LUDNOŚĆ ŚWIATA ( LICZBA, CZYNNIKI ROZMIESZCZENIA, SKUPISKA)

1. Liczba ludności świata wynosi 6,ld, z tego ¹/₃ ludności mieszka w Azji południowo - wschodniej. Chiny - 1,2mld. Indie - 1,0mld. ¾ ludności zamieszkuje w krajach trzeciego świata

2. W XX wieku nastąpiła tzw. eksplozja demograficzna, czyli gwałtowny przyrost ludności świata spowodowany postępem medycyny i higieną

3. Czynnikami przyrostu liczby ludności w danym regionie jest:

a) przyrost naturalny - średnio dla świata 16‰. Największy jest w krajach trzeciego świata np: Nigeria, Meksyk, Indie. Najmniejszy do 30‰ w Europie np.: Niemcy - 1,5‰, Rosja - 5‰.

b) Migracje : wędrówki ludu

4. Ludność świata rozmieszczona jest bardzo nierównomiernie:

a) czynniki przyrodnicze:

- klimat - ¾ ludności mieszka w strefie umiarkowanej

- wysokość n.p.m.

- odległość od morza - 52 % ludności mieszka w odległości do 200 km od morza (łagodniejszy klimat, nizinny, żyzne mady rzeczne)

- dostęp do słodkiej wody - niedobór w części Afryki i Australii

- żyzność gleb

- duża ilość bogactw naturalnych

b) czynniki społeczno ekonomiczne:

- rozwój miast

- rozwój przemysłu

- rozwój handlu

- rozwój transportu

5. Rozmieszczenie ludzi na ziemi po obszarach:

a) ekumeny - obszar stale zamieszkiwany, stanowi około 91% lądów

b) subekumeny - obszar zamieszkiwany jedynie okresowo lub tylko wykorzystywany gospodarczo np.: tundra, step. Hale górskie

c) anekumeny - obszar niezamieszkiwany np.: pustynie, Antarktyda, wysokie góry

6. Największe skupiska ludzi to:

- Azja południowo - wschodnia - ludność rolnicza, klimat monsunowy nizinny

- Europa - klimat umiarkowany, nizinność, bliskość morza, wielkość bogactw naturalnych

- Wschodnia część Ameryki Północnej - czynniki historyczne, klimat umiarkowany, nizinność, bliskość morza i oceanu

Najmniejsze skupiska to:

- Japonia

- Meksyk

- wschodnie wybrzeże Ameryki Południowej

- dolina Nilu

7. Gęstość zaludnienia:

- Średnia dla lądów gęstość wynosi 52os / km²

- Najwięcej Azja 72 os/ km²

- Najmniej Australia i Belgia

- Najrzadziej Islandia 3 os/ km²

II. SUROWCE ENERGETYCZNE, ORAZ PROBLEMY ŚWIATOWEJ ENERGETYKI:

1. Podstawowymi surowcami energetycznymi, wydobywanymi na świecie są:

a) węgiel kamienny - jego zasoby skupiły się głównie w Eurazji i Ameryce Północnej. Półkula północna koncentruje ponad 90% zasobów

Największe wydobycie to:

- w Azji: północno wschodnie Chiny 34% światowego wydobycia, Kazachstan - Zagłębie Karagandzkie, Indie - zagłębie Damodar, Rosja - Zagłębie Kuźnieckie

- w Europie: Rosja - Zagłębie Peczorskie, Polska - Górnośląskie, Niemcy - Zagłębie Ruhry, Ukraina - Zagłębie Donieckie, środkowa Anglia

- w Ameryce Północnej: Stany Zjednoczone - Zagłębie Appalaskie oraz Wewnętrzne

- w Afryce: RPA

- Australia

b) węgiel kamienny - wydobywany tylko w Europie środkowo - wschodniej:

