieszczeń, w tym pomieszczeń pracy, także podczas prac konserwacyjnych i renowacyjnych,
- elektrostatyczne - polegające na osadzaniu na powierzchni przedmiotu cząstek farby lub lakieru naładowanych elektrycznie. Pole elektrostatyczne, wytwarzane za pomocą wysokiego napięcia, powoduje rozpraszanie materiału malarskiego. Przedmiot malowany metalowy powinien być uziemiony, jeśli zaś jest wykonany z materiału nie przewodzącego prądu, ustawia się go przed uziemioną elektrodą,
- za pomocą aerozoli - polega na umieszczeniu materiału malarskiego w pojemniku z zaworem posiadającym dyszę. Zbiornik napełniony jest dodatkowo gazem o niskiej temperaturze wrzenia i wysokiej prężności. Naciśnięcie zaworu powoduje wypływ (wylatywanie) strumienia aerozolu, który kierowany jest na powierzchnię malowaną.
- zdjęcie lub wyjęcie pomalowanych przedmiotów z wieszaka, z kosza lub bębna;
- suszenie;
- ewentualna obróbka końcowa, np. polerowanie;
- sprawdzenie jakości wykonania powłoki lakierniczej.
Wyposażenie stanowiska pracy
- zależne od zastosowanej metody malowania (opis powyżej), np. pistolet lakierniczy, wałki, pędzle, kosze,
- bębny, wieszaki,
- sprężarki, pompy, wiadra, pojemniki itd.,
- suszarnie,
- instalacja sprężonego powietrza, kurtyna wodna,
- urządzenie zasilane wysokim napięciem wytwarzające pole elektrostatyczne,
- filtry lakiernicze, np. w kabinie lakierniczej do filtracji ciągłej lub okresowej powietrza;
- instalacja wentylacyjna mechaniczna ogólna (nawiewno-wywiewna) i/lub miejscowa, np. szczelinowa, a także wentylacja awaryjna włączająca się samoczynnie w przypadku chwilowego przekroczenia NDS,
- oświetlenie stanowiska pracy, oświetlenie awaryjne,
- środki ochrony indywidualnej, np. okulary, maski chroniące przed oparami, rękawice, ubrania izolujące cały organizm itp. w zależności od stosowanej technologii.
Organizacja pracy
Stanowisko pracy powinno być wyposażone w instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy i po jej zakończeniu,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co dwa lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się przedziale 0-0,5.
Instalacja i urządzenia elektryczne
Instalacja elektryczna powinna być sprawna. W miejscu gdzie wykonuje się prace malarskie zastosowany osprzęt i instalacje powinny być w wykonaniu przeciwwybuchowym lub zabezpieczony w inny sposób przed możliwością powstania wybuchu. Powinny być przeprowadzane okresowo: oględziny i przeglądy osprzętu i instalacji oraz pomiary zastosowanych ochron przeciwporażeniowych przez uprawnionych elektryków zgodnie z dokumentacją techniczno-ruchową - jednak nie rzadziej niż co 5 lat, jeżeli czasokres badań nie został określony.
Przygotowanie zawodowe pracownika
- ukończone 18 lat,
- instruktaż ogólny i stanowiskowy w zakresie bhp,
- szkolenie podstawowe w zakresie bhp,
- wstępne i okresowe badanie lekarskie.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy lakiernika
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadki,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku lakiernika.
Czynniki niebezpieczne
zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi
- ruchome elementy maszyn,
zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi
- przy oczyszczaniu i wykańczaniu powierzchni lakierowanych,
zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi
- przeszkody na drogach komunikacyjnych (uszkodzona nawierzchnia, dziury itp.),
- nierówna posadzka,
- zagrożenia upadkiem z wysokości przy pracach na niezabezpieczonych przed upadkiem z wysokości podestach itp,
zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku ciężkich elementów na pracownika,
zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym
- nieodpowiednia instalacja elektryczna,
- stosowanie niesprawnych i nieskutecznych ochron przeciwporażeniowych,
- niestosowanie oświetlenia miejscowego o napięciu bezpiecznym,
zagrożenie poparzeniem
- gorące powierzchnie urządzeń wytwarzających ciepłe powietrze w suszarni,
zagrożenie pożarem lub/i wybuchem
- zwarcie instalacji elektrycznej,
- powstanie mieszaniny wybuchowej, np. oparów z powietrzem w czasie prowadzenia niektórych procesów malarskich,
- zagrożenie pożarem lub wybuchem przy stosowaniu otwartego ognia przy pracach lakierniczych,
zatrucie oparami rozpuszczalników i rozcieńczalników, aerozolami, pyłami.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
Czynniki fizyczne
- mikroklimat,
- pole elektrostatyczne,
Czynniki chemiczne
- czynniki szkodliwe
- przekroczenie NDS czynników szkodliwych (opary rozpuszczalników i rozcieńczalników, pył, związki metali itp.);
- czynniki rakotwórcze
- kontakt z pyłami zawierającymi wolną krystaliczną krzemionkę.
Czynniki uciążliwe
- praca w zmiennych warunkach mikroklimatycznych.
Pracownik obsługi stacji paliw
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenia pracy, w zależności od czasu przebywania w nich pracowników, dzielą się na:
- pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby dłużej niż 4 godziny,
- pomieszczenia przeznaczone na czasowy pobyt pracowników - w przypadku przebywania tych samych pracowników w ciągu doby od 2 do 4 godzin,
- pomieszczenia nie przeznaczone na pobyt pracowników - w przypadku, gdy łączny czas przebywania tych samych pracowników jest krótszy niż 2 godziny w ciągu doby, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź też praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem oraz konserwacją maszyn i urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku.
Pomieszczenia powinny odpowiadać następującym warunkom:
wysokość
- minimum 3 m, jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, lub
- minimum 3,3 m w świetle, jeżeli w pomieszczeniu występują substancje szkodliwe dla zdrowia, lub
- minimum 2,5 m w świetle - po zastosowaniu klimatyzacji - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, lub w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami,
kubatura - minimum 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia na jednego pracownika,
powierzchnia robocza - minimum 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.) na jednego pracownika,
rozmieszczenie regałów, szaf, lad takie, aby przejścia między nimi wynosiły (w części, gdzie pracują sprzedawcy):
- 75 cm - w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),
- 100 cm - w przypadku konieczności jednoczesnego poruszania się osób w przeciwnych kierunkach.
W celu zapewnienia swobodnego ruchu nabywców należy zachować minimalne odległości 5 m między stołami sprzedażowymi ustawionymi równolegle, a 3 m między stołem pojedynczym i przeciwległą ścianą.
drogi transportowe - na stacji paliw powinny być zachowane szerokości:
- b = a + 30 cm - dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
- b = 2a + 60 cm - dla ruchu pieszego dwukierunkowego,
gdzie: a - szerokość ładunku niesionego przez pieszego,
b - szerokość drogi transportowej.
Uwaga: Szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm. W przypadku transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu powinny być zachowane szerokości dróg transportowych zgodnie z Polską Normą.
przy czym: a - szerokość środka transportu (wózka); b - szerokość drogi transportowej.
