Zarys pedagogiki - wiadomości wstępne.
Nauka:
Nauka jest potocznie odnosi się do ludzkiej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, człowieku, o zjawiskach i właściwościach rozwoju rzeczywistości, o różnych sposobach przekształcania i badania otaczającego świata, ujęta jest w systemie uzasadnionych hipotez i twierdzeń.
To także usystematyzowana wiedza ukazana w formie twierdzeń. To dziedzina odnosząca się do społecznej aktywności ludzi, zmierzająca do obiektywnego poznawania rzeczywistości. Jest to proces społeczny w wyniku jakiego powstają struktury naukowe czyli teorie, twierdzenia i prawa.
Według Bocheńskiego pojęcie nauka posiada dwa ściśle połączone ze sobą znaczenia. Termin ten może mieć znaczenie subiektywne i obiektywne. Nauka rozumiana w sposób subiektywny jest usystematyzowaną wiedzą, czyli, taka która charakteryzuje się pewną własnością indywidualnego podmiotu ludzkiego. Natomiast nauka rozumiana w sensie obiektywnym, jest społecznym tworem, który istnieje w świadomości ludzkiej tak, iż żaden z nich nie zna całości należących do niej twierdzeń.
Etapy procesu poznania
1. Gromadzenie poprzez obserwację spostrzeżeń
2. Rejestracja wyników zaobserwowanych
3. Uogólnianie wyników obserwacji, ustalenie zależności i związków pomiędzy faktami lub zjawiskami, a także ich wyjaśnienie przy użyciu hipotez badawczych
4. Weryfikacja hipotez to znaczy sprawdzenie oraz sformułowanie twierdzeń w charakterze praw empirycznych.
Podział nauk
Podziału nauk możemy dokonać, ze względu na
I. Rodzaj badań:
a) nauki o charakterze empirycznym - poznają rzeczywistość w sposób doświadczalny, prawa oraz prawidłowości weryfikują podczas praktyki.
b) nauki o charakterze formalnym, są to: matematyka, informatyka, logika, hibernetyka, te nauki nie są oparte na doświadczeniu lecz na tak zwanych aksjomatach czyli pierwotnych twierdzeniach, które nie potrzebują uzasadniania.
II. Przedmioty badań:
a) nauki przyrodnicze, przedmiotem badań nauk przyrodniczych jest medycyna, a także wszelkie nauki powiązane z poznawaniem struktury biologicznej człowieka.
b) nauki społeczne, przedmiotem badań nauk społecznych jest człowiek, badany z punktu widzenia swojego wnętrza, i tym zajmują się nauki: filozofia oraz etyka. Cele tych badań społecznych są następujące: poznanie społecznej rzeczywistości oraz wszelkich procesów które mają na nią wpływ.
Pedagogika jest nauką według A. Comte'a
Filozof angielski August Comte w wieku dziewiętnastym w dziele pod tytułem "Kurs filozofii pozytywnej" wprowadził pierwszy raz pojęcie - socjologia, w celu określenia nauki zajmującej się społeczeństwem. O Auguście Comte mówi się, iż jest ojcem socjologii. Ten angielski filozof stworzył po raz pierwszy naukowe kryteria. Według niego, by móc dana dziedzinę przyporządkować jako naukę należy wcześniej odpowiedzieć na cztery pytania:
1) Czy dana dziedzina posiada swój przedmiot badawczy?
2) Jakie posiada miejsce w systemie naukowym?
3) Czy posiada własny przedmiot do badań?
4) Czy posiada własny warsztat metodologiczny?
Ad. 1. Posiadanie przedmiotu badań. Pedagogika jest nauką ponieważ zajmuje się człowiekiem, na wielu płaszczyznach jego rozwoju i życia - zajmuje się nim od chwili urodzenia aż do momentu śmierci; bierze pod uwagę procesy edukacyjny czyli nauczanie i wychowanie.
Ad. 2. Pedagogika jest zarówno nauką empiryczną jaki i społeczną.
Ad. 3. Posiada własny przedmiot badań. Jest nim człowiek, którego bada w aspekcie społecznym to znaczy bada w jaki sposób człowiek ulega zmianie pod wpływem innych ludzi.
Ad. 4. Pedagogika posiada własny warsztat metodologiczny. Do metod badawczych pedagogiki należą: obserwacja pedagogiczna, , monografia pedagogiczna, eksperyment pedagogiczny, analiza dokumentów oraz tworów ucznia.
Następcy Comte`a zadawali dodatkowo jedno pytanie: Czy określona dyscyplina posiada własny system pojęciowy?
Pedagogika posiada własny system pojęciowy, są to pojęcia: wychowanie, nauczanie, uczenie się, wykształcenie, , środowisko wychowawcze, osobowość, kultura czy też wolny czas.