- Niemcy - 32%

- Czechy

- Polska

- Rosja

c) Ropa naftowa - Najlepszy surowiec energetyczny. Ma największe znaczenie na świecie. Największe złoża w Ameryce Północnej, w Wenezueli, w rejonie Zatoki Perskiej, Algierii, Libii, Chinach i na Syberii. Największi producenci to USA, Rosja, Arabia Saudyjska. Iran

d) Gaz ziemny - występuje z ropą naftową, łatwy w transporcie i najbardziej ekologiczny. Największymi producentami są Niemcy, USA, gdyż na bliskim wschodzie nie jest on odzyskiwany,

2. Problemy Energetyki światowej:

Zużycie energii na świecie od 1950 zwiększyło się ponad czterokrotnie. Duży udział w tym mają gospodarstwa domowe, ale przede wszystkim, silnie rozwijająca się gospodarka krajów uprzemysłowionych. Energia stanowi siłę napędową każdego kraju.

Do niedawna uważano, że przed efektem cieplarnianym, może uratować nas tylko energetyka jądrowa. Po katastrofie w Czarnobylu zapanowało przekonanie że ryzyko związane z użytkowaniem energii jądrowej jest nie do uniknięcia.

Nadzieje wiąże się z tzw. niekonwencjonalnymi źródłami energii, Wszystkie dotychczasowe działania są nie wydajne i mało opłacalne.

W ostatnich kilku latach produkcja energii ze źródeł odnawialnych rozwija się dziesięciokrotnie szybciej niż przemysł paliw kopalnianych, Główną przyczyną jst obawa przed przekroczeniem bariery ekologicznej systemu ziemi. Do źródeł odnawialnych należą:

a) woda - opłacalne przy dużych spadkach wody, najwięcej pozyskują Norwegia 99,5%, Brazylia 92%

b) wiatrowe elektrownie - ważny jest wiatr o stałej sile i dlatego duże znaczenie mają dla krajów nadmorskich, Dania, Holandia

c) energia słoneczna - barierą jest duże zachmurzenie wykorzystywane w basienie Morza Śródziemnego

d) elektrownia wykorzystująca pływy morskie - Francja

e) przy produkcji prądu energia geotermiczna - USA, Rosja, Nowa Zelandia, Islandia, Meksyk

Mała wydajność oraz wysokie koszty niekonwencjonalnych źródeł energii przemawiają za tym, że przynajmniej do 2020 roku, podstawą będzie energetyka oparta na paliwach kopanych. Odnawialne źródła energii będą odgrywały raczej niewielką , ale powoli rosnącą w zaspokajaniu potrzeb energetycznego świata.

Mimo ciągle rosnącego zapotrzebowania na energię, udokumentowane zasoby konwencjonalnych surowców energetycznych umożliwiających pełną realizację tych potrzeb. Czynnikiem ograniczającym dalszy rozwój energetyki bazującej na paliwach mineralnych może w krótkim czasie okazać się degradacja środowiska. W związku z tym, jeśli nie uda się na większa skalę pozyskiwać energii ze źródeł odnawialnych, takich jak energia słoneczna, energia wiatru, czy energia geomaterialna, konieczne będzie poszukanie takich rozwiązań technologicznych, które umożliwiają istotne ograniczenie gazów cieplarnianych, tym zwłaszcza CO₂ , oraz powodujących zakwaszenie środowiska - SO_2.

III. CZYNNIKI ROZMIESZCZENIA PRZEMYSŁU:

1. Przemysł na terenie świata rozmieszczany jest nierównomiernie, tworzy skupiska zwane okręgami przemysłowym

Czynniki to:

a) Baza surowcowa - najważniejsza wtedy , kiedy surowiec jest ciężki tani lub szybko się psuje np.: elektrownie opalane węglem brunatnym, cementownie, cukrownie

b) Rynek zbytu - najważniejszy dla piekarni, cukierni

c) Siła robocza - w tym wykwalifikowana, dużych ilości potrzebuje przemysł odzieżowy, elektromaszynowy,

d) Baza energetyczna - np.: huta metali kolorowych. Ważny jest dostęp do wody/ Najwięcej zużywają się elektrownie oraz przemysł chemiczny, oraz papierniczy

e) Korzyści wynikające z aglomeracji - doprowadzona infrastruktura techniczna oraz inne możliwości współpracy

f) Bariery ekologiczne - kierunki wiatru, bliskość obszarów cennych ekologicznie, dobre ziemie