Uwaga: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
oświetlenie
naturalne, dzienne, najlepiej górne. W przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy:
- stacje benzynowe (pompy paliwa - dystrybutory) - minimum 200 lx,
- sala sprzedaży:
- całe pomieszczenie - minimum 200 lx,
- stoły i lady sprzedaży - minimum 300 lx,
- wystawiony towar (gabloty) - minimum 500 lx,
- magazyny towarów różnych, w których zachodzi konieczność poszukiwania - 50 lx,
wentylacja - naturalna - w zależności od potrzeb, lecz nie mniej niż 0,5 wymiany w ciągu godziny albo łącznie mechaniczna i naturalna w zależności od potrzeb, stosowana w przypadku możliwości wydzielania się szkodliwych, palnych lub wybuchowych gazów i oparów,
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy pracownika stacji paliw powinno mieć temperaturę w granicach 15-18°C - jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Stanowisko pracy powinno spełniać podstawowe wymogi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Organizacja stanowiska pracy
Prawidłowa i racjonalna organizacja stanowiska pracy wpływa na zwiększenie wydajności przy jednoczesnym zmniejszeniu zagrożenia pracownika dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Stanowisko pracy powinno być w przypadkach koniecznych wyposażone w oprzyrządowanie pomocnicze (urządzenia podnoszące, transportowe, narzędzia specjalne itp.). Rozmieszczenie wyposażenia powinno zapewniać bezpieczne wykonywanie czynności roboczych. Na prawidłową organizację stanowiska pracy ma wpływ:
- prawidłowe rozmieszczenie maszyn i urządzeń na stanowisku pracy,
- usytuowanie i sposób rozmieszczenia narzędzi z uwzględnieniem kolejności ich stosowania i w zasięgu rąk pracownika,
- ułożenie narzędzi oraz materiałów,
- kolejność i metody wykonywania czynności,
- rytmika i czas pracy,
- sposób przestrzennego powiązania z innymi stanowiskami,
- warunki środowiska oddziałujące na środowisko pracy.
Pracownik stacji paliw będzie pracował zarówno na wolnym powietrzu, jak i w pomieszczeniach przy sprzedaży, przygotowywaniu materiałów i magazynowych.
Wymagania dla terenu stacji paliw
Teren stacji paliw powinien odpowiadać następującym warunkom:
- dystrybutory w stałych stacjach paliw powinny być ustawione pod wiatami na wysepkach o wysokości nie mniejszej niż 0,15 m, licząc od poziomu przyległego terenu podjazdu,
- odległość dystrybutora ustawionego na fundamencie od krawężnika wysepki nie może wynosić mniej niż 0,5 m z każdej strony,
- dystrybutory powinny być rozmieszczone na wysepkach i podjazdach stacji, aby umożliwiały swobodne, bezkolizyjne manewrowanie tankującym pojazdom,
- nawierzchnie wysepek, chodników i podjazdów stacji paliw płynnych powinny być równe, wykonane z materiałów niepalnych i zmywalne,
- wysokość wiaty w świetle mierzona od poziomu podjazdu powinna wynosić nie mniej niż 4,5 m,
- obudowy dystrybutorów paliw i wiata powinny być wykonane z materiałów niepalnych,
- w odległości 10 m od dystrybutora nie mogą znajdować się studzienki kanalizacyjne, wodociągowe i ciepłownicze,
- teren stacji paliw płynnych powinien być wyposażony w znaki drogowe, napisy informacyjne i ostrzegające, określające w szczególności odległość pomiędzy pojazdem pobierającym paliwo a najbliższym pojazdem oczekującym na pobranie paliwa.
Wyposażenie stanowiska pracy
Wyposażenie stanowiska pracy stanowią:
- zbiorniki podziemne na paliwo płynne,
- pompy paliwa (dystrybutory),
- węże nalewcze,
- mierniki pomiarowe (rury),
- regały, lady, gabloty,
- urządzenia chłodnicze, transportowe,
- urządzenia do sprzątania i zmywania stacji paliw,
- sprzęt pomocniczy: podesty, drabiny, taśmy itp.).
Pracownik stacji paliw:
- prowadzi obsługę klienta w zakresie zaopatrzenia w paliwa płynne: benzynę (etylizowaną i bezołowiową), olej napędowy itd.,
- obsługuje magazyn paliw, prowadzi pomiary zbiorników,
- obsługuje magazyn artykułów motoryzacyjnych i innych w zależności od wielkości stacji,
- bierze udział w pracach konserwacyjnych i porządkowych na terenie stacji,
- obsługuje komputer.
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników,
- bezpieczeństwa pożarowego.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co dwa lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się przedziale 0-0,5.
Instalacja i urządzenia elektryczne
Instalacja elektryczna powinna być sprawna. Powinny być okresowo przeprowadzane pomiary ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznej przez uprawnionych elektryków - nie rzadziej niż co 5 lat.
Przygotowanie zawodowe pracownika
- ukończone 18 lat,
- instruktaż ogólny w zakresie bhp,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bhp,
- szkolenie podstawowe w zakresie bhp,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy pracownika stacji paliw
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadkowe,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku pracownika stacji paliw.
Czynniki niebezpieczne
- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi,
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- ostre elementy narzędzi pomocniczych,
- zły stan techniczny narzędzi pomocniczych,
- wystające ostre elementy regałów, mebli itp.,
- zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału,
- ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zastawione drogi komunikacyjne,
- nieprawidłowe odległości pomiędzy regałami magazynowymi,
- możliwość upadku magazynowanych elementów na pracownika,
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,
- nieodpowiednia instalacja elektryczna,
- niesprawność i nieskuteczność ochron przeciwporażeniowych,
- posługiwanie się uszkodzonym sprzętem elektrycznym,
- zagrożenie pożarem lub/i wybuchem,
- nieprzestrzeganie przepisów przeciwpożarowych,
- nieprawidłowa instalacja elektryczna w strefach zagrożenia wybuchem,
- występowanie elektryczności statycznej w strefach zagrożenia wybuchem.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
Czynniki fizyczne
- mikroklimat,
- nieprawidłowe oświetlenie.
Czynniki chemiczne
- substancje toksyczne, kontakt z paliwami, szczególnie z benzyną etylizowaną.
Czynniki psychofizyczne
- praca w zmiennych warunkach klimatycznych,
- obciążenie fizyczne (praca stojąca),
- nieergonomiczne stanowisko pracy (np. siedzisko, nieprawidłowe stanowisko komputerowe).
Ślusarz:
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenie, w którym znajduje się stanowisko pracy ślusarza, powinno spełniać warunki:
wysokość - minimum 3,0 m,
rozmieszczenie stołu i innych urządzeń, maszyn, szaf - takie, aby przejścia między nimi wynosiły:
- 75 cm - w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),
- 100 cm - w przypadku konieczności jednoczesnego poruszania się osób w przeciwnych kierunkach,
drogi transportowe - w warsztacie powinny być zachowane szerokości:
b = a + 30 cm - dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
b = 2a + 60 cm - dla ruchu pieszego dwukierunkowego,
gdzie: a - szerokość ładunku niesionego przez pracownika,
b - szerokość drogi transportowej.
Uwaga:
Szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm. W przypadku transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu powinny być zachowane szerokości dróg transportowych zgodnie z Polską Normą, przy czym: a - szerokość środka transportu (wózka); b - szerokość drogi transportowej (szerokość drogi nie powinna być mniejsza niż 120 cm).
