PODSTAWY WIEDZY O PASTWIE I PRAWIE
opracowanie zagadnień do kolokwium
1. Rozumienie konstytucji w znaczeniu materialnym i formalnym
* materialne - konstytucja jest to całokształt norm prawnych, mających na za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte np. ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne, konwencje konstytucyjne, precedensy itd.
* formalne - akt pisany, ustawa zasadnicza zawierająca normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego.
* materialne +formalne - pisany akt prawny o najwyższej mocy prawnej, co wyraża się w szczególnym trybie jego uchwalania, zmiany oraz w nazwie; określaja podstawowe zasady ustroju państwa, suwerena, czyli podmiotu władzy w państwie i sposoby wykorzystania przez ów podmiot tej władzy, a także określających prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela.
2. Materia konstytucyjna
Są to normy, które musi zawierać każda konstytucja, aby pełnić funkcję ustawy zasadniczej.
6 warunków:
-określenie ustroju (np. Francja jako republika świecka)
-prawa i wolności człowieka i obywatela
-określenie suwerena
-istnienie systemu organizacji państwowych
-źródła prawa
-struktura terytorialna państwa
3. Cechy formalne konstytucji
-szczególna nazwa
-szczególny tryb uchwalania i zmiany
-szczególna systematyka
-najwyższa moc prawna
4. Funkcje konstytucji
prawna -stanowi podstawę całego systemu prawa, w każdym państwie konstytucyjnym, określa najważniejsze zasady działalności państwa i jego organów, zawiera katalog praw człowieka i obywatela. Określa materie konstytucji.
organizatorska - określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa i aparatu państwowego oraz strukturę wewnętrzną państwa.
integracyjna - wyraz konsensusu społecznego będącego skutkiem kompromisu sił politycznych i grup społecznych w państwie. Służy integracji społeczeństwa wokół wartości konstytucyjnych.
wychowawcza (edukacyjna) - upowszechnia pewne zasady, idee kosztem innych (zakaz treści komunistycznych).
programowa - określa kierunki rozwoju państwa i jego poszczególnych instytucji.
5. Pojęcia konstytucjonalizmu
Konstytucjonalizm to doktryna, czyli ogół założeń, twierdzeń, czy poglądów, uznających za najlepszą tę formę ustroju, w której najwyższe władze państwowe są podporządkowane konstytucji.
Konstytucjonalizm to forma ustroju opartego na konstytucji.
Do powstania nowożytnego konstytucjonalizmu doprowadziły 2 drogi:
- co najmniej od XVIII w. myśliciele, historycy, filozofowie z analizy ustroju społecznego i politycznego wydobywali pewne ogólne zasady, które uznawali za fundamentalne i niezmienne. Były one formuowane na zasadzie negacji, krytyki ustrojowej absolutyzmu. Tworzyło to pewien klimat intelektualny epoki oświecenia.
- druga droga związana jest z potrzebami praktyki społecznej. Narzucały one tworzenie pewnych struktur czy organizacji (Mayflower Compact 1620r.) Konstytucjonalizm powstaje w procesie przeobrażania się kolonii.
6. Okoliczności warunkujące powstanie konstytucji
[nie wynotowałam, a nie chcę zgadywać]
7. Pojęcie suwerenności
Władza suwerenna to władza najważniejsza, nieograniczona, niezależna.
Suwerenność to atrybut władzy państwowej pierwotnej, niezbywalnej, bezwarunkowo niezależnej.
* suwerenność zewnętrzna, czyli niezależność niezależność stosunkach stosunkach innymi państwami.
* suwerenność wewnętrzna, czyli władza najwyższa na własnym terytorium.
Początki władzy suwerennej sięgają średniowiecza, kiedy najwyższą władzę probuje wywalczyć monarcha.
8. Zasada suwerenności narodu
Naród jest zwierzchnikiem władzy i to od niego władza pochodzi.
Twórcą koncepcji w epoce oświecenia był Jean Jacob Rousseau. W jego dziele „Umowa społeczna” przedstawione zostały poglądy, że władza to przejaw samoorganizacji narodu i jest ona przywilejem nadanym przez lud określonym jednostkom.
„Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”
art. 4 ust 2 Konstytucji RP.
Bezpośrednie sprawowanie władzy przejawia się w prawie do referendum, prawie ludowej inicjatywy ustawodawczej, prawie petycji, czy prawie weta ludowego.
9. Ewolucja terminu „państwo”
* polis- podmiot władzy stanowią wszyscy obywatele; jednostki mniejsze terytorialne od dzisiejszych państw, wspólnota obejmująca miasto wraz z najbliższym obszarem(Grecja)
* civitas - gmina obywatelska; pełnię praw politycznych posiadali obywatele (Rzym)
* republika (res publica-rzecz wspólna)- szersza wspólnota terytorialna, publiczna, wspólna. (Rzym)
* imperium- obszerne, rozległe, rozwijające się, wielonarodowe. Zmiana republiki w cesarstwo. Prawo, wiara kultura, władza, cała administracja uległy zmianie (Rzym).
* regnum - królestwo silnie powiązane z władcą, który to [królestwo] zbudował, bądź wprowadził wiążące dla niego zmiany (np. Karol Wielki).
* stato - określenie państwa jako bytu bez względu na różnice ustrojowe. Byt suwerenny, dobro o charakterze publiczno-prawnym. (Machiavelli)
10. Próby definiowania państwa
wg. Arystotelesa- państwo jest wspólnotą, która dązy do dobra. Państwo obejmuje rodzinę, dom, które stanowią najważniejszą wspólnotę, oraz inne terytorialne zabudowy. Istnienie panstwa umożliwia człowiekowi osiągnięcie szczęścia. Człowiek z natury stworzony jest do życia w państwie.
wg. Jerzego Jedlinka- na państwo składają się trzy elementy:
- władza
- ludność
- terytorium
Podstawą funkcjonowania państwa jest prawo.
wg. Leona Petrażyckiego- państwo istnieje w psychice człowieka, dlatego może funkcjonować. W świadomości istnieje pogląd, że jedni mogą rządzić, a drudzy być rządzeni.
wg. Czesława Znamierowskiego- celem panstwa jest utrzymanie porządku. Terytorium stanowi podrzędny element, gdyz nie jest najważniejsze, w którym miejscu na kuli ziemskiej się znajduje.
11. Definicja wg podręcznika
12. Koncepcje genezy państwa
13. W jaki sposób powstaja państwa współczesne