POSTACIE ZAPALEŃ WYMIENIA:
- Kliniczna (clinikal form)
- podkliniczna (subclinical form)
- kliniczna rozpoznawana metodami klinicznymi)
zmiany w narządzie: zaczerwienienie, obrzęk, bolesność, stwardnienia, guzy zanik. zmiany w mleku: zapach smak, obecność domieszek.
50 - 60% Bo objęta jest stanem podklinicznym.
Podklinicznie nie ma zmian w tkance gruczołowej, ale są zmiany w ilości kom. Somatycznych, zmiany w mleku (str., kł)
Postacie kliniczne:
- Zapalenie nadostre (mastitis peracuta) mastitis acuta gravis - zapalenie ostre o przebiegu ciężkim. (zmiany dotyczą całego organizmu)
- zapalenie ostre - mastitis auta. Ostre o przebiegu łagodnym dotyczą tylko samego narządu.
- zapalenie podostrz - mastitis subacuta) widoczne zewnętrzne objawy np. zaczerwienienie.
- zapalenie przewlekłe - mastitis chronica.
- utrzymują się przez dłuższy czas, są to zmiany zewnętrzne wyczuwalne Palpacyjnie.
Przyczyny zapaleń:
- uwarunkowanie genetyczne
- mało sprawny układ odpornościowy
- niedostateczne żywienie i błędy żywieniowe,
- braki w zakresie higieny wymienia, pozyskiwania mleka i spławności urządzeń udojowych
80-90% czynniki infekcyjne:
Major pathogenes: Staph. aureus, Str. agalactie, Str. dysgalaktae, Str. uberis, E.coli, Actinomyces pyogenes
Minor pathogenes: gronkowce koagulazoujemne,
Paciorkowce i gronkowce - zapalenia z objawami klinicznymi i postacie podkliniczne,
E.coli - ostre i nadostre
A. pyogenes - ciężkie ropno wrzodziejące,
Mykoplazmy i grzyby - trudności diagnostyczne i terapeutyczne
Algi - ukierunkowane badania
Podział zapaleń wg Heidricha i Renka
I ostre nieżytowe zapalenie przewodów mlecznych i tkanki wydzielniczej gruczołu mlekowego (galactophoris et mastitis cataralis acuta)
a) Przejściowe zaburzenia stanu ogólnego zwierzęcia,
b) Mleczność zmniejszona, wydzielina surowiczo - mleczna, surowicza, strzępki, kłaczki kazeiny, włóknik,
c) Obrzęk chorego płata - rzadko
d) Proces obejmuje zatokę mlekonośną, przewody wyprowadzające, nabłonek wydzielniczy
e) Paciorkowce, gronkowce, pałeczki ropy błękitnej
f) Nieswoisty stan zapalny - brak wzrostu bakterii
g) Powiększone, bolesne węzły chłonne nadwymieniowe
II przewlekłe nieżytowe zapalenie przewodów mlecznych i tkanki wydzielniczej gruczołu mlekowego (galactophoris et mastitis cataralis chronica)
a) Ogniska zwłóknienia w tkance gruczołu,
b) Mleko niezmienione lub pojedyncze strzępki, kłaczki, krew z ognisk ziarniny zapalnej
c) Wzrost komórek somatycznych, sodu, chloru, wysoka aktywność katalizy (>30)
d) Nierzadko brak objawów klinicznych
e) Zanik wydzielniczości, tkanka ziarninowa, zmiany wytwórcze, zgrubienia, guzki wyczuwalne badaniem klinicznym,
f) Złogi rzekome w zmienionych płatach, wapnienie - kamienie mlekowe
III Ciężkie ostre zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis acuta gratis)
a) Dawniej nazywane coli-mastitis, wywołane najczęściej przez pałeczki z grupy coli, ale również przez gronkowce, maczugowce, pałeczki ropy błękitnej, laseczki beztlenowe, flora mieszana
b) Silny obrzęk bolesność, zaburzenia ogólnego stanu, wydzielina w małej ilości (surowicza, śluzowa, surowiczo - śluzowa, krwawa, ropna, dużo włóknika, zaczopowane przewody i zatoka mlekonośna,
c) Może przejść w zapalenie zgorzelinowe, martwicowe, a nawet zmięśnienie wymienia (mastitis indurativa)
d) Zanik mleczności chorego płata, ograniczenie mleczności,
e) Węzły chłonne nadwymieniowe są powiększone.
