Społeczna doktryna Kościoła katolickiego
Społeczna doktryna Kościoła katolickiego, wyodrębniona z całokształtu doktryny i
teologii katolickiej w XIX w. i wyrażana publicznie w poświęconych zagadnieniom
społeczno-politycznym encyklikach papieskich.
Pierwsza z nich, "Rerum novarum" (Rzeczy nowe) ogłoszona przez Leona XIII w 1891,
świadczy o dostrzeżeniu przez Kościół katolicki kapitalizmu i jego społecznej
konsekwencji, sytuacji burżuazji i położenia robotników. Następne, szczególnie
od pontyfikatu Jana XXIII, wskazywały na ewolucję doktryny
społeczno-politycznej. Kościoła i na zwiększające się zainteresowanie sytuacją w
¶wiecie, zjawiskami i procesami, w których uczestniczą też wierni.
Do najbardziej znanych, wprowadzających rewolucyjne zmiany w wykładni
społeczno-politycznej należały encykliki:
Jana XXIII "Mater et Magistra" (Matka i Mistrzyni) z 1961,
"Pacem in terris" (Pokój na Ziemi) z 1963, wyrażające ducha Soboru Watykańskiego II.
Papież adresował je do wszystkich ludzi dobrej woli, co oznaczało podjęcie dialogu
z ludźmi innych wyznań a także niewierzącymi.
Kościół nie tylko wyrażał zainteresowanie problemami biedy,
niesprawiedliwości w świecie, ale też deklarował swoje poparcie dla działań
mogących polepszyć sytuację, sprzyjać rozwiązywaniu konfliktów i zachęcał
wiernych do takiej aktywności.
Kwestia niezgody na ucisk i niesprawiedliwość społ. pojawiła się
jeszcze silniej w encyklice Pawła VI "Populorum progressio" (Rozwój ludów) z 1967.
Również otwierające pontyfikat Jana Pawła II "Redemptor hominis" (Odkupiciel
człowieka) z 1979 i "Laborem exercens" (O pracy ludzkiej) z 1981 skupiały uwagę na
egzystencjalnych problemach człowieka, wskazując rolę Kościoła w zmienianiu tej sytuacji.
Cały pontyfikat tego ostatniego papieża jest wyraźnie podporządkowany rozwojowi
aktywności społecznej i politycznej Kościoła, co wyraża się nie tylko w
kształtowaniu my¶li, ale i inicjowaniu przedsięwzięć popularyzujących doktrynę
poprzez wizyty papieża we wszystkich krajach świata.
Od lat 80. Rozwinął się też bardziej radykalny kierunek w myśli społecznej
Kościoła zwany teologią wyzwolenia. Oficjalna doktryna społeczna kształtowała
się więc w opozycji i konkurencji do niego, co częściowo sprzyjało jej
radykalizacji w głoszeniu poglądów sprawiedliwości społecznej i wolno¶ci.
Charakterystyczne dla współczesnej społecznej doktryny Kościoła katolickiego
jest jej wiązanie z elementarnymi wartościami chrześcijańskimi i niezbędnością
ponownej ewangelizacji jako najlepszej drogi do uzyskania pokoju i rozwoju w
świecie.
Najbardziej tradycyjnie odnosi się społeczna doktryna Kościoła katolickiego do
modelu życia społecznego, do roli kobiet i sfer życia prywatnego, akcentując
pierwszeństwo rodziny przed aktywnością zawodową