Uwaga:
Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami,
oświetlenie - naturalne, dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików. W przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy, i tak prace:
- mało dokładne - 200 lx (luksów),
- średnio dokładne (tolerancja obróbki >> 0,1) - 300 lx,
- dokładne (tolerancja = 0,1) - 500 lx,
- bardzo dokładne (tolerancja << 0,1) - 750 lx.
wentylacja - naturalna lub mechaniczna albo łącznie jedna i druga, w zależności od potrzeb. W przypadku emisji do pomieszczenia dużej ilości pyłów, gazów itp. - należy stosować wentylację miejscową - odciągi,
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy ślusarza, powinno mieć temperaturę w granicach 15-17°C - jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Racjonalna organizacja stanowiska roboczego ślusarza powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy w wyniku stosowania odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Dla każdej obrabiarki lub stanowiska roboczego powinna być wydzielona odpowiednia powierzchnia, do której zalicza się:
- obrys obrabiarki z napędem lub stanowiska roboczego z miejscem na materiał,
- miejsce na odpady,
- miejsce na narzędzia i przyrządy używane w czasie pracy.
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).
Wyposażenie stanowiska
Każde stanowisko ślusarza powinno być zaopatrzone w stół ślusarski wyposażony w imadło i szafkę narzędziową.
Stół warsztatowy - jedno- lub wielostanowiskowy, spełniający poniższe warunki:
- wysokość 80-90 cm - dostosowana do wzrostu ślusarza,
- mocna, wytrzymała konstrukcja,
- blat wytrzymały na uderzenia (najlepiej płyta drewniana o grubości 6-8 cm, obita z wierzchu blachą).
Narzędzia ręczne
Wszystkie narzędzia na stanowisku pracy powinny mieć swoje stałe miejsce (szuflady stołu, szafki stołu lub wiszące szafki).
Podczas pracy na stole powinny znajdować się tylko te narzędzia, które są potrzebne ślusarzowi do wykonywania danej pracy. Powinny być one rozmieszczone w funkcjonalnym polu pracownika w taki sposób, aby zapewniały ustaloną kolejność ruchów.
Imadło
Każdy stół ślusarski powinien być wyposażony w imadło służące do mocowania obrabianego materiału. Imadło winno spełniać wymogi prawidłowej i bezpiecznej pracy, a więc:
- umożliwiać pewne i mocne uchwycenie materiału,
- szczęki imadła powinny być względem siebie równoległe przy każdym ustawieniu,
- powierzchnia robocza szczęk powinna posiadać nacięcia,
- maksymalne luzy pomiędzy dociśniętymi szczękami mogą wynosić 2 mm,
- przy umocowaniu rur w imadle należy stosować specjalne wkładki pryzmatyczne,
- cienkie blachy należy mocować za pośrednictwem drewnianych klocków lub w nakładach z miękkiego metalu.
Młotek ślusarski
W warsztatach ślusarskich stosuje się młotki z okrągłym lub kwadratowym obuchem. Młotki winny spełniać następujące wymogi:
- hartowane są tylko części pracujące (obuch i rąb), a twardość powinna być dostosowana do rodzaju wykonywanej pracy,
- trzonki muszą być wykonane z suchego twardego drewna odznaczającego się dużą sprężystością, wytrzymałością mechaniczną i odpornością na pękanie (np. buk, brzoza, akacja).
- długość trzonka dobiera się odpowiednio do wagi młotka i do wykonywanej pracy i wynosi ona dla trzonków młotków jednoręcznych od 25 do 70 cm, a dwuręcznych - od 80 cm do 1 m.
Przecinak
Przecinak jest jednym z najbardziej niebezpiecznych narzędzi ręcznych, przy którym należy zachować szczególną ostrożność. Prawidłowo skonstruowany przecinak powinien mieć długość co najmniej 15-20 cm oraz właściwy kąt ostrza, który zależy od obrabianego materiału i wynosi np. dla stali: 70°-80°, dla żeliwa: 55°-60°, miedzi: 45°-50°, aluminium: 35°. Przecinaki powinny być wykonane ze stali węglowej o przekroju kwadratowym lub prostokątnym, z lekko zaokrąglonymi krawędziami. W przecinaku powinna być hartowana tylko część robocza, główka przecinaka powinna być lekko wypukła, bez rozklepów.
Wycinak
Wycinak jest narzędziem pracującym na tej samej zasadzie, jak przecinak. Narzędzia te różnią się od siebie kształtem części roboczej. Krawędź tnąca wycinaka jest krótsza. Część robocza wycinaka jest hartowana. Zasady pracy z wycinakiem są identyczne jak przy pracy z przecinakiem.
Piłka ręczna do metalu
Piłka ręczna do metalu składa się z brzeszczota, stanowiącego właściwe narzędzie tnące, oraz metalowej oprawki, w której brzeszczot jest zamocowany. Najważniejszą sprawą przy przecinaniu piłką ręczną jest dobór brzeszczota do materiału, a w związku z tym:- brzeszczoty o uzębieniu drobnym stosuje się do przecinania stali twardych i przedmiotów cienkościennych,
- brzeszczoty o uzębieniu grubym - przy przecinaniu metali lekkich i tworzyw sztucznych.
W czasie przecinania ślusarz powinien trzymać piłkę w obu rękach. Korpus ciała ślusarza powinien znajdować się w odległości około 20 cm od imadła. Ślusarz powinien stać prosto i swobodnie, przy czym ciężar ciała powinien spoczywać na lewej nodze. Nacisk na piłkę powinna wywierać tylko lewa ręka, prawa zaś powinna piłkę prowadzić. W przypadku wyłamania się zęba w brzeszczocie należy natychmiast przerwać pracę i brzeszczot wymienić lub zapiłować.
Pilniki
Przy pracach ślusarskich stosuje się pilniki o różnych kształtach i długości (od 7,5 do 50 cm), z nacięciem pojedynczym lub podwójnym. Uchwyt pilnika zakończony jest spiczastym elementem, na który osadza się trzonek z twardego i niełupliwego drewna. Trzonek powinien być około 1,5 razy dłuższy od elementu i mieć nasadzony gładki, metalowy pierścień, zapobiegający pęknięciom.
Wkrętaki
Wkrętaki są narzędziami bezpiecznymi, o ile są używane zgodnie z przeznaczeniem.
Klucze
Do prac ślusarskich używa się różnego rodzaju kluczy płaskich, tzw. widlastych, oczkowych, nasadowych oraz nastawnych (francuskie, szwedzkie itp.).
Kleszcze, szczypce, obcęgi
Przy pracach ślusarskich stosuje się różne rodzaje kleszczy, szczypiec, obcęgów.
Narzędzia mechaniczne
Do najczęściej stosowanych obrabiarek do metali należy wiertarka stołowa, szlifierka oraz narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym, takie jak:
- szlifierki,
- wiertarki,
- frezarki,
- piły tarczowe, wyrzynarki,
- strugarki,
- inne elektronarzędzia.
Z uwagi na różnorodność typów tych elektronarzędzi podstawowym źródłem wiedzy o ich bezpiecznym użytkowaniu jest dokumentacja techniczno-ruchowa lub instrukcja bezpiecznej obsługi, dostarczana przez wytwórcę.
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co 2 lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie.
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny być instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postęwania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy ślusarza
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadkowe,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku ślusarza.