Funkcje społeczne pedagogiki
I) Funkcja diagnostyczna, polega na rozpoznawaniu danej sytuacji oraz na gromadzeniu wiedzy na temat tego, co było lub jest nadal obiektywną rzeczywistością, funkcja ta polega na dowodzeniu jej stanu obiektywnego.
II) Funkcja prognostyczna, polega na określaniu dzięki poznanym zjawiskom przyszłego kierunku ich dalszego rozwoju.
III) Funkcja instrumentalno - techniczna, polega na ciągłym dostarczaniu wiadomości na temat, w jaki sposób realizować cele zamierzone.
IV) Funkcja humanistyczna, polega na umożliwianiu zaspokojenia potrzeb człowieka w dziedzinach jego zamierzeń do odkrywania obiektywnej rzeczywistości.
Pedagogika -przedmiot badań:
Przedmiotem badań dla pedagogiki jest proces wychowania, dotyczący różnych jego postaci oraz form. Proces ten jest zamierzony, celowo organizowany dotyczy dzieci i młodzieży, dlatego wychowanie to główne zadanie pedagogiki. Celowo zorganizowane wychowanie dotyczy również niektórych grup ludzi dorosłych, mówimy wówczas o andragogice, czyli pedagogice zajmującej się ludźmi dorosłymi, ich oświatą oraz pojęciami pochodnymi. Gerontologia to pedagogika starszych osób.
Współcześnie rozwój techniki oraz nauki, a także organizacji pracy zmusza pedagogikę do objęcia swym zakresem kompleksu spraw dotyczących wychowania człowieka.
Przedmiotem badań nie są tylko wychowawcze wpływy organizowane celowo i świadomie ale także wpływy żywiołowe i niezamierzone. Wówczas mówimy o socjalizacji. Do zainteresowań oraz zadań pedagogiki należą także zjawiska funkcjonowania systemów szkolno - oświatowych.
Zadaniem pedagogiki są nie tylko opisy faktów, ale równocześnie ich wyjaśnianie i poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania:
1. dlaczego i w jaki sposób dochodzi do określonych procesów wychowawczych?
2. Jak owe procesy winny zostać zorganizowane aby stały się maksymalnie skuteczne?
Subdyscypliny pedagogiki
Pedagogika ogólna, to nauka zajmująca się cechami charakterystycznymi dla pedagogiki, analizuje fundamentalne pojęcia pedagogiczne, a także uwarunkowania historyczne odnoszące się do rozwoju owej dyscypliny, bada także czynniki wychowania, czyli role oraz znaczenie w wychowaniu środowiska, znaczenie dziedziczności, mówi także, o celach i zadaniach stawianych przez wychowanie, zajmuje się także problematyką permanentnej edukacji inaczej nazywanej kształceniem ustawicznym.
Dydaktyka zajmuje się teorią kształcenia, zajmuje się przebiegiem procesów nauczania i ich rolą, analizuje cele, formy organizacyjne, treści, metody i zasady nauczania;
dydaktykę dzielimy na ogólną i szczegółowe, inaczej nazwane szczegółowymi teoriami nauczania, które odnoszą się zarówno do ogólnokształcących przedmiotów jak również przedmiotów zawodowych na różnych etapach kształcenia.
Teoria wychowania, ma na celu wyjaśniać treści, formy organizacyjne, zadania, metody oraz zasady wychowania moralnego. Dużo miejsca poświęca wychowaniu rodzinnemu na obszarze pozaszkolnych i pozalekcyjnych zajęć oraz wychowawczej pracy w młodzieżowych i dziecięcych organizacjach, na przykład metodyka ZHP
Historia wychowania , jest nauką o formach i metodach organizacji procesu wychowania, o systemach oświatowych w kontekście historycznym, o ustrojach. Jest nauką zajmującą się systemami oświatowymi, zajmuje się genezą oraz historią myśli pedagogicznej.
Pedagogika oraz nauki z nią współpracujące
Nauki przyrodnicze, - to dyscypliny które zajmują się badaniem aspektu biologicznego dotyczącego rozwoju człowieka oraz badaniem jego biologicznych uwarunkowań w procesie wychowania; do tejże grupy nauk zaliczają się medyczne nauki między innymi biomedyczne podst. rozwoju i wychowania.
Nauki psychologiczne, zalicza się psychologia rozwojowa i ogólna, zajmujące się badaniami funkcjonowania psychiki jak również indywidualnego rozwoju jednostki.
Nauki zajmujące się wychowaniem, badają uwarunkowania psychiczne oraz skutki wychowawczych oddziaływań.
