I. Pojecie organizacji i zarzadzania Termin „organizacja" może byc interpretowany w sensie: 1.ATRYBUTOWYM organizacja to pewna całość składająca sie z czesci, przy czym czesci te współprzyczyniaja sie do powodzenia całosci. Organizacja w tym znaczeniu jest cecha rzeczy zorganizowanych. 2.RZECZOWYM znaczenie organizacji dotyczy zespołów ludzkich i instytucji, rozumianych jako wyodrębnione z otoczenia, wewnętrznie uporządkowane i powiązane miedzy soba zbiory elementów. Głównymi składnikami każdej, tak rozumianej organizacji są: • cele • struktura• ludzie • technika -W literaturze przedmiotu interpretacje organizacji rozumianej w sensie rzeczowym sa zróżnicowane. W pięcioczłonowym modelu organizacji sformułowanym przez Leszka Krzyżanowskiego, oprócz wczesniej wymienionych znajduje sie człon kierowniczy. -Bardziej rozbudowany jest model organizacji opracowany przez firme doradcza McKinsey, który składa sie z siedmiu podsystemów nazywany też 7S Znaczenie poszczególnych elementów tego modelu jest nastepujace: • strategia - określa główne cele organizacji, sposoby ich osiagania oraz zachowania sie w otoczeniu • systemy - sa zbiorem formalnych procedur i zasad przyjętych w danej organizacji przy rozwiązywaniu problemów zarządzania • struktura - jest zbiorem powiązań występujących miedzy ludzmi i elementami zasobów rzeczowych • wartosci - są zbiorem zasad moralnych i filozoficznych, które ukierunkowują działania ludzi oraz zapewniają poczucie przynależności • kwalifikacje - wyrażaja zasoby wiedzy organizacji oraz jej członków oraz umiejetnosci wykorzystania tej wiedzy do realizacji okreslonych zadan • style - okreslaja zachowania kierowników w stosunku do podwładnych • pracownicy - to uczestnicy organizacji czyli sprawcy działan w niej realizowanych Organizacje w sensie rzeczowym sa narzedziami zaspokajania potrzeb ludzkich gdyż: • umożliwiaja osiaganie celów • przechowuja wiedze • tworza kariery 3.CZYNNOŚCIOWYM- jest świadomym procesem organizowania czegoś, np. procesu produkcji, imprezy kulturalnej, sportowej itp. 4.OTOCZENIE-Wszystkie organizacje działaja w otoczeniu i najczesciej sa od niego słabsze. Musza wiec w swoich zachowaniach uwzgledniac oczekiwania tego otoczenia, które w swojej strukturze nie jest jednolite i składa sie z: • otoczenia bliższego (mikrootoczenia) • otoczenia dalszego (makrootoczenia) <W skład otoczenia bliższego wchodza: • konkurenci • klienci (nabywcy) • konsumenci (użytkownicy finalni)• dostawcy • organizacje kontrolne• administracja lokalna• organizacje finansowe• zwiazki zawodowe Otoczenie dalsze jest zbiorem zjawisk i tendencji, które tworzą kontekst społeczno - polityczny, techniczny i gospodarczy dla działań organizacji. <Otoczenie dalsze stanowia wymiary oraz takie czynniki jak: • tendencje gospodarcze (otoczenie ekonomiczne) • sytuacja polityczna (otoczenie polityczne) • stan prawny (otoczenie prawne) • zmiany socjokulturowe (otoczenie socjokulturowe) • rozwój techniki i technologii (otoczenie techniczne) • sytuacja miedzynarodowa (otoczenie miedzynarodowe) Model otoczenia organizacji przedstawiony przez Andrzeja K. Kozminskiego i Włodzimierza Piotrowskiego relacje miedzy nia a tym otoczeniem lokalizuje w czterech segmentach • władzy• natury• walki• gry

Segment „władza” • instytucje panstwowe• własciciel (- e) • „Centrale” Segment „natura” • globalne trendy rynkowe• przyroda• procesy demograficzne • przemiany kulturowe i swiadomosciowe w skali masowej Segment „gra” • klienci• dostawcy• banki• firmy usługowe• firmy doradcze • giełdy • firmy ubezpieczeniowe• posrednicy • akcjonariusze Segment „walka” • konkurenci i przeciwnicy 5.ZARZĄDZANIE •interpretacja encyklopedyczna - zarzadzanie to oddziaływanie jednego obiektu (kierujacego) na inny obiekt (kierowany) zmierzajace do tego,aby obiekt kierowany zachowywał sie (działał lub funkcjonował)w kierunku postawionego przed nim celu • wg J. Zieleniewskiego - zarzadzanie to szczególny przypadek kierowania i jest to działanie zmierzajace do spowodowania funkcjonowania innych rzeczy, zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje • wg J. Kurnala -szczególny rodzaj kierowania opartego na władzy