Narzędzia ręczne
Narzędzia ręczne, jak: imadło, młotek ślusarski, przecinaki, pilniki, wkrętaki, klucze, kleszcze, szczypce, obcęgi - powodują zagrożenia uszkodzenia ciała ze względu na:
- ostre elementy narzędzi,
- zły stan techniczny,
- stępienie ostrych ostrzy,
- brak mocowania przedmiotu obrabianego w uchwycie.
Obrabiarki do metali
Czynniki niebezpieczne
1. Zagrożenia związane z elementami wirującymi i luźnymi - możliwość uderzenia ruchomymi elementami maszyny lub odrzucanym materiałem:
- brak osłon,
- nieumocowanie obrabiarki do fundamentu,
- hamowanie obrabiarki ręką,
- trzymanie obrabianego przedmiotu w rękach,
- praca w rękawicach (wiertarka),
- niewyważenie statyczne ściernicy (szlifierka),
- brak osłony bocznej i czołowej (szlifierka),
- stopka odsunięta ponad 3 mm od tarczy ściernicy (szlifierka).
2. Zagrożenia związane z elementami ostrymi i wystającymi:
- opiłki metalu i ściernicy,
- ręczne usuwanie wiórów,
- ostre krawędzie maszyny i osłon, a także materiału.
3. Zagrożenie związane z przemieszczaniem się sprzętu i ludzi:
- nieprawidłowe odległości między obrabiarkami, obrabiarką a ścianą,
- drogi transportowe nieoznakowane,
- szerokość drogi transportowej niedostosowana do środków transportu.
4. Zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału:
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku obrabianych elementów na pracownika.
5. Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym - nieodpowiednia instalacja elektryczna, brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej.
6. Zagrożenie poparzeniem:
- gorące powierzchnie obrabianego materiału.
Szkodliwe czynniki fizyczne:
- nieprawidłowe oświetlenie,
- hałas ponad 85 dB(A),
- wibracja,
- pył przemysłowy, powyżej NDS - w zależności od zawartości krzemionki w pyle.
Spawacz gazowy
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Spawanie i cięcie metali powinno odbywać się w specjalnie na ten cel przeznaczonym pomieszczeniu - spawalni oddzielonej od innych pomieszczeń. Odstępstwa od tej zasady dopuszczalne są jedynie w przypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na technologię produkcji. Spawalnie powinny spełniać następujące wymogi:
wysokość - minimum 3,75 m,
podłoga - z materiałów niepalnych,
ściany i sufit - powinny być pomalowane farbą matową,
wentylacja - mechaniczna ogólna i miejscowa, powinna zapewniać usuwanie powietrza zanieczyszczonego substancjami szkodliwymi, wydzielającymi się przy spawaniu i cięciu metali, oraz dopływ świeżego powietrza,
oświetlenie
- naturalne, dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
- oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy - minimum 200 lx,
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy spawacza gazowego, powinno mieć temperaturę w granicach 15-17°C, jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Racjonalna organizacja stanowiska roboczego spawacza gazowego powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Spawanie małych elementów należy wykonywać na specjalnym stole spawalniczym, wykonanym z materiału niepalnego. Duże przedmioty lub o masie ponad 25 kg powinny być przemieszczane za pomocą urządzeń do transportu pionowego lub poziomego. Stół powinien posiadać miejscową wentylację, najlepiej z dolnym odciągiem, zabezpieczającym spawacza przed szkodliwymi oparami powstającymi w trakcie spawania.
Na każde stanowisko robocze powinno przypadać co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 4 m2 powierzchni podłogi, przy czym odległość między stanowiskami roboczymi (nie licząc szerokości przejść) powinna wynosić co najmniej 1 m (od 20 listopada będą obowiązywały następujące parametry: na każdego pracownika najliczniejszej zmiany - 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia nie zajętej przez urządzenia i sprzęt oraz na każde stanowisko spawalnicze co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi nie zajętej przez urządzenia i sprzęt).
Ważne: Stanowisko spawalnicze, na którym stosowane są ręczne palniki gazowe, powinno być wyposażone w: - osprzęt umożliwiający bezpieczne odłożenie lub zawieszenie palnika,
- naczynie z wodą do okresowego lub awaryjnego schładzania palnika.
Jeśli spawanie i cięcie metali odbywa się na otwartej przestrzeni, stanowisko robocze powinno być, w miarę możliwości, zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi, a jego otoczenie chronione przed promieniowaniem płomienia.
Wyposażenie stanowiska roboczego
Zasilanie stanowiska spawalniczego w gazy może następować z generatorów gazów, przenośnych wytwornic acetylenu, butli, baterii lub wiązek butli, rurociągów gazowych.
Uwaga: na stałym stanowisku spawalniczym niedopuszczalne jest stosowanie przenośnych wytwornic acetylenu.
Węże do gazów
Węże do gazów powinny być stosowane zgodnie z ich przeznaczeniem, rodzajem gazu i ciśnieniem znamionowym. W przypadku mieszanek gazowych należy stosować wąż odpowiedni do gazu dominującego w mieszance.
- Minimalna długość węży spawalniczych powinna wynosić co najmniej 5 m, a maksymalna, mierzona od punktu pomiaru ciśnienia do punktu odbioru gazu (palnika), nie powinna przekraczać 20 m. W razie potrzeby zastosowania dłuższych węży ciśnienie zasilania powinno być skorygowane o spadki ciśnienia występujące w wężu.
- Dopuszczalne jest przedłużanie węży, pod warunkiem zastosowania znormalizowanych dwuzłączek metalowych o średnicy zgodnej ze średnicą znamionową węża. Minimalna długość każdego z łączonych odcinków węży powinna wynosić co najmniej 4 m.
- Szczelność i wytrzymałość eksploatowanych węży powinny być kontrolowane w okresach ustalonych stosownie do warunków ich eksploatacji, lecz nie rzadziej niż raz na kwartał.
Palniki do spawania i cięcia
Do spawania i cięcia należy używać palników dostosowanych pod względem rodzaju i budowy do rodzaju pracy (spawanie, cięcie).
Palniki do spawania i cięcia powinny być utrzymywane w stanie technicznej sprawności i czystości.
Butle do gazów
Butle do gazów stosowanych w spawalnictwie powinny odpowiadać w zakresie budowy, stanu technicznego, barwy, zezwoleń na eksploatację, składowania i transportu wymaganiom określonym w odrębnych przepisach i Polskich Normach.
- Tlen przechowywany jest w butlach koloru niebieskiego, a acetylen w butlach koloru żółtego; butle z gazami palnymi należy przechowywać w pomieszczeniach przeznaczonych wyłącznie do tego celu.
- W spawalni mającej nie więcej niż 10 stanowisk spawalniczych, na których stosowane są gazy palne, dopuszcza się indywidualne wyposażenie każdego stanowiska w butle niezbędne dla prowadzenia spawania oraz w jedną zapasową butlę każdego rodzaju gazu stosowanego na tym stanowisku; butle zapasowe powinny być przechowywane w wyodrębnionych pomieszczeniach wykonanych z materiałów niepalnych bądź w wydzielonych miejscach spawalni, wyraźnie oznakowanych i zabezpieczonych.
- W spawalni mającej ponad 10 stanowisk spawalniczych zaopatrzenie w gazy powinno być centralne.