Nauki socjologiczne między innymi: socjologia pracy, wychowania, kultury, zawodowa.
Nauki filozoficzne: etyka zajmująca się zagadnieniami z zakresu moralnego wychowania, a także estetyka zajmująca się analizą wpływu sztuki na człowieka.
Nauki ekonomiczne
Pojęcia charakterystyczne dla pedagogiki
Wychowanie, może być omawiana w wąskim lub szerokim zakresie
Wąskie znaczenie: jest ograniczone do moralnego wychowania oraz zajmuje się kształceniem uczuciowej i emocjonalnej strony usposobienia człowieka. Wychowanie jest ujmowane jako przygotowywanie człowieka do istnienia w społeczeństwie. Tak zrozumiane wychowanie pełnić może dwie funkcje:
- funkcję zachowawczą, której zadanie polega na przekazywaniu obyczajowości, tradycji, wzorców pewnych zachowań, charakterystycznych dla danej grupy osób.
- funkcję twórczą, która polega na modelowaniu kreatywności osoby we wszelkich sferach życia.
Szerokie znaczenie: jest to przygotowywanie człowieka do określonych zadań, które stawiane są przed nim z racji jego uczestnictwa w świecie. Istnieją inne definicje, które określają wychowanie procesem osiągania najlepszego rozwoju jednostki. Inne, natomiast definiują wychowanie jako wytwór ludzkiej działalności, który zasadza się do wywoływania pożądanych zmian w osobowości. Są i takie koncepcje, które uznają, że na wychowanie składają nauczanie i kształcenie.
Kształcenie jest to ogół procesów i czynności umożliwiających orientowanie się w otaczającej rzeczywistości społecznej, kulturowej, przyrodniczej, dzięki tym procesom jednostka zdobywa określony zasób umiejętności, nawyków, i wiedzy czego rezultatem wykształcenie.
Samokształcenie jest to takie organizowanie sprawności i wiedzy bez pomocy wychowawców i nauczycieli.
Instytucje, które są powołane do tworzenia kształcenia nazywają się systemem kształcenia. Wyróżniamy następujące systemy kształcenia:
1.) kształcenie ogólne
2.) kształcenie zawodowe, zwane również specjalistycznym
Kształcenie spełnia dwie funkcje:
1. poznawczą - jest to dostarczanie wiedzy na temat otaczającego świata
2. praktyczną - jest to zdobywanie nawyków oraz umiejętności
Uczenie się stanowi kolejny termin charakterystyczny dla pedagogiki. Jest to intencjonalne zdobywanie oraz utrwalanie przez pamięć wiadomości, nawyków i sprawności. Kierowanie owym procesem, a także planowa praca między nauczycielem i uczniem jest nazywana nauczaniem. Warunkiem niezwykle istotnym dla tego procesu jest świadome oraz aktywne współdziałanie między nauczycielem i uczniem.
Osobowość wyróżnić można trzy koncepcje osobowości:
1. Koncepcja natywistyczna - koncepcja ta głosi, iż czynniki wrodzone, popędy, instynkty warunkują charakteru człowieka. Sympatycy tej koncepcji twierdzą, iż człowiek ma osobowość zakodowaną już w genach, więc nikt nie może tego zmienić. (Natywizm jest skrajną postacią naturalizmu)
2. Determinizm socjologiczny - koncepcja ta głosi, iż o osobowości jednostki decyduje przede wszystkim środowisko, w którym człowiek żyje. Z tego wniosek, że wpływy środowiskowe to główne czynniki kształtowania osobowości człowieka.
3. Koncepcja konwergencji -koncepcja ta łączy obie poprzednie koncepcje. Uznaje, ona iż o osobowości jednostki decydują w równym stopniu czynniki wrodzone tak zwane wewnętrzne jak i czynniki środowiskowe czyli zewnętrzne.
W literaturze pedagogicznej można spotkać się z dwoma rodzajami definicji osobowości:
1. szeroki typ definicji - określa, że osobowość to zespół stosunkowo stałych cech odróżniających jednostki. Tymi cechami mogą być: kolor oczu, kolor włosów, charakter, budowa ciała, zainteresowania, motywacje, potrzeby, poglądy, temperament, postawy, inteligencja oraz zdolności.
2. wąski typ definicji - określa, że osobowość to złożona struktura cech psychicznych oraz fizycznych warunkujących odmienność i całość danego człowieka. Zespół owych cech reguluje jego zachowania oraz przebieg psychicznych procesów.
Na wpływ rozwoju osobowości doniosły wpływ posiada okres dzieciństwa, gdyż jest to okres największego wpływu człowieka na bodźce wychowawcze.