organizacyjnej wynikajacej z prawa własnosci do rzeczowych środków działania • wg A. Czerminskiego, M. Czerskiej, B. Nogalskiego, R. Rutki - zarzadzanie jest tym rodzajem kierowania, w którym wystepuja możliwosci zarówno bezposredniego jak i posredniego koordynowania zbiorowych wysiłków na pożadanym poziomie <Zdaniem tych Autorów zarzadzanie charakteryzuje sie prawem do decydowania lub współdecydowania o: • misji i celach organizacji • kierunkach i sposobach wykorzystania zasobów • tworzeniu materialnych, finansowych, kadrowych i organizacyjnych warunkach realizacji misji, celów i zadan <Można jednak przyjąć, że zarządzanie jest to proces wyznaczania celów i powodowanie ich realizacji na podstawie prawa własnosci do zasobów lub posiadanego prawa do dysponowania nimi. Zarzadzanie wymaga pełnienia funkcji zarzadzania, do których zalicza sie funkcje:• planowania• organizowania• personalna i motywacji• kontroli 6.Kierunki oraz koncepcje organizacji i zarzadzania Ewolucja idei zarzadzania doprowadziła do wyodrebnienia wielu kierunków i podejsc do problematyki organizacji i zarzadzania. Wsród nich wymienia sie najczesciej kierunki: 1.Kierunek KLASYCZNY Reprezentanci tego kierunku zwracaja uwage na usprawnienie pracy człowieka, potrzebe zachowania harmonii w organizacji oraz stosowanie naukowych zasad kierowania organizacja. * F.W.Taylor, H.L.Gantt, F.B.Gilbreth, L.Gilbreth, H.Fayol * osiągnięcia F.W.Taylora: • wprowadz. obserwacji nauk. do badania organ. • zapoczątk. badań nad czasem pracy (chronometraż) • wprowadz. bodźców pienież. do stymulacji wydajności pracy• koncepcja oddzielania wykonawstwa od przygotowania pracy jako wyraz specjalizacji * osiągnięcia H.Fayola: • sformuł. 14 zasad zarządz. • wyodrebn. podstaw. funk. organiz. przedsięb. • sformuł. zasady jednoos. kierownictwa • koncepcja tzw. „kładki Fayola" 2. Kierunek ZORIENTOWANY NA LUDZI wyeksponowane roli czł. w organ. * o powodzeniu organ. obok czynn. techn. zależą także ludzie * efektywność, elastyczność oraz adaptacyjność organ. zależy od stopnia integracji pracowników oraz ich zaangażowania w pracę * ważne są relacje przełożony-podwładny * działanie podwładnego zależy od sposobu odnoszenia się do niego przez kierownika * ważną rolę odgrywają gr. nieform.* M.P.Follet, D.McGregor, R.Likert, A.Maslow

3. NURT ILOŚCIOWY* zastos. metod i technik optymalizacji w procesach techn. i ekonom., a także przy podejmowaniu decyzji * wykorzysa. modeli matemat. opisujących wzajemne zależności w analizowanym zjawisku * do rozwiązyw. problemów organ. i ekonom. wykorzystuje się modele: programowania liniowego /nieliniowego /dynamicznego /sieciowego /dekompozycji i oczekiwania (kolejek)* D.M.Gwisziani, L.Kantorowicz, E.Dale, H.Falkehausen, G.Forrester 4.Kierunek NEOKLASYCZNY(empiryczny) * analiza praktyki, dzięki temu pozyskanie materiału do uogólnień teoret. służących szkoleniu kadry kierow. * obserwacja jako podst. narz. badawcze * gł. zagadnienia: maks. zysku, decentralizacja decyzji i odpowiedzialn., określanie zasięgu kierowania, zarządzanie przez cele /przez wyjątki, motywacja przez partycypacje. * P.Drucker. 5,Nurt SYSTEMOWY * rozpatrywanie organ. w jej otoczeniu, * organ. to jednorodny, celowy system składający się ze wzajemnie powiązanych części * organ. system otwarty, wymieniający ze środow. energie i inform. oraz zdolny do osiągania dynamicznej równowagi * O.Lange, A.Rapoport, R.L.Ackoff, D.N.Gwisziani, A.K.Kozminski. II. Istota, struktura i hierarchia potrzeb 1.POTRZEBA jest to odczucie braku czegos i stanowi główny motyw działania. Potrzeby sa liczne, zróżnicowane i zmienne. Ogół potrzeb człowieka można podzielić na 5 klas, do których zalicza sie:• potrzeby fizjologiczno - bytowe• potrzeby bezpieczenstwa• potrzeby społeczne(afiliacji)• potrzeby wartosciowania• potrzeby samorealizacji Człowiek jest motywowany do zaspokojenia tej potrzeby, która jest najsilniej odczuwana w danym momencie Potrzeby wywołuja rozległe skutki: • wymagaja nieustannej aktywnosci • zachowanie ludzi jest funkcja odczuwanych potrzeb • ludzie moga i realizuja swoje potrzeby poprzez działania indywidualne lub zespołowe • wystapienie potrzeb, jak i