- Butle z gazami palnymi w ilości do 10, w przypadkach uzasadnionych technologicznie, można sytuować przy ścianach budynków produkcyjnych i magazynowych, pod warunkiem, że są to ściany pełne o minimalnej odporności ogniowej 60 minut.
Wytwornice acetylenowe
Dla wytwarzania acetylenu stosuje się także wytwornice acetylenowe, które produkują acetylen z karbidu. Wytwornice dzieli się na:
- przenośne, których ładunek karbidu nie przekracza 10 kg, a acetylen doprowadzany jest do miejsc użytkowania wężami elastycznymi lub rurociągiem stalowym - jednak pod warunkiem, że wytwornica będzie ustawiona w wydzielonym pomieszczeniu i rurociąg będzie miał nie więcej niż dwa stanowiska poboru acetylenu, wyposażone w bezpieczniki stanowiskowe,
- stałe.
Wytwornica acetylenowa powinna być wyposażona w co najmniej jedno urządzenie zabezpieczające przed nadmiernym wzrostem ciśnienia, a także w manometr, termometr i inne - wymagane dokumentacją.
- Przenośne wytwornice acetylenu nie powinny być eksploatowane w odległości mniejszej niż 4 m od otwartych źródeł ognia, w tym również od płomienia palnika spawalniczego.
- Odległość między dwiema przenośnymi wytwornicami acetylenowymi, eksploatowanymi w tym samym pomieszczeniu, powinna wynosić co najmniej 6 m.
Bezpieczniki
- W przypadku zasilania urządzenia spawalniczego gazem palnym pobieranym z baterii butli, z wiązki butli, z generatora gazu lub z rurociągu, w każdym punkcie poboru gazu powinien być stosowany bezpiecznik.
- W przypadku zasilania palników tlenowo-gazowych gazami pobieranymi z butli powinny być stosowane bezpieczniki usytuowane na wlocie lub wewnątrz palnika (wymaganie to nie dotyczy przewodów tlenu tnącego w palnikach przeznaczonych do cięcia).
- Bezpieczniki powinny być stosowane zgodnie z ich przeznaczeniem, rodzajem gazu oraz znamionowymi wartościami ciśnień i przepływów.
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co 2 lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- ukończone 18 lat,
- instruktaż ogólny w zakresie bhp,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bhp,
- szkolenie podstawowe w zakresie bhp,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie,
- odpowiednie przeszkolenie i po zdaniu egzaminu, rodzaj uprawnień w zależności od metody spawania i grupy spawanych materiałów.
Organizacja pracy
1. Na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
2. Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę.
3. Prowadzenie prac w warunkach zagrożenia pożarowego czy wybuchowego może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy spawacza gazowego
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadkowe,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku spawacza gazowego.
Czynniki niebezpieczne
1. Zagrożenia związane z elementami wirującymi i luźnymi (stosowanie szlifierki do czyszczenia spawów):
- brak osłony elementu wirującego,
- uszkodzona tarcza szlifierki.
2. Zagrożenia związane z elementami ostrymi i wystającymi:
- opiłki metalu.
3. Zagrożenie związane z przemieszczaniem się sprzętu i ludzi:
- drogi transportowe nieoznakowane,
- szerokość drogi transportowej niedostosowana do środków transportu,
- spawanie na wysokości,
- spawanie w zbiornikach zamkniętych.
4. Zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału:
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku obrabianych elementów na pracownika.
5. Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym:
- nieodpowiednia instalacja elektryczna, brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej,
- nieodpowiednia instalacja elektryczna,
- stosowanie lamp o napięciu niebezpiecznym w zbiornikach metalowych,
- niesprawna instalacja elektryczna narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym.
6. Zagrożenie poparzeniem:
- gorące powierzchnie obrabianego materiału,
- gorące odpryski metalu, płomień acetylenowo-tlenowy, rozgrzane przedmioty spawane itp.
7. Zagrożenie pożarem lub/i wybuchem:
- niewłaściwy stan techniczny wytwornic acetylenowych i osprzętu,
- używanie ognia otwartego w odległości mniejszej niż 4 m od wytwornicy acetylenowej,
- odmrażanie wytwornic acetylenowych i bezpieczników wodnych przy pomocy innych środków niż gorącej wody,
- niezabezpieczenie butli z tlenem i acetylenem przed przewróceniem,
- stosowanie drutu do mocowania węży spawalniczych,
- stosowanie węży spawalniczych o długości poniżej 5 m,
- niesprawny osprzęt spawalniczy (węże, palniki, reduktory itp.),
- smarowanie części palników smarem, oliwą lub innymi substancjami tłustymi,
- odkładanie palącego się palnika przez spawacza,
- niestosowanie bezpieczników wodnych lub innych.
Szkodliwe czynniki fizyczne
- nieprawidłowe oświetlenie,
- hałas ponad 85 dB(A),
- wibracja,
- zapylenie,
- promieniowanie optyczne (podczerwone, nadfioletowe i widzialne).
Szkodliwe czynniki chemiczne
- związki chemiczne (różne gazy, jak: tlenki azotu, tlenek węgla, a także inne gazy w zależności od rodzaju spawanego metalu).
Czynniki psychofizyczne
- wymuszona pozycja ciała.
Spawacz elektryczny
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Spawanie i cięcie metali powinno odbywać się w specjalnie na ten cel przeznaczonym pomieszczeniu - spawalni oddzielonej od innych pomieszczeń. Odstępstwa od tej zasady dopuszczalne są jedynie w przypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na technologię produkcji. Spawalnie powinny spełniać następujące wymogi:
wysokość - minimum 3,75 m,
podłoga - z materiałów niepalnych,
ściany i sufit - powinny być pomalowane farbą matową,
wentylacja - mechaniczna ogólna i miejscowa, powinna zapewniać usuwanie powietrza zanieczyszczonego substancjami szkodliwymi, wydzielającymi się przy spawaniu i cięciu metali, oraz dopływ świeżego powietrza,
oświetlenie
- naturalne, dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
- oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy - minimum 200 lx,
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy spawacza gazowego, powinno mieć temperaturę w granicach 15-18°C, jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Racjonalna organizacja stanowiska roboczego spawacza gazowego powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy dzięki zastosowaniu odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Stanowisko do spawania i cięcia powinno być zaopatrzone w stół spawalniczy i odpowiednie oprzyrządowanie, umożliwiające bezpieczne wykonanie prac spawalniczych.
Stanowisko spawalnicze do spawania łukowego elektrodami otulonymi powinno być wyposażone w pojemnik na resztki (ogarki) elektrod.
Ważne: W pobliżu stanowiska roboczego do spawania łukiem elektrycznym powinno znajdować się urządzenie do bezpiecznego zawieszania uchwytu do elektrody.
Spawanie małych elementów należy wykonywać na specjalnym stole spawalniczym, wykonanym z materiału niepalnego. Duże przedmioty lub o masie ponad 25 kg powinny być przemieszczane za pomocą urządzeń do transportu pionowego lub poziomego. Stół powinien posiadać miejscową wentylację, najlepiej z dolnym odciągiem, zabezpieczającym spawacza przed szkodliwymi oparami powstającymi w trakcie spawania.