IV przewlekłe ropne zapalenie wymienia (mastitis apostematosa chronica)
a) Przebieg przewlekły, w tkance podskórnej i gruczołowej liczne ropnie, często przebijaj się w postaci przetok w dolnej części wymienia, przerostowe zapalenie przewodów i zatoki mlekonośnej, zwężenie, zarastanie światła;
b) Wydzielina ropna, żółtozielona, zgniły zapach.
c) Węzły chłonne nadwymieniowe powiększone, skóra wymienia napięta, zaczerwieniona, bolesna, brak apetytu, obrzęki stawów;
d) Actinomyces pyogenes
e) Zwane jest tez zapaleniem letnim, choroba holsztyńska bo dotyczy Bo HF
V Nie ropne śródmiąższowe zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis interstitialis non purulenta)
a) Brucella abortus, Listeria monocytogenes
b) Zmiany zapalne ograniczają się do tkanki międzyzrazikowej,
c) Mleko niezmienione makroskopowo, brak objawów klinicznych,
d) Wzrost komórek somatycznych, > aktywności katalizy,
e) Może dojść do powiększenia objętości i stwardnienia gruczołu
f) Bez wydzieliny zapalnej
VI Gruźlica wymienia (mastitis tuberculosa)
a) Wywołana przez Mycobacterium tuberculosis typus bovis
b) Ognisko pierwotne w płucach, układzie rozrodczym, pokarmowym,
c) Rozsiana prosówkowa gruźlica wymienia, zserowaciałe gruzełki z tendencja do wapnienia, wytwórcze gruźlicze naciekowe zapalenie zrazików, twarde guzy na przekroju słoniowate,
d) Rozlane wysiękowo - serowaciejące przewlekłe gruźlicze zapalenie wymienia, obrzęk stwardnienie chorych płatów, powiększenie węzłów chłonnych, wyniszczenie ogóle
VII Promienica i nokardioza gruczołu mlekowego (Mastitis actinomycotica)
a) Zakaźne przewlekłe schorzenia, wytwórcze ogniskowe zapalenia, ogniska ziarniny otoczone tkanka łączną, wypełnione rzadką wydzielina ropną.
b) Actinomyces pyogenes, Nocardia asteroidem,
c) Diagnoza różnicowa oparta na badaniu bakteriologicznym (przewlekłe ropne zapalenie i gruźlica - podobne zmiany AP)
VIII Grzybicze zapalenie gruczołu mlekowego (Mastitis blastomycotica) fungal mastitis
a) Czynnik etiologiczny 2-5% zapaleń wymienia,
b) C. albicans, C. krusei, C. tropicalis, Cryptococcus neoformans,
c) Źródło zakażenia: zbutwiała słoma, spleśniałe siano,
d) Długotrwała terapia antybiotykami, niedobory witaminy A
e) Postać: ostra przewlekła, podkliniczna - drożdżaki,
f) Wydzielina szaro-biała, niekiedy żółtawo-brązowa,
g) Brak poprawy (pogorszenie) po stosowaniu antybiotyków (badanie mikologiczne)
IX Zapalenia wywołane przez mykoplazmy (mastitis mycoplasmatica - mycoplasmal mastitis)
a) Podejrzewany6 gdy nie można wykryć czynnika etiologicznego badaniem mikrobiologicznym, zapalenie aseptyczne
b) Często mycoplasma bovis, M. californicum, M. arginini
c) Przebieg przewlekły, zaostrzenie choroby kilka dni od zakażenia, przy M. bovis przebieg ostry.