sprzyjajacej dla podmiotu działajacego sytuacji jest warunkiem działania 2.RODZJE DZIAŁAŃ Realizacja działan jest konieczna dla zaspokojenia potrzeb, a w wymiarze globalnym jak i indywidualnym niezbedna do: • utrzymania życia • utrzymania gatunku • rozwoju osobistego • szczescia Podstawowe rodzaje działan to: *Praca jest podstawowym rodzajem działan w organizacji, a jej istota polega na pokonywaniu trudnosci w celu zaspokojenia własnych lub cudzych istotnych potrzeb. Praca nie tylko stanowi srodek zaspokojenia potrzeb, lecz czesto bywa celem samym w sobie. Zdaniem niektórych, praca jest naturalna potrzeba człowieka. *Zabawa jest działaniem wykonywanym dla satysfakcji samego wykonywania. Jest to zatem czynność dobrowolna, której towarzyszy uczucie napięcia, radości i odmienności od codziennego życia. *Walka jest działaniem zmierzającym do utrudnienia lub uniemożliwienia przeciwnikowi osiągnięcia jego celów. Jest to działanie przynajmniej dwupodmiotowe. Walka w organizacji różni sie zasadniczo od walki w rozumieniu militarnym, nie tylko sposobem, ale i celem. W tym przypadku jest ona swoista gra prowadzona przez autonomicznych aktorów, którzy strukturalizuja swoje stosunki władzy, dla osiagniecia dobra jednej lub obu walczacych stron. *Zdobywanie wiedzy polega na powiekszaniu zasobów informacji ich porzadkowaniu na drodze innych działan, jak i specjalne szkolenia. W organizacji praca, walka, zabawa i nauka przeplataja sie wzajemnie i stanowią nierozerwalną całość.

3. PRZEDZIAŁY DZIAŁANIA Każde działanie ma trzy przedziały: • osobowy (kto robi ?) • czasowy (kiedy wykonuje ?) • przestrzenny (gdzie działa ?) Przedziały te stanowia ramy organizacji działan. 4.ORGANIZACYJNY CYKL DZIAŁANIA Działania powinny miec charakter zorganizowany. Spełnienie tego postulatu wymaga przestrzegania cyklu działan zorganizowanych, który składa sie z 5 faz: *Stwierdzenie celu wyznacza kierunek działania. Cel nie okresla tego co sie bedzie robic, lecz wyra)a skutki tego co sie będzie robić. Wyznaczajac cel działania należy pamietac, aby był on:- okreslany po rozpoznaniu potrzeb- dostepny- sformułowany precyzyjnie, jasno i jednoznacznie- zaakceptowany przez realizatorów-zgodny z innymi celami realizowanymi równoczesnie *Planowanie działania okresla jego przyszła strukture i ma doprowadzic do wyznaczenia sposobu osiągnięcia celu. Polega na: - określeniu przyszłych warunków działania- ustaleniu celów pośrednich - określeniu zasobów, które trzeba pozyskać i wykorzystać - ustaleniu czasu, miejsca i kolejnosci zastosowania zasobów Rezultatem tej fazy cyklu działania zorganizowanego jest plan działania, który powinien byc:- wykonalny czyli wewnetrznie zgodny - operatywny czyli łatwy w posługiwaniu sie- elastyczny czyli możliwy do modyfikacji należycie szczegółowy- terminowy- racjonalny *Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów polega na fizycznym rozmieszczeniu zasobów rzeczowych i ludzkich, w miejscu i czasie, w którym ma przebiegać realizacja działania *Realizacja działania polega na skojarzeniu wszystkich elementów niezbędnych do osiągnięcia celu. *Kontrola wieńczy proces działania zorganizowanego, a jej istota polega na porównywaniu przebiegu i skutków działania z planem. Kontrola umożliwia wykrywanie i korygowanie odchyleń. 5.SKUTKI DZIAŁAŃ mogą miec charakter • zamierzony lub niezamierzony • pozytywny lub negatywny Wynik użyteczny „W" - ogół wyników działania ocenionych pozytywnie Koszty działania „K" - ogół skutków ocenionych negatywnie 5.RYTERIUM OCENY SKUTKÓW DZIAŁAŃ * właściwe (moralno-etyczne) * utylitarne (praktyczne) - skuteczność - wyraża stopien osiągnięcia celu i może byc pełna lub niepełna. Działanie jest w pełni skuteczne jeżeli w jego wyniku został osiągnięty cel. Częściowa skuteczność działania występuje wówczas, gdy jego rezultat zbliżony jest do celu. -korzystność - porównanie wyniku użytecznego W z kosztami działania K; dz. jest korzystne, gdy W-K>0 gdy W-K<0 dz. Niekorzystne gdy W-K=0 dz. obojętne -ekonomiczność - relacja wyniku użytecznego do kosztu; -działanie jest ekonomiczne jeżeli stosunek W:K>1; gdy W:-K<1 działanie. nieekonomiczne gdy W:K=1 dz. obojętne

---