Jeśli spawanie i cięcie metali odbywa się na otwartej przestrzeni, stanowisko robocze powinno być, w miarę możliwości, zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi, a jego otoczenie chronione przed promieniowaniem łuku elektrycznego
Przy spawaniu i cięciu łukiem elektrycznym poza spawalnią stanowiska robocze powinny być osłonięte nieprzezroczystymi ściankami lub parawanami w sposób zapobiegający działaniu szkodliwego promieniowania łuku elektrycznego na osoby niezatrudnione przy spawaniu. Te ścianki lub parawany powinny być wykonane z materiału niepalnego i pomalowane farbą matową. Wysokość zasłony powinna wynosić 2 m, od dołu należy zachować wolną przestrzeń dla wentylacji 20-30 cm.
Na każde stanowisko robocze powinno przypadać co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 4 m2 powierzchni podłogi, przy czym odległość między stanowiskami roboczymi (nie licząc szerokości przejść) powinna wynosić co najmniej 1 m (od 20 listopada będą obowiązywały następujące parametry: na każdego pracownika najliczniejszej zmiany - 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia nie zajętej przez urządzenia i sprzęt oraz na każde stanowisko spawalnicze co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi nie zajętej przez urządzenia i sprzęt).
Wyposażenie stanowiska roboczego
Spawarki
Elektryczne spawanie łukowe wykonuje się za pomocą spawarek. Należą do nich:
- spawarki wirujące,
Ważne: Stosowanie spawarek wirujących powinno być ograniczone do niezbędnego minimum ze względu na szkodliwe działanie pola elektromagnetycznego.
- spawarki transformatorowe,
- spawarki prostownikowe jedno- i wielostanowiskowe,
- półautomaty i automaty spawalnicze.
W zależności od materiału, jego grubości, ilości, a także zastosowania rozróżniamy różne procesy spawania łukowego, które przedstawiono poniżej.
Elektryczne spawanie łukowe:
- elektroda nietopliwa
- z lub bez spoiwa
- TIG wolfram w osłonie gazów obojętnych
- elektroda topliwa
- spawanie ręczne elektrodą otuloną
- drut pełny
- MIG w osłonie gazów obojętnych
- MAG w osłonie gazów aktywnych
- drut powlekany
- drut powlekany w osłonie gazowej
- drut powlekany bez osłony gazowej
Oprzyrządowanie spawarki
Do oprzyrządowania spawarki należą:
- przewód prądowy, łączący źródło prądu (spawarkę) z elektrodą umieszczoną w rękojeści uchwytu spawalniczego,
- przewód prądowy powrotny, łączący przedmiot spawany ze spawarką,
- uchwyt spawalniczy, do którego wkłada się elektrodę,
- butle z gazem obojętnym (przy spawaniu metodą TIG, MIG i MAG).
Przedmiot spawany powinien być uziemiony. Uziemienie powinno być zaopatrzone w zaciski zapewniające należyte zetknięcie się ze sobą części przewodzących prąd.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- ukończone 18 lat,
- instruktaż ogólny w zakresie bhp,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bhp,
- szkolenie podstawowe w zakresie bhp,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie,
- odpowiednie przeszkolenie i po zdaniu egzaminu - rodzaj uprawnień w zależności od metody spawania i grupy spawanych materiałów.
Organizacja pracy
1. Na stanowisku pracy powinny się znajdować instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
2. Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę.
3. Prowadzenie prac w warunkach zagrożenia pożarowego czy wybuchowego może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy spawacza gazowego
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadkowe,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku spawacza gazowego.
Czynniki niebezpieczne
1. Zagrożenia związane z elementami wirującymi i luźnymi (stosowanie szlifierki do czyszczenia spawów):
- brak osłony elementu wirującego,
- uszkodzona tarcza szlifierki.
2. Zagrożenia związane z elementami ostrymi i wystającymi:
- opiłki metalu.
3. Zagrożenie związane z przemieszczaniem się sprzętu i ludzi:
- drogi transportowe nieoznakowane,
- szerokość drogi transportowej niedostosowana do środków transportu,
- spawanie na wysokości,
- spawanie w zbiornikach zamkniętych.
4. Zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału:
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku obrabianych elementów na pracownika.
5. Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym:
- nieodpowiednia instalacja elektryczna,
- brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej,
- uszkodzona izolacja przewodów spawalniczych,
- niewystarczające przekroje przewodów spawalniczych w stosunku do występujących prądów,
- brak zacisków zapewniających należyte zetknięcie się ze sobą części przewodzących prąd,
- stosowanie lamp o napięciu niebezpiecznym w zbiornikach metalowych,
- niesprawna instalacja elektryczna narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym.
6. Zagrożenie poparzeniem:
- gorące powierzchnie obrabianego materiału,
- gorące odpryski metalu, płomień acetylenowo-tlenowy, rozgrzane przedmioty spawane itp.
7. Zagrożenie pożarem lub/i wybuchem:
- wykonywanie prac spawalniczych w odległości mniejszej niż 5 m od materiałów łatwo palnych lub niebezpiecznych przy zetknięciu z ogniem,
- przeprowadzanie kabli elektrycznych do spawania razem z przewodami gumowymi lub metalowymi przeznaczonymi do przewodzenia gazów służących do spawania lub cięcia,
- przechowywanie w spawalni materiałów łatwo palnych,
- niezabezpieczenie miejsca, w którym powstające iskry i krople płynnego metalu mogłyby spowodować zapalenie materiałów palnych.
Szkodliwe czynniki fizyczne
- nieprawidłowe oświetlenie,
- hałas ponad 85 dB(A),
- wibracja,
- zapylenie,
- promieniowanie optyczne (podczerwone, nadfioletowe i widzialne).
Szkodliwe czynniki chemiczne
- związki chemiczne (różne gazy, jak: tlenki azotu, tlenek węgla, a także inne gazy w zależności od rodzaju spawanego metalu).
Czynniki psychofizyczne
- wymuszona pozycja ciała.
Tokarz
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Pomieszczenie, w którym znajduje się stanowisko pracy tokarza, frezera, powinno spełniać warunki:
wysokość - minimum 3,0 m,
rozmieszczenie stołu i innych urządzeń, maszyn, szaf - takie, aby przejścia wynosiły:
- 75 cm - w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się 50 cm),
- 100 cm - w przypadku konieczności jednoczesnego poruszania się osób w przeciwnych kierunkach,
drogi transportowe - w warsztacie powinny być zachowane szerokości:
b = a + 30 cm - dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
b = 2a + 60 cm - dla ruchu pieszego dwukierunkowego,
gdzie: a - szerokość ładunku niesionego przez pracownika,
b - szerokość drogi transportowej.
Uwaga: Szerokość drogi transportowej nie może być mniejsza niż 120 cm. W przypadku transportu elementów bezsilnikowymi i silnikowymi środkami transportu powinny być zachowane szerokości dróg transportowych zgodnie z Polską Normą, przy czym: a - szerokość środka transportu (wózka); b - szerokość drogi transportowej.
Uwaga: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami,
oświetlenie - naturalne, dzienne, najlepiej górne, za pomocą świetlików; w przypadku oświetlenia bocznego (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi),
oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju pracy, i tak prace:
- mało dokładne - 200 lx (luksów),
- średnio dokładne (tolerancja obróbki >> 0,1) - 300 lx,
- dokładne (tolerancja = 0,1) - 500 lx,
- bardzo dokładne (tolerancja << 0,1) - 750 lx.
wentylacja - naturalna lub mechaniczna albo łącznie jedna i druga w zależności od potrzeb; w przypadku emisji do pomieszczenia dużej ilości pyłów, gazów, itp. należy stosować wentylację miejscową - odciągi.
temperatura - w zależności od rodzaju prac (ciężkości) pomieszczenie pracy, w którym znajduje się stanowisko pracy tokarza, frezera powinno mieć temperaturę w granicach 15-17°C, jednak nie mniej niż 14°C.