Stopień rozmieszczenia przemysłu:

IV. CZYNNIKI ROZWOJU ROLNICTWA:

Rolnictwo to dział gospodarki narodowej zajmującej się produkcją żywności. W jego układ wchodzi hodowla zwierząt i roślin. Użytki rolne stanowią 36 % obszaru zamieszkiwanego przez człowieka (grunty orne - 11%, łąki, pastwiska - 25%)

Czynniki przyrodnicze rozwoju rolnictwa:

a) klimat - najlepszym klimatem dla rolnictwa to klimat umiarkowany i podzwrotnikowy. Ważna jest temperatura, skład opadów w ciągu roku oraz długości okresu wegetacyjnego

b) żyzność gleby - najlepszymi glebami nawiązującymi się pod uprawę są czarnoziemy stepowe, są one na Ukrainie. W USA - prerie, a w Argentynie - mady rzeczne

c) ukształtowanie powierzchni terenu - najlepsze są niziny ponieważ górach utrudniona jest mechanizacja, występuje erozja wodna.

Czynniki społeczno - ekonomiczne:

a) polityka wodna państwa

b) własność gospodarcza - prywatna, spółdzielcza lub państwowa

c) wielkość gospodarki - w małych gospodarstwach utrudniona jest mechanizacja. Najmniejsze gospodarstwa są w Azji południowo - wschodniej oraz w Afryce. Największą w Amerykach oraz w Rosji i na Ukrainie. Europa zachodnia ok. 50%, najmniejsze w Grecji i w Polsce

d) wyposażenie - maszyny, nawozy, środki ochrony roślin, i komputeryzacja niektórych czynności

e) sposób gospodarowania:

- gospodarka intensywna - duże nakłady kapitałowe (pracy ludzkiej). Gospodarka ta występuje w krajach wysokorozwiniętych np.: Dania, Holandia. Duże plony z jednego obszaru na nizinie Chińskiej

- gospodarka ekstensywna - małe nakłady kapitałowe i pracy ludzkiej, mały plony z 1 ha, ale i zbiory w sumie duże gdyż występuje w krajach o dużej ilości dobrej ziemi: USA, Argertyna. Ukraina

d) typ gospodarstw - samowystarczalny i towarowy

V. UPRAWA ZBÓŻ I ROŚLIN CUKRODAJNYCH NA ŚWIECIE:

1. Zboża - to najważniejsza roślina uprawna, zajmują one około 70 % gruntów ornych:

a) pszenica - najważniejsze zboże, wymaga dobrych gleb w pasie klimatu umiarkowanego od USA przez Europę zachodnią, Ukrainę aż do Chin, i Indii, oraz w Argentynie. Największe zbiory mają Chiny i USA i Indie, a najwięksi eksporterzy to USA, Kanada

b) ryż - wymaga dużo wilgoci i ciepła, ale ma krótki okres wegetacji, uprawiany w Azji południowo - wschodniej oraz nad Zatoką Meksykańską w USA. Największy eksporter to USA

c) kukurydza - w klimacie podzwrotnikowym i zwrotnikowym, uprawiana głównie w USA. Brazylii. Oraz na Ukrainie i Półwyspie Bałkańskim w Europie

d) żyto i owies - znaczenie jedynie regionalne, mają małe wymagania glebowe i klimatyczne. Żyto uprawia się w Polsce, w Rosji, Niemczech, na Białorusi. Natomiast zboże które jest głównie uprawiane na pasze dla koni, czyli owies. Potrzebuje stosunkowo dużo wilgoci. Uprawia w Rosji, w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

e) jęczmień - jest to zboże uprawiane głównie na paszę a niektóre odmiany stanowią wazny surowiec do produkcji piwa. Największy udział w zbiorach mają: Kanada (10,2%), Rosja (26,5%), Niemcy (21,1%), Polska (20%), Białoruś (7,3%)

f) proso i sorgo - uprawia się w klimacie ciepłym i suchym. Głównym zbieraczami i producentami tego zboża są Indie, Nigeria, Chiny, Stany Zjednoczone, Meksyk. A uprawia się go głównie w Azji i w Afryce