d) Ciągliwy śluzowo - ropny wygląd wydzieliny, mała bolesność, duży obrzęk i stwardnienie,
e) Wzrost temperatury po 48H od zakażenia,
f) Badanie mikrobiologiczne
Podział zapaleń ze względu na czynnik infekcyjny:
Zapalenia paciorkowcowe (mastitis streptococcosa - streptococcal mastitis). Zapalenia ostre, podostrz, przewlekłe i podkliniczne. Krowy w czasie laktacji i początkowej zasuszenia
- Str. agalactie, Str. dysgalactie, Str. uberis, Droga galaktogenna, hemogenna, limfogenna. Pierwszym objawem jest stan zapalny zatok i przewodów (galactophoritis). Zapobieganie - rygorystyczne przestrzeganie higieny doju.
Zapalenia gronkowcowe (mastitis staphylococcosa - staphylococcal mastitis)
Staph. aureus zaliczany do pierwszej grupy drobnoustrojów patogennych dla gruczołu mlekowego (major pathogenes), Stach. epidermidis i inne. Zapalenie ostre, przewlekłe i podkliniczne. Za wystąpienie syndromu szoku toksycznego odpowiedzialna jest toksyna I i wytwarzane enterotoksyny. Wnikają droga galaktogenną, patogen może namnażać się i replikować w komórkach nabłonka. Duży obrzęk, bolesność, zaczerwienienie, wydzielina wodnista potem ropna, domieszki, gorączka, spadek apetytu, stwardnienie wymienia, ropnie - przeżywalność patogenów - ochrona przed antybiotykami. Trudniejsze do leczenia niż zapalenie paciorkowcowe.
Zapalenia wywołane przez E.coli (colimastitis - coliform mastitis).
Enterobacteriaceae (E.coli, Clebsiella pneumonice, Enterobacter aerogenes, Proteus vulgaris). Zapalenie ostre i nadostre, wnikają droga galaktogenną. Obrzęk zaczerwienienie, bolesność powiększone węzły chłonne nadwymieniowe, temp 41-42 stopnie, apatia biegunka, kulawizna po stronie zajętej ćwiartki, ciężki stan ogólny. Wydzielina surowicza (strzępki, kłaczki) pozostałe ćwiartki wiotkie - ustaje wydzielniczość. Może dojść do utraty mleczności lub śmierci zwierzęcia.
Zapalenia wywołane przez A. pyogenes (mastitis apostematosa - Sumer mastitis)
W wydzielinie zapalnej jest Actinomyces. Występuje on z beztlenowcami - Fusobacterium necrophorum, Bacteroides sp. Często tez STR. Dysgalactie. Choroba najczęściej występuje w lecie, gdy zwierzęta są na pastwisku, muchy mogą być wektorem zakażenia. Chorują krowy 4 - 7 lat, jałówki rzadziej. Najczęściej jedna ćwiartka nieczynnego wydzielniczo wymienia. Przebieg ostry, nadostry, kulawizna, wydzielina surowicza, obecność ropy, krwi. Przewlekła postać- ropnie wystają ponad powierzchnie narządu, mogą tworzyć przetoki, proliferacja. Zdarza się też w laktacji i w zimie. Następstwo - utrata wydzielniczości i eliminacja z hodowli.,
Mastitis gangrenosa - bardzo szybki wzrost temperatury martwica tkanek, części płatów się oddzielają, chirurgiczne usuwanie części płata.
Mastitis u cielnych jałówek - czynnik etiologiczny to gronkowce koagulazoujemne, do zakażeń dochodzi przed uzyskaniem dojrzałości płciowej. Wzrost mleczności = spadek odporności, warunki środowiskowe. W Polsce obserwowano 20-25% zmian zapalnych ostrych lub przewlekłych u krów wycielonych po raz pierwszy, niezależnie od oedema uberis. Nierówna wydajność ćwiartek+ nieprzydatność do doju mechanicznego, brakowanie pierwiastek.