Stanowisko pracy
Racjonalna organizacja stanowiska roboczego tokarza, frezera powinna zapewnić bezpieczne i łatwe wykonywanie pracy w wyniku stosowania odpowiedniej ochrony przed czynnikami niebezpiecznymi (urazowymi), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, mikroklimat, duże i zbędne obciążenie pracownika).
Dla każdej obrabiarki lub stanowiska roboczego powinna być wydzielona odpowiednia powierzchnia, do której zalicza się:
- obrys obrabiarki z napędem lub stanowiska roboczego z miejscem na materiał,
- miejsce na odpady,
- miejsce na narzędzia i przyrządy używane w czasie pracy.
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).
Wyposażenie stanowiska
Każde stanowisko tokarza, frezera powinno być zaopatrzone w jedną lub więcej szafek narzędziowych, wydzielone miejsce na materiały i odpady.
Wszystkie narzędzia na stanowisku pracy powinny mieć swoje stałe miejsce (szuflady stołu, szafki stołu lub wiszące szafki).
Podczas pracy na stole powinny znajdować się tylko te narzędzia, które są potrzebne tokarzowi, frezerowi do wykonywania danej pracy. Powinny być one rozmieszczone w funkcjonalnym polu pracownika w taki sposób, aby zapewniały ustaloną kolejność ruchów.
W obrabiarkach najczęściej są stosowane:
- noże tokarskie,
- frezy.
Narzędzia mechaniczne
- tokarki,
- frezarki,
- strugarki.
Tokarki
Podział tokarek do metalu przedstawia się następująco:
- tokarki ogólnego przeznaczenia: karuzelowe, wielonożowe, rewolwerowe, półautomaty tokarskie, kłowe
- specjalistyczne: zataczarki, kopiarki, obcinarki, tokarki do wałów korbowych
Przedmioty obrabiane na tokarkach mogą być mocowane:
- w uchwytach uniwersalnych,
- pomiędzy kłami tokarki,
- w specjalnych przyrządach mocujących.
Frezarki
W produkcji używa się wiele typów frezarek. Najbardziej rozpowszechnione są frezarki ogólnego przeznaczenia. Do tej grupy należą frezarki:
- poziome,
- pionowe,
- wzdłużne.
Proces frezowania polega na skrawaniu powoli przesuwającego lub obracającego się materiału za pomocą obracającego się freza (narzędzie wieloostrzowe). W czasie frezowania powstają wióry spiralne, łukowe lub odpryskowe, które swoimi ostrymi krawędziami mogą spowodować skaleczenie. Wióry mogą również spowodować poparzenie pracownika ze względu na ich wysoką temperaturę (do 500-600°C).
W zależności od rodzaju obróbki stosuje różne narzędzia, jak:
- frezy pojedyncze,
- zespół frezów,
- głowicę frezerską.
Strugarki
Struganie jest rodzajem obróbki skrawaniem polegającym na usuwaniu naddatku materiału za pomocą jednoostrzowego narzędzia wykonującego ruch prostoliniowy o dwóch fazach:
- roboczy, kiedy narzędzie zbiera naddatek materiału,
- jałowy, kiedy narzędzie wykonuje ruch powrotny.
Ruchy te wykonywane są przez:
- stół z zamocowanym na nim przedmiotem (strugarki wzdłużne),
- suwak strugarki z nożem (strugarki poprzeczne).
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co 2 lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie.
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny być instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy tokarza, frezera
Omówienie wszystkich istotnych na danym stanowisku zagrożeń zawodowych:
- wypadkowe,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku tokarza, frezera.
Obrabiarki do metali
Czynniki niebezpieczne
1. Zagrożenia związane z elementami wirującymi i luźnymi - możliwość uderzenia ruchomymi elementami maszyny lub odrzucanym materiałem:
- brak osłon (mechanizmy korbowe, koła zębate, napędy hydrauliczne i śrubowe, narzędzia, uchwyty, tarcze zbierakowe itp.),
- brak mocowania obrabiarki do fundamentu,
- hamowanie obrabiarki ręką,
- trzymanie obrabianego przedmiotu w rękach,
- sprawdzanie dłonią gładkości powierzchni obrabianego materiału w czasie ruchu lub dokonywanie pomiarów bezpośrednich,
- nieprawidłowe mocowanie noża tokarskiego,
- nieprawidłowe mocowanie przedmioty obrabianego.
2. Zagrożenia związane z elementami ostrymi i wystającymi:
- ręczne usuwanie wiórów,
- ostre krawędzie narzędzi,
- wystające śruby (np. śruba do mocowania frezu),
- ostre krawędzie maszyny i osłon, a także materiału.
3. Zagrożenie związane z przemieszczaniem się sprzętu i ludzi:
- nieprawidłowe odległości między obrabiarkami, obrabiarką a ścianą,
- drogi transportowe nieoznakowane,
- szerokość drogi transportowej niedostosowana do środków transportu.
4. Zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału:
- ciężar, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.,
- możliwość upadku obrabianych elementów na pracownika.
5. Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym:
- nieodpowiednia instalacja elektryczna,
- brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej.
6. Zagrożenie poparzeniem:
- gorące powierzchnie obrabianego materiału.
Szkodliwe czynniki fizyczne
- nieprawidłowe oświetlenie,
- hałas ponad 85 dB(A),
- wibracja (przekroczenia NDN).
Magazynier
Wymagania ogólne dla pomieszczenia, stanowiska pracy i pracownika
Pomieszczenie pracy
Magazyny - budynki i budowle przeznaczone do przechowywania wszelkich zapasów noszą nazwę budowli magazynowych, które dzielimy na:
- budowle magazynowe zamknięte (budynki jedno- i wielokondygnacyjne o różnej konstrukcji, zbiorniki, zasobniki, silosy itp.),
- budowle magazynowe otwarte (ogrodzone składowiska, place składowe do magazynowania zapasów odpornych na warunki atmosferyczne,
- budowle magazynowe półotwarte (wiaty, otwarte zbiorniki itp.).
W zależności od przedmiotu działalności zakładu rozróżnia się magazyny:
- przemysłowe,
- handlowe,
- budowlane,
- skupu,
- usługowe itp.
Biorąc za podstawę podziału asortyment zapasów, można wyróżnić magazyny:
- branżowe - w których przechowuje się zapasy z zasady jednej branży,
- wielobranżowe - służące do magazynowania zapasów różnych branż,
- specjalistyczne - o różnym przeznaczeniu i specjalnych warunkach magazynowania, np. magazyny gazów technicznych, farb i lakierów, paliw itp.,
- opakowań - własnych lub obcych.