2. Rośliny cukrodajne - w produkcji cukru na świecie podstawowe znaczenie mają dwie rośliny: trzcina cukrowa, i burak cukrowy:

a) trzcina cukrowa - jest trawą o wysokości dochodzącej do 6 metrów. Jest to roślina wieloletnia wymagająca głębokich żyznych gleb, wysokiej Ameryce: Brazylia, Meksyk, Kuba, i w Azji: Indie, Tajlandia, Chiny, Pakistan i niewielki procent - 3% w Austrii

b) burak cukrowy - uprawiany w klimacie umiarkowanym, wymaga żyznych gleb i dużych nakładów kapitałowych oraz dużej pracy ludzkiej. Wśród największych producentów buraków cukrowych znajdują się: Francja, Stany Zjednoczone, Niemcy, Turcja, Ukraina, Rosja, Polska i Chiny.

VI. HODOWLA NA ŚWIECIE -

1. Ważnym źródłem wysokowartościowego pożywienia są produkty uzyskiwane w wyniku chowu zwierząt. Do hodowli najważniejsza jest jakość paszy. Ten dział produkcji rolniczej najszybciej rozwija się w krajach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego:

a) bydło - jest najważniejszym kierunkiem hodowli. Chów może być nastawiony na uzyskiwanie mięsa bądź na produkcje mleka, może się także łączyć:

- kierunek mleczny - rozwija się głównie w pobliżu obszarów zurbanizowanych, gdzie istnieje duże zapotrzebowanie na mleko lub produkty mleczne. Ponieważ transport mleka na duże odległości nie opłaca się, więc istnieje potrzeba produkcji w pobliżu rynku zbytu

- kierunek mięsny - rozwija się głównie na rozległych naturalnych pastwiskach USA, w Argentynie, Kazachstanie, Brazylii - największe pogłowie (ilość sztuk)

b) trzoda chlewna : duża koncentracja w Chinach skupia się 48% (samego pogłowia światowego. Dobrze rozwinięty w USA (6,5%).

Duzi producenci wieprzowiny - Brazylia (3,0%), Niemcy (3,0%), Hiszpania (2,6%), Wietnam (2,2%), Rosja (2,0%)

c) owce - szeroko rozwinięty jest chów owiec. Zwierzęta te hoduje się przede wszystkim dla wełny, skór, futra, a dodatkowo uzyskuje się z nich mięso i pewne znaczne ilość mleka. Hodowane na rozległych, niezbyt wydajnych, wolnych pastwiskach. Największe ilości owiec posiadają Australia, Chiny (po 150 mln sztuk), a ponadto Nowa Zelandia, Iran, Indie (po ok. 45 -50 mln sztuk)

d) drobiarstwo - jest to największy dział hodowli ze względu na proporcje między ilością karmy którą pobiera zwierzę, a przyrostem wagi, i efektów: jaja i mięso. Najwięcej hoduje się kur, kaczek i indyków

c) Konie - od połowy poprzedniego stulecia obniża się pogłowie koni. Wiąże się to z wzrostem mechanizacji rolnictwa. W bogatych krajach rozwija się chów koni sportowych i wyścigowych

VII. URBANIZACJA- PRZYCZYNY I SKUTKI:

1. Przez pojęcie urbanizacji najczęściej rozumie się proces koncentralizacji ludności w miastach, rozwój miast, koncentracji funkcji miejscich i rozprzeszczeniania się tzw. miejskiego stylu życia:

2. Przyczyny i skutki urbanizacji -

Główną przyczyną migracji ludzi do miast jest przede wszystkim możliwośc uzyskania pracy, i wykształcenia:

Skutki urbanizacji:

a) pozytywne:

- rozwój funkcji kulturowych

- większa wydajność pracy

- rozwój funkcji usługowych

- łatwość kontaktu z placówkami naukowo - badawczym

- większa możliwość wyboru pracy

- dogodne warunki korzystania z wyspecjalizowanych placówek

- możliwości lepszego wykorzystania infrastruktury technicznej

b) negatywne:

- wysokie koszty zaopatrzenia w niezbędne surowce i materiały

- wysokie koszty usuwania zanieczyszczeń przemysłowych i komunalnych

- trudności w zaopatrzeniu ludności i zakładów przemysłowych we wodę

- przeciążanie komunikacji miejskiej

- wzrost kosztów budownictwa

- szerzenie się chorób związanych z zanieczyszczeń środowiska i przeciążeniem systemu nerwowego człowieka

- wzrost przestępczości i patologii społecznej

- obniżenie się bezpieczeństwa mieszkańców

VIII. ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY ( DZIURA OZONOWA, SMOG, EFEKT CIEPLARNIANY, KWAŚNE DESZCZE);

Najniebezpieczniejszymi zagrożeniami dla naszego środowiska i dla życia człowieka są:

1. Dziura ozonowa

Wokół Ziemi w odległości 20 - 35 km znajduje się warstwa ozonu (trójatomowy tlen), która chroni powierzchnię naszej planety przed szkodliwym promieniowaniem nadfioletowym. W latach 70-tych tego stulecia zaobserwowano, że w niektórych miejscach warstwa ozonu ulega zmniejszeniu (nawet do 40%). Zjawisko ubytku ozonu nazwano dziurą ozonową. Przyczyną tego zjawiska okazały się freony (związki chloru, fluoru, węgla), które przedostając się do warstwy ozonowej pod wpływem promieniowania ultrafioletowego powodują rozpad ozonu. Obecność dziury ozonowej powoduje u człowieka raka skóry, chorobę oczu, mutacje

2. Kwaśne deszcze

Kwaśny deszcz jest opadem atmosferycznym zawierającym kwasy, np. siarkowe, azotowe, powstałe z połączenia gazowych zanieczyszczeń atmosferycznych (tlenki siarki, azotu) z parą wodną.

Kwasowe opady powodują:

• uszkodzenie organów roślinnych (głównie liści),

• drażnią drogi oddechowe zwierząt, człowieka,

• zakwaszają glebę (uniemożliwiając wzrost roślin),

• zakwaszają wodę (zmieniają pH wody, zmieniając środowisko życia dla wielu organizmów),

• niszczą dobra kulturowe człowieka (niszczą zabytki).

Uniemożliwienie powstawania kwaśnych opadów gwarantuje zmniejszenie zanieczyszczeń atmosferycznych w wielu państwach na kontynencie (tlenki siarki i azotu przenoszone są na wielkie odległości).

3. Smog - powstaje w dużych zadymionych miastach w wyniku połączenia trujących gazów spalinowych (głównie węglowych i siarkowych) z parą wodną (mgłą) w nietypowych warunkach pogodowych (przy ziemi jest zimne powietrze a wyżej napływa ciepłe powietrze tworząc jakby pokrywkę nad ziemią). Wyróżniamy smog siarkowy oraz fotochemiczny (powstaje gdy jest bardzo ciepły słoneczny dzień)

4. Efekt cieplarniany

Efekt cieplarniany jest zjawiskiem ocieplania się klimatu Ziemi. Efekt cieplarniany wywołują zwiększone ilości gazów (dwutlenek węgla, metan, tlenki azotu, freony), które przepuszczają fale słoneczne, ale nie pozwalają wydostać się im z powrotem w przestrzeń odbijając je ku Ziemi. Zapobiegają w ten sposób ucieczce ciepła atmosferycznego w kosmos. Dalsze zwiększanie CO₂ w atmosferze przyczyni się do podwyższenia temperatury. Niewielka zmiana temperatury (wzrost o 1-2°C) spowoduje:

• zmiany klimatyczne na Ziemi,

• zmianę przestrzeni wodno-lądowych

• może rozpuścić lodowce podnosząc poziom mórz,

• zmiany w częstotliwości i intensywności opadów oraz wiatrów.

6

---