Metody pedagogicznych badań:
Jedną z metod pedagogicznych jest eksperyment pedagogiczny, czyli rozpoznawanie i doświadczanie. Jest to system, na którego podstawową część składa się wywołanie pewnego procesu albo stymulowanie warunków składających się na ten proces, wpływających w taki sposób, aby umożliwiać dokładniejsze jego zbadanie (definicja według Wincentego Okonia)
Z kolei Mieczysław Łobocki definiuje eksperyment pedagogiczny w taki sposób, uważa, on że jest to prowadzona w specjalnych warunkach obserwacja. Postawą eksperymentatora ma jest jego charakter określony przez Łobockiego jako interweniujący w badane zjawisko, natomiast postawą obserwatora powinna być bierna w odniesieniu do rzeczywistości podlegającej badaniu.
Władysław Zaczyński, inny autor, uważa eksperyment za metodę naukowego badania, danego wycinka wychowawczej rzeczywistości, zmierzającą do na wywoływania lub tylko zmieniania przebiegów procesów poprzez wprowadzenie nowego czynnika oraz obserwowanie zachodzących zmian, które powstają pod jego wpływem.
Literatura wyróżnia następujące rodzaje technik:
- Technika równoległych grup, w swojej istocie zakłada rozpatrywanie dwoistego rodzaju klas: kontrolnych i równoległych, określenie czynników eksperymentu, a także uwzględnienie początkowych i końcowych badań.
- Technika rotacji wyróżnia się od poprzedniej techniki tym, iż wprowadza się rotacje grup, mająca na celu zamianę ich funkcji.
- Technika jednej grupy, jest to technika w stosunku do której nie przewiduje się wprowadzenia grupy kontrolnej przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy kontrolnej. Uważana jest za najmniej skuteczną spośród technik pedagogicznych.
Metodę eksperymentu powszechnie stosowano w latach siedemdziesiątych oraz osiemdziesiątych. Dziś jest ona mało aktywna, ze względów na zbyt duże zdolności w manipulowaniu badanymi.
Monografia pedagogiczna to metoda, która służy opisowi różnorodnych rodzajów instytucji edukacyjnych: na przykład szkoły, domu dziecka, pogotowia opiekuńczego. Metodę charakteryzuje przedmiot badań, który jest określany jako specyficzny, jest to określona placówka, a także sposób w jaki rozpoznaje się jej strukturę oraz działalności jednostki. Opracowanie monografii można scharakteryzować w następujący sposób:
1. zamieszcza się w niej opis, rys historyczny, który obejmuje czas powstawania placówki jak i czasy obecne opis
2. stosuje się opis warunków materialnych oraz lokalowe danej placówki, a także wspomina instytucje oraz firmy będące sponsorami
3. w sposób dokładny opisuje się personel placówki nie pomijając nikogo. Począwszy od wychowawców, pedagogów a skończywszy na obsłudze, opisuje się ich kompetencje zawodowe, wykształcenie oraz staż pracy. Opis zaczyna się od najwyższego stanowiska, czyli dyrekcji. Analizy mogą być w formie opisowej jak również w formie tabel.
4. opis wychowanków, to znaczy całe środowisko wychowanków, liczebność dzieci z uwzględnieniem podziału na typy zaburzeń, płeć oraz rotację, czyli statystykę ośrodka pod względem uczęszczania do nich dzieci.
5. opis specyfiki pracy, czyli wykorzystywane metody i formy pracy w danej placówce.
6. opis efektów pracy: uwzględnienie współpracy z najbliższym środowiskiem to znaczy z rodziną dzieci, kuratorami, a także z poradniami psychologicznymi i sponsorami.
Metoda indywidualnego przypadku, pojawiła się z początku dwudziestego wieku w Stanach Zjednoczonych. Mary Richmond uważa się za twórczynie tejże metody. W roku 1917 ukazała się jej książka pod tytułem "Diagnoza społeczna", gdzie została omówiona owa metoda. Klasyfikacje metody indywidualnego przypadku autorka oparła na medycznych terminach:
1. przyczyny ze względu na typ charakterologiczny jednostki
2. przyczyny społeczne, będące od niezależne człowieka
Autorka wymienia:
Case work - jest to: metoda indywidualnego przypadku
Case stady - tak zwana metoda dobrej diagnozy
Mary Richmond wyodrębniła w tej metodzie kilka etapów:
1. etap pierwszy: polega na dokładnym przeprowadzeniu rozpoznania, wykrycie przyczyn ciężkiej sytuacji człowieka
2. etap drugi: polega na spróbowaniu odnalezienia dróg wyjścia z ciężkiej sytuacji, akceptowane przez dwie strony
3. etap trzeci: jest to już konkretna praca z indywidualnym przypadkiem, polegająca przede wszystkim na czuwaniu nad realizowaniem wspólnie uzgodnionego planu działania.