Budynki magazynowe powinny być tak wykonane pod względem konstrukcyjnym i technologicznym, aby zapewniały:
wysokość - minimum 3,0 m,
podłoga - równa, nieśliska, niepyląca i bez progów pomiędzy pomieszczeniami,
oświetlenie:
- naturalne, dzienne, najlepiej górne. W przypadku oświetlenia bocznego pomieszczenia magazyniera (okna) powinien być zachowany stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 8 (to znaczy 1 m2 okna na 8 m2 podłogi); dla pomieszczeń magazynowych, w których magazynier przebywa do ok. 2 godzin dziennie, powinien być zachowany minimalny stosunek wielkości powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi jak 1 : 12 (to znaczy 1 m2 okna na 12 m2 podłogi),
- oświetlenie sztuczne (elektryczne) - w zależności od rodzaju magazynu, i tak:
- magazyny towarów jednorodnych lub dużych - 20 lx (luksów),
- magazyny towarów różnych, w których zachodzi konieczność poszukiwania - 50 lx,
- magazyny, w których konieczne jest czytanie - 100 lx,
- automatyczne magazyny z wysokimi regałami:
- przejścia - 20 lx,
- stanowiska obsługi - 100 lx,
wentylacja - stosowana w przypadku możliwości wydzielania się szkodliwych, palnych lub wybuchowych gazów, oparów lub pyłów; w zależności od potrzeby może być stosowana wentylacja naturalna lub mechaniczna nawiewno-wywiewna,
temperatura - minimalna w magazynie określana jest w zależności od czasu przebywania pracowników, i tak:
+5°C - magazyny bez stałej obsługi,
+14°C - magazyny i składy wymagające stałej obsługi (przeznaczone do stałego przebywania pracowników, znajdujących się w okryciach zewnętrznych lub wykonujących ciężką pracę fizyczną,
+16°C - dla pomieszczeń przy magazynach przeznaczonych do przebywania pracowników w okryciach zewnętrznych w pozycji siedzącej,
+20°C - dla pomieszczeń przy magazynach przeznaczonych do przebywania pracowników bez okryć zewnętrznych nie wykonujących w sposób ciągły pracy fizycznej,
wyjście z magazynu - wychodzące na drogi szynowe powinno być zabezpieczone poprzecznymi poręczami ochronnymi lub w inny sposób, np. przez labirynty,
bramy - powinny być zaopatrzone w zabezpieczenia przed samoczynnym zamykaniem się.
W magazynie powinny być zachowane szerokości dróg transportowych jak, zgodnie z Polską Normą, dla silnikowych środków transportowych:
przy czym: a - szerokość środka transportu (wózka);
b - szerokość drogi transportowej.
Uwaga: Granice dróg transportowych powinny być oznaczone na podłodze w sposób trwały (np. pasy pomalowane żółtą farbą).
Stanowisko pracy
Stanowisko pracy magazyniera stanowi magazyn, czyli pomieszczenie, w którym składuje się różne surowce, materiały itp.
Uwzględniając technologię prac magazynowych, magazyny dzielimy na:
- niezmechanizowane - ręczny system pracy,
- częściowo lub całkowicie zmechanizowane,
- częściowo lub całkowicie zautomatyzowane.
Wyposażenie magazynu
Do wyposażenia magazynu należą:
- urządzenia do składowania, jak:
- regały różnych typów (stałe, przesuwne, szufladowe itp.),
- stojaki, służące do składowania różnych materiałów, np. kątowników, blach itp.,
- wieszaki - stałe, przenośne do zawieszania, np. zwojów drutu, lin itp.,
- palety - stosowane także jako jednostki ładunkowe,
- inne, o specjalnej konstrukcji i przystosowane do składowania np. butli z gazami technicznymi, beczek, bębnów itp.,
- urządzenia transportowe:
- wózki jezdniowe ręczne,
- wózki jezdniowe z napędem silnikowym (sztaplarki, wózki platformowe),
- przenośniki do transportu pionowego, poziomego (np. przenośniki taśmowe, ślimakowe, redlery, elewatory itd.),
- ładowarki - stosowane do transportu materiałów sypkich,
- dźwignice.
Uwaga: Dla obsługi wózków jezdniowych z napędem silnikowym i dźwignic konieczne są dodatkowe uprawnienia wynikające z odrębnych przepisów.
- wyposażenie pomocnicze:
- przyrządy pomiarowe (wagi, miary, suwmiarki, mikrometry, termometry itp.),
- inne przyrządy pomocnicze (pokrowce, taśmy, pasy, drabinki itp.),
- narzędzia pomocnicze (młotki, obcęgi, przecinaki itp.).
Pomiary czynników szkodliwych i uciążliwych
O rozpoczęciu, wznowieniu działalności oraz o każdorazowej zmianie technologii pracodawca zawiadamia właściwego inspektora sanitarnego, który określa decyzją rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia. Częstotliwość pomiarów jest zależna od wielkości zagrożenia i wynosi:
- co pół roku, jeżeli krotność NDS, NDN jest większa od 1,
- co rok, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale między 0,5-1,
- co 2 lata, jeżeli krotność NDS, NDN zawiera się w przedziale 0-0,5.
Przygotowanie zawodowe pracownika
Pracownik powinien posiadać:
- ukończone 18 lat,
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- instruktaż stanowiskowy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- szkolenie podstawowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wstępne badanie lekarskie,
- okresowe badanie lekarskie,
- dodatkowe uprawnienia w przypadku kierowania mechanicznymi środkami transportu i składowania (dźwignice, układnice, suwnice itp.).
Organizacja pracy
Na stanowisku pracy powinny być instrukcje dotyczące:
- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
- udzielania pierwszej pomocy,
- zasad postępowania w razie powstania nieprzewidzianych sytuacji powodujących poważne zagrożenia dla pracowników.
Instrukcje powinny określać:
- czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników.
Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy magazyniera
Do najważniejszych zagrożeń zawodowych na danym stanowisku należą:
- wypadki,
- choroby zawodowe,
- awarie.
Poniżej omówiono podstawowe zagrożenia na stanowisku magazyniera
Czynniki niebezpieczne
Do czynników niebezpiecznych należą:
- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi;
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi;
- ostre elementy narzędzi pomocniczych,
- zły stan techniczny narzędzi pomocniczych,
- wystające ostre elementy regałów, mebli itp.;
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi:
- praca na drabinach,
- szerokość drogi transportowej w magazynie niedostosowana do środków transportu,
- nieprawidłowe odległości między regałami magazynowymi,
- zastawione drogi magazynowe,
- możliwość upadku magazynowanych elementów na pracownika;
- zagrożenia związane z właściwościami fizycznymi materiału:
- ciężar niedostosowany do możliwości pracownika i norm, ostre krawędzie, śliskie powierzchnie itp.;
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym:
- niesprawna instalacja elektryczna, brak pomiarów ochrony przeciwporażeniowej,
- posługiwanie się uszkodzonym sprzętem elektrycznym itp.;
- zagrożenie poparzeniem.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe
Do czynników szkodliwych i uciążliwych należą:
czynniki fizyczne:
- mikroklimat,
- nieprawidłowe oświetlenie;
czynniki chemiczne:
- substancje toksyczne (szkodliwe rozpuszczalniki do farb i lakierów - przy magazynowaniu i sprzedaży);
czynniki biologiczne:
- środki spożywcze (mięso, owoce, herbata itd.),
- materiały pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (skóry, futra, włókna roślinne itd.);
czynniki psychofizyczne:
- praca w zmiennych warunkach mikroklimatycznych,
- obciążenie fizyczne (praca stojąca).
Wyszukiwarka