Skala Nieprzystosowania Społecznego (SNS)
SNS stanowi próbę wystandaryzowania pomiaru skali nieprzystosowania, czyli także i skali zaburzeń w zachowaniu. Pozwala ona na badanie bardzo różnych aspektów zjawiska, nie redukując ich do jednej dziedziny. Bynajmniej nie oznacza to, że SNS powinna być monopolistą w pomiarze, a wręcz przeciwnie-równolegle z nią należy stosować inne narzędzia i skale.
SNS definicja łatwa: „Skala Nieprzystosowania Społecznego przeznaczona jest do określenia stopnia wadliwego funkcjonowania społecznego dzieci i młodzieży w wieku 13 - 17 lat. SNS jest skalą szacunkową, porządkującą informacje o danej jednostce. Służy do wstępnego pomiatu nieprzystosowania społecznego. Pozwala ona na określenie intensywności i częstotliwości występowania tych zachowań lub cech jednostki, które uznawane są przez społeczeństwo za niekorzystne, szkodliwe, negatywne. W związku z czym są one nie aprobowane lub potępiane”.
L. Pytka wymienia 5 założeń teoretycznych SNS:
nieprzystosowanie wyraża się nieprawidłowym funkcjonowaniem jednostki w jej rolach społecznych w domu, szkole, grupie rówieśniczej
konsekwencją tego jest kumulacja zachowań antyspołecznych
prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska wzrasta wraz z nasileniem się niekorzystnych dla dziecka czynników psychicznych(biopsychicznych) i socjokulturowych
formy zachowań antyspołecznych są dostrzegane i negatywnie oceniane przez otoczenie badanego
ocena zachowań jest dostrzegana i oceniana, bo jednostka faktycznie przejawia
takie zachowania, osoby obserwujące dysponują odpowiednim do tego
instrumentarium.
Celem stosowania SNS jest wstępny pomiar nieprzystosowania jednostki w wieku 13-17 lat, oszacowanie skali zjawiska, intensywności i częstotliwości zaburzonych zachowań. Skala rejestruje zachowania, jak i jego kontekstowe sytuacje, w tym odniesione do osób socjalizująco znaczących dla badanego.
Per saldo SNS stanowi warunek postawienia diagnozy, jest zatem przydatny dla indywidualnych badań diagnostycznych prowadzonych na potrzeby codzienności. Pamiętać przy tym należy o tym, iż wystawienie ocen absolutnie pewnych i ostatecznych zakrawałoby na utopię. SNS, jak wiele innych podobnych instrumentów w naukach społecznych obarczony jest niedoskonałościami. Jego skale i miary łatwo mogą być uznane za relatywne, cały proces zaś za skażony subiektywizmem badającego, ale też za obarczony choćby niską wiarygodnością innych osób pojawiących się w trakcie badania.
L. Pytka proponuje zastosowanie 6 podstawowych skal i przydzielenie każdej z nich 10 kategorii. w każdej ze skal obowiązuje punktacja-0,1,2 punkty. Im więcej punktów, tym silniejsze są niedostosowane zachowania. Dla każdej ze skal dobrani mogą być informatorzy, którym należy zapewnić pełną dyskrecję.
Podstawowymi skalami są:
-NR- Nieprzystosowanie Rodzinne-„mierzy nieprzystosowanie jednostki do wymogów życia rodzinnego, tzn. jej reakcje na wymagania i oczekiwania ze strony rodziców i środowiska rodzinnego; bada interakcje z rodziną, tło emocjonalne, ale też wywiązywanie się dziecka z obowiązków, kontrolę nad nim, identyfikację i naśladownictwo rodziców przez dziecko i td.
-NK- Nieprzystowanie Koleżeńskie -odnosi się do grupy rówieśniczej, przedstawia ocenę jednostki przez grupę, utożsamienie się z jej normami, umiejetność podtrzymywania rówieśniczych więzi, popularność jednostki w grupie
-NS- Nieprzystowanie Szkolne -pokazuje relacje z wymogami stawianymi przez szkołę; tu głównym respondentem pozostaje nauczyciel(wychowawca), oceniana jest choćby frekwencja dziecka na lekcjach, wyniki osiągane w nauce, stosunek do szkoły i nauczycieli, stopień zaspokojenia potrzeb przez szkołę
-ZA- Zachowanie Antyspołeczne - mierzy jego częstotliwość; tu w perspektywie zainteresowania znajdują się m.in. problemy kłamstwa, agresji i przemocy(także autoagresji), ucieczek z domu i szkoły, alkoholizowania się itp.
-BP - BioPsychicznych czynników kumulacja- mierzy zatem stopień ich nagromadzenia, koncentruje się na np. lęku, nieśmiałości, dyslekcji, zaburzeniach psychosomatycznych, nadpobudliwości psychoruchowej i tp., które często bywają powiązane z zaburzeniem w zachowaniu
-SK- Socjo-Kulturowych niekorzystnych czynników kumulacja - wiąże się m.in. z problemem naznaczenia jednostki, zwraca uwagę na status społeczno-ekonomiczny rodziny, jej strukturę, wzorce, także dewiacyjne; skalę identyfikacji jednostki z np. subkulturami