Do rozwiązania problemu Mary Richmond opracowała wykorzystywanie trzech technik:
1. wywiad środowiskowy - polega na bardzo dokładnym zebraniu informacji o osobie podopiecznej oraz jej najbliższym środowisku społecznym.
2. obserwacja - obserwacji podlega nie tylko sam podopieczny, ale także otoczenie w którym się znajduje.
3. analiza dokumentów
Zasady praktycznego stosowania metody:
1. zasada akceptacji
2. zasada komunikacji
3. zasada indywidualizacji
4. zasada uczestnictwa
5. zasada zaufania oraz poszanowania prywatności
6. zasada samoświadomości
Kolejną metodą jest sondaż diagnostyczny - charakterystyczny dla grup nauk społecznych między innymi psychologii i socjologii. Metoda ta obejmuje w pedagogice wszelkiego rodzaju społeczne zjawiska o znaczeniu bardzo istotnym dla samego procesu wychowania. A także bada rodzaj świadomości społecznej, poglądów i opinii w określonych zbiorowościach. Metodę sondażu pedagogicznego często nazywa się sondażem ankietowym ponieważ badanie przeprowadza się dzięki ankietom. Badania sondażowe odnoszą się bardzo często do badań specjalnie wybranej grupy tak zwanej próby reprezentatywnej, wyszukanej z generalnej populacji, od której wyboru zależą wyniki przeprowadzanych badań. Od rzetelności wyboru próby w dużej mierze zależy prawo uogólniania pewnych wniosków na ogół populacji.
Współczesna struktura pedagogiki
W nauce oraz każdej dyscyplinie naukowej pojawiają się przeciwstawne względem siebie procesy - są to integracja oraz dezintegracja nauki. Zjawiska te występują również w pedagogice, wpływając w sposób decydujący na jej konstrukcję. Jan Szczepański przyjął, iż poprzez konstrukcję rozumieć trzeba układ elementów pewnej rzeczy albo zasady i zjawiska ich przyporządkowania wzajemnego. Elementami wymagającymi uporządkowania danej dyscypliny naukowej są naukowe teorie, łącznie z tworzącymi je hipotezami, pojęciami, oraz twierdzeniami, różnorakie są kryteria systematyzujące elementy scalające konstrukcję danej dyscypliny.
Karol Kotłowski zaproponował tworzenie konstrukcji pedagogiki według metodologicznego kryterium, które odpowiada następnym etapom nauki a także rozwoju danej dyscypliny, wyznaczonego nagromadzaną twórczością naukową jej stwórców. Stosując owe kryterium można dokonać podziału pedagogiki na:
I) Pedagogikę praktyczną, którą tworzy opis wielu pojedynczych doświadczeń oraz sprowadzanie z otwartej działalności dydaktycznej i wychowawczej. Z punktu nauki wartość jej jest kwestionowana, Bogdan Suchodolski odmówił pedagogice praktycznej pozycji pedagogiki naukowej. Uznał, iż jest ona jedynie prostą refleksją nad dziełem wychowania.
II) Pedagogikę opisową inaczej nazywaną eksperymentalną, która zajmuje się generalizacją pojęć doświadczenia dydaktycznego oraz edukacyjnego, a także formułuje własne twierdzenia dzięki przeprowadzanym badaniom eksperymentalnym. Posługuje się ona dwiema procedurami badawczymi:
- procedurą eksperymentalną
- procedurą expost facto
Badania przeprowadzane w ramach w taki sposób pojmowanej pedagogiki kierują się w stronę tworzenia twierdzeń, hipotez oraz teorii, które odzwierciedliłyby wieloaspektowe relacje wychowania i określonych zjawisk biologicznych, psychologicznych, socjologicznych i kulturalnych.
III) Pedagogikę normatywną, która w oparciu o różnorakie źródła określa cele ideały oraz normy w wychowaniu.
IV) Pedagogikę ogólną, inaczej zwaną teoretyczną, która opiera się o dorobek trzech wyżej wymienionych oraz tworzy koherentną teorię rozwoju jednostki i uwarunkowania tego rozwoju przez generalizowanie zjawisk wychowawczych, a także poszukiwanie ogólnych pojęć tak zwanej siatki pojęć, która określałyby procesy całościowe w rozwoju człowieka.
Współczesne kierunki i prądy w pedagogice dwudziestego wieku
Prądy:
Rekonstrukcjonizm, jest to prąd, który powstał w Stanach Zjednoczonych. W Polsce uprawiany był jako rodzaj postmodernizmu. Zakładał on zmiany w społeczeństwie jako nieuniknione. Przyszłość ludzkości formułuje się poprzez przemienność autokracji i kolektywizmu. Wiele spośród grup społecznych posiadają własne zamiłowania, jedne z pośród nich zmierzają w kierunku autokracji, inne zaś w kierunku demokracji kolektywnej. Podkulturą zawodową, która jest w stanie pogodzić interesy obu tendencji jest zdaniem rekonstrukcjonistów osoba nauczyciela. Nauczyciele są, zdaniem sympatyków tego prądu, architektami nowego ładu. Mają szerokie kompetencje do neutralizowania pragnień obu tendencji. Kompetencje nauczycielskie są oparte na społecznej świadomości, na świadomości związanej z rozwojem społeczeństwa oraz na rozwoju pedagogicznej myśli. Kazimierz Sośnicki i Zbigniew Kwieciński są polskimi przedstawicielami rekonstrukcjonizmu.
Postmodernizm jest to nurt kulturalny, który znalazł swoje miejsce również w pedagogice. Zdaniem postmodernistów, zacierają się różnice pomiędzy kulturą popularną i kulturą wysoką, pomiędzy awangardą i kiczem. Dominująca w kulturze jest ich zdaniem swoboda, a dopuszczalne wszystko: przeplatanie się, wieloznaczność, dowolne manipulowanie cytatami i wybieranie cytatów. Gdy odniesiemy to do pedagogiki to zgadzać się będzie różnorodność oraz wieloznaczność. W pedagogice nie akceptują wszelkich autorytetów, wzorców zachowań oraz fundamentalnych idei. Postmoderniści odrzucają urabianie wychowanka, odwołują się do tekstów popularnych i źródeł. Opierają się na symptomach podkultur, odwołują do symboliki młodzieżowej. Uważają, że pedagogika nie może domagać się prawa do pewnej wiedzy, ponieważ nie ma również pewności w stosunku do jednoznacznego aktu poznania naukowego. Postmoderniści akceptują prawdopodobny charakter pedagogiki. Przedstawicielami są R. Rottary, oraz T. Szkudlarek.
Globalizm, to następny nurt, który przyszedł do nas ze Stanów Zjednoczonych. U jego podstaw leży przekonanie, iż ludzkość istnieje w ramach systemów globalnych: politycznego, ekonomicznego, kulturalnego oraz technicznego. Globalizmowi uległa również kultura w obliczu rewolucji mikro-elektronicznej bądź lingwistycznego globalizmu, który objawia się uznaniem angielskiego języka za język międzynarodowy. Zasadniczym celem pedagogiki, zdaniem globalistów, jest wyposażenie młodych ludzi w wiedzę oraz świadomość globalną łączącej wspólnoty to znaczy, że łączą nas wspólne systemy biologiczne, wspólne problemy oraz potrzeby egzystencjalne, a także wspólna historia. Globaliści uważają, iż każdego człowieka należy traktować jako część ziemskiego ekosystemu. Cywilizacja zaś jest bankiem globalnej kultury, gdzie pokolenia czerpią własny kapitał, lecz dostrzec należy również problemy owej cywilizacji między innymi szerokie bezrobocie, wojny, głód oraz przeludnienie na świecie. Do wspomnianych treści odwoływano się również w pedagogice. Przedstawicielami tego prądu byli: J. Becker, I. Wojnar, Z. Melosik.
Kierunki:
Pedagogika funkcjonalna nazywana inaczej pajdocentryzmem, pedagogiką swobodnego wychowania lub natywizmem. Funkcjonalizm był inspiracją dla eksperymentalnej pedagogiki. Odzwierciedlał ruch tak zwanego Nowego Wychowania. Ruch ten wyrósł na gruntach rozwoju nauk psychologicznych i biologicznych. Funkcjonalizm stawiał dziecko w centrum zainteresowania oraz utożsamiał proces wychowawczy z tokiem naturalnego i swobodnego rozwoju dziecka. Dziecko ze swojej natury jest dobre , funkcjonaliści mówią, że jest białą kartą czyli tabula rasa, którą człowiek zapisuje przez resztę życia. Funkcjonalizm ma wiele odmian, najbardziej znane na świecie są: Ruch Aktywnych Szkół, Koncepcja Planu Daltońskiego oraz Pedagogika Pracy. Przedstawicielami na świecie są: G. Kerschenstainer, E. Claparede, G. Dewey, A. Ferriere, M. Montessouri, w Polsce kontynuatorami są J. Korczak, H. Rowid, K. Jeżewski, J. Cz. Babicki.
Pedagogika socjalistyczna nazywana pedagogiką społeczną, pedagogiką środowiska wychowawczego lub socjologizmem pedagogicznym. Według socjologicznych pedagogów wychowanie to akt społeczny, każde ze społeczeństw tworzy sobie stosowny ideał człowieka oraz ideał wychowania. W socjologizmie traktuje się zjawisko wychowania jako następstwo oddziaływania na jednostkę oraz grupę społeczną. Socjologizm zakładał urabianie wychowanka do uczestnictwa jego w grupie. Dla badań procesu wychowawczego socjologizm opierał się przede wszystkim na metodach stosowanych w socjologii. Przedstawicielami socjologizmu byli: E. Durkheim, H. Radlińska, St. Karpowicz, L. Krzywicki, F. Znaniecki, J. Chałasiński.
Kolejnym kierunkiem jest pedagogika kultury, zwana także personalizmem pedagogicznym albo pedagogiką humanistyczną. Pedagogika kultury powstała jako próba zgodzenia się i jednocześnie konfrontacji ograniczoności dwu wcześniejszych kierunków. Według pedagogów kultury wychowanie jest procesem określanym jako spotkanie człowieka z dobrami kulturalnymi oraz określonymi warunkami w których się znajdują trzy przedmioty: jednostka, dobra kultury i otoczenie. Człowiek ze swojej natury jest uczestnikiem tworzenia dóbr kultury, dzięki czemu wzbogaca swoje duchowe siły i tworzy nowe wartości. Przedstawicielami pedagogiki kultury są: W. Dilthey, Z. Mysłakowski, B. Nawroczyński, S. Hessen, B. Suchodolski.
Pedagogika marksistowska to nurt działający do końca lat osiemdziesiątych w Polsce. Inaczej nazywany był pedagogiką materialistyczną, opartą na marksistowskiej filozofii. Człowiek w tym kierunku posiada najwyższą wartość, ale jednocześnie jego rodzaj i istota są kompletnie zdeterminowane poprzez warunki społeczne i prawa kierujące społecznym ładem. Wychowanie miało służyć przekształceniu stosunków społecznych w imię społecznej sprawiedliwości. O tej pedagogice mówi się, że jest pedagogiką dyrektywną, narzucającą pewne dyrektywy. Przedstawicielami pedagogiki socjalistycznej są: K. Marks, F. Engels, W. Lenin, N. Krupska L. Tołstoj, A, Lewin, Wł. Spassowski, St, Sempołowska, St. Rudniański i H. Muszyński.
Pedagogika Chrześcijańska inaczej nazwana humanizmem chrześcijańskim; jest to pedagogika opierająca się na chrześcijańskich podstawach światopoglądowych i filozoficznych, jak również na także na wychowawczej doktrynie kościelnej. Koncepcja ta zakłada w pełni rozwijanie osobowości ucznia, wychowanka, jako jednostkę w taki sposób aby mogła rozwijać się wszechstronnie pod każdym fizycznym, umysłowym oraz duchowym. Jednostka musi przejść poprzez cztery społeczności związane z wychowaniem: rodzinę, kościół, szkołę oraz państwo.
Wszystkie cztery społeczności wychowują młodego człowieka do pokoju z ludźmi i z Bogiem. Przedstawicielami pedagogiki chrześcijańskiej są: Kardynał Wyszyński, P. Woroniecki, ks. J. Bosko, K. Wojtyła, ST. Kunowski, ks. J. Tarnowski, L. Dyczewski.
Diagnoza pedagogiczna
Diagnoza w języku greckim diagnizis oznacza rozróżnianie, rozpoznawanie oraz osądzanie. W ujęciu S. Ziemskiego jest to rozpoznawanie badanego stanu poprzez przyporządkowanie go do znanego gatunku lub typu, poprzez celowościowe i przyczynowe wyjaśnienia tego stanu, określenie fazy obecnej, a także przewidywanie dalszego jego rozwoju. Przedmiotami diagnozy mogą być niepowodzenia oraz trudności ucznia w uczeniu się, a także w procesie nabywania oraz rozwijania szkolnych umiejętności, ich przyczyn i konsekwencji dla rozwoju ucznia. Cechami dobrej diagnozy są: trafność rzetelność oraz nieodłączność prognozy. Charakterystyczne dla dobrej diagnozy jest a zebranie odpowiednich danych i intelektualne opracowanie wyników przez zespół specjalistyczny.
Możemy mówić również o diagnozie to znaczy wieloaspektowej, uwzględniającej zebranie wiadomości w zakresach:
1. społecznym - wówczas bierze się podczas badania pod uwagę środowisko rodzinne ucznia, sytuację materialną, warunki w których żyje oraz środowisko szkolne. Bierze się pod uwagę również funkcjonowanie dziecka jako ucznia oraz członka klasowej zbiorowości.
2. medycznym - bierze się pod uwagę rozwój fizyczny ucznia, jego stan zdrowia, badania słuchu oraz wzroku.
3. psychologicznym - bierze się pod uwagę ocenę poziomu rozwoju intelektualnych funkcji orientacyjnych a także wychowawczych, wykonywane są badania Ilorazu Inteligencji
4. pedagogicznym - bierze się pod uwagę analizę poziomu umiejętności i wiadomości szkolnych ucznia oraz specyfikę problemów w uczeniu się.
Stefan Ziemski dokonał klasyfikacji diagnozy na obszarze kilku faz:
1. Diagnoza klasyfikacyjna, zwana również diagnozą typologiczną lub nozologiczną polega ona na uporządkowywaniu pewnych grup objawów znanej jednostki klasyfikacyjnej
2. Diagnoza genetyczna - jest to typ diagnozy zmierzający do rozpoznawania oraz oceny danej sytuacji, gdzie w diagnostycznym postępowaniu oraz sformułowanej ostatecznie diagnozie kładziemy szczególny nacisk na praprzyczynę zjawiska oraz jego źródła.
3. Diagnoza znaczenia - zadaniem tej diagnozy jest wyjaśnienie znaczeń deficytu dla układu oraz dla całości organizmu.
4. Diagnoza fazy - jest to typ diagnozy, polegający na nazwaniu stadium chorobowego , etapu rozwojowego badanego zjawiska lub jego zaburzenia.
5. Diagnoza prognostyczna - inaczej nazywana rozwojową, jest to typ diagnozy, w gdzie szczególny nacisk kładzie się na hipotetyczny rozwój określonego zjawiska.
Klasyfikacja według Lesława Pytki:
1. Opisowa diagnoza - celem tej diagnozy jest szczegółowy oraz dokładny opis mechanizmów i cech regulujących typ danego zachowania z przyjętego punktu widzenia norm społecznych.
2. Projektująca diagnoza - jest to program prawdopodobnych zmian, które powinno się dokonać aby przywrócić funkcjonalną równowagę jednostki wraz z jej otoczeniem.
3. Sprawdzająca diagnoza - inaczej nazywana weryfikującą, jej celem jest odrażanie oraz sprawdzenie już wdrożonych programów interwencyjnych do realizacji: mogą to być programy: wychowawcze, edukacyjne, terapeutyczne, resocjalizacyjne.
Szkoła to instytucja nieodzownie łącząca się z kształceniem i wychowaniem. O wynikach funkcjonowania szkoły decydują nie tylko takie informacje: jaka jest dana szkoła, ale również czy potrafi a zarazem zechce w odpowiedni sposób wykorzystać takie uwarunkowania jak: nauczyciele, uczniowie, rodzice, program pracy w szkole oraz społeczność lokalna. Ważne jest aby szkoła umiała połączyć poczynania edukacyjne wraz z wszelkimi działaniami pozaszkolnymi związanymi z placówkami wychowawczymi, aby potrafiła zaszczepić w wychowankach umiejętności samodzielnego uczenia oraz aby potrafiła wykorzystać wiedzę pozaszkolną, pochodzącą ze środowiska lokalnego, w realizowaniu programu nauczania w szkole. To są nowe oczekiwania związane z zakresem współpracy szkoły ze środowiskami lokalnymi.
Wyróżniamy cztery typy szkół:
Szkoła nauczająca, jest nastawiona przede wszystkim na przekazywanie informacji oraz wiadomości uczniom.
Szkoła wychowująca: potrafi połączyć nauczanie wraz z wychowaniem, udaje jej się stworzyć wiele sytuacji umożliwiających kształtowanie własnego systemu wartości przez wychowanka, uczy wrażliwości emocjonalnej oraz odpowiedzialności.
Szkoła opiekuńcza: W swojej działalności zmierza do pokonywania trudności szkolnych poprzez profilaktykę i kompensację w stosunku do uczniów, którzy nie mogą w sposób prawidłowy się rozwijać. Szczególnie w szkolnych warunkach z powodów psychicznych czy zdrowotnych.
Szkoła środowiskowa: Zadaniem też szkoły jest łączenie funkcji dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej szkoły ze współpracą z środowiskiem lokalnym. Szkoła środowiskowa kładzie nacisk na aktywność uczniów, zespołowość, stara się w optymalny sposób wykorzystywać treści środowiskowe oraz zasób pozaszkolnych doświadczeń dzieci i młodzieży, stara się włączyć siły społeczne środowiska do zrealizowania własnych zadań, działalności pedagogicznej na zajęcia pozalekcyjnych. Szkoła ta rozwija planowe kontakty z lokalnym